Ολοκαίνουργιο, ευρύχωρο, ανοιχτόμυαλο

Η Ντουλάπα (εκδ. Ποταμός) είναι το πλέον πρόσφατο βιβλίο της Στέργιας Κάββαλου, με εικονογράφηση της Ζακλίν Πολενάκη. Σύντομο, φρέσκο, καλαίσθητο και απελευθερωτικό. Απευθύνεται σε παιδιά από τεσσάρων χρόνων για να τα υποστηρίξει, να τα παρηγορήσει και να τα ενδυναμώσει όταν καλούνται να χωρέσουν σε έναν κορσέ που δεν τον αντέχουν. Οταν ο περίγυρός τους είναι προσανατολισμένος στον γαλάζιο ορίζοντα για τα αγόρια και στον ροζ για τα κορίτσια. Οταν τα παιδικά δωμάτια, τα παιδικά ρούχα, τα παιδικά βιβλία, τα ίδια τους τα παιχνίδια, ο ελεύθερος χρόνος τους, το μέλλον τους εντέλει είναι προκαθορισμένο να σηματοδοτείται με αυτήν την πυξίδα, μέσα και έξω από την οικογένεια μέχρι τα βουνά της παιχνιδοβιομηχανίας και τις θάλασσες της επαγγελματικής ζωής. Αυτά τα στερεότυπα αμφισβητεί και κατεδαφίζει η Ντουλάπα. Ομως ο ισχυρός και καθιερωμένος εκδοτικός οίκος με τον οποίο είχε παλιότερα συνεργαστεί η Κάββαλου σε τρία παιδικά βιβλία της αρνήθηκε να την εκδώσει. Και η διευθύντρια του Νηπιαγωγείου της κόρης της στο Μαρούσι δεν τη θέλει να διδαχθεί στα παιδάκια...

Ωστόσο, το συγκεκριμένο θαρραλέο βιβλίο με το αγοράκι, που παίρνει τα κουζινικά και τις γοργόνες της αδελφής του και κλείνεται σε μια ντουλάπα να παίξει μ’ αυτά, έκανε θραύση σε πωλήσεις το περασμένο Σαββατοκύριακο στα Χανιά. Και η συγγραφέας έγινε hit σε δύο εκδηλώσεις: μία με παιδάκια και μία με γονείς, εκπαιδευτικούς, παιδοψυχολόγους και βιβλιοθηκονόμους. Δεν έγινε πανηγύρι όπως σε άλλες χανιώτικες εκδηλώσεις για την «Ημέρα Παιδικού Βιβλίου», αλλά τα μυαλά παιδιών και γονιών άνοιξαν. Σε αυτό το πνεύμα κινήθηκαν και οι βραβευμένες συγγραφείς βιβλίων για παιδιά και νέους, Αλεξάνδρα Μητσιάλη και Μαρίζα Ντεκάστρο. Τολμηρές φωνές όλες τους, έγιναν με τις ουσιαστικές εκδηλώσεις τους οι προπομποί ενός φιλόδοξου και ανήσυχου Φεστιβάλ Βιβλίου με έδρα τα Χανιά.

Νέος θεσμός εν τω γεννάσθαι, το 1ο Φεστιβάλ Βιβλίου στα Χανιά, μια πόλη με 16 ενεργά βιβλιοπωλεία, ανακοινώθηκε επίσημα το Σάββατο 2/4/2022 και προβλέπεται να εγκαινιαστεί στις 29 Ιουνίου 2022. Ηδη έχει εξασφαλιστεί και μια πρώτη ομάδα ζηλευτών προσκεκλημένων συγγραφέων: Πατρίκ Βυιγιάρ, Μάρω Δούκα, Πέτρος Μάρκαρης, Ανδρέας Αποστολίδης, Χρήστος Χωμενίδης, Ισίδωρος Ζουργός, Λένα Διβάνη, Νίκη Τρουλλινού.

Το Φεστιβάλ Βιβλίου θα είναι πενθήμερο, χωρίς έκθεση βιβλίου αλλά με τη σύμπραξη των ενδιαφερόμενων βιβλιοπωλών, και με εκδηλώσεις που θα διασταυρώνονται με την επικαιρότητα και θα έχουν κάθε χρονιά διαφορετικό θεματικό άξονα. Για το 2022 ο τίτλος-ομπρέλα που δίνει και το στίγμα της ανήσυχης ταυτότητάς του θα είναι «Στις γραμμές των συνόρων» και οι κεντρικές εκδηλώσεις θα αναπτυχθούν γύρω από τις θεματικές: «Τα σύνορα στην Ευρώπη», «Τα όρια ιστορίας και λογοτεχνίας, δοκιμιακού και λογοτεχνικού κειμένου», «Διαβαίνοντας τα σύνορα της προσφυγιάς», «Η Κρήτη ως όριο», «Το συνοριακό τραγούδι», «Μίκης Θεοδωράκης, ένας διανοούμενος εκτός ορίων» και «Αρχιτεκτονική: το όριο ανάμεσα στον δημόσιο και στον ιδιωτικό χώρο». Διευθυντής του Φεστιβάλ (θα) είναι ο κριτικός και δημοσιογράφος βιβλίου με καταγωγή από τα Χανιά Μανώλης Πιμπλής, από τον οποίο ξεκίνησε αυτή η ιδέα. Ενας άνθρωπος ανήσυχος, με βαθιά παιδεία και πείρα, που διηύθυνε τις πιο παρεμβατικές Διεθνείς Εκθέσεις Βιβλίου Θεσσαλονίκης (2017, 2018, 2019, 2020).

Τη γέννηση ενός Φεστιβάλ Βιβλίου στα Χανιά χαιρέτισαν ο υφυπουργός Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης με βιντεοσκοπημένο μήνυμα, καθώς και ο περιφερειάρχης Σταύρος Αρναουτάκης. Και το παρουσίασαν ο αντιπεριφερειάρχης Νίκος Καλογερής, ο δραστήριος δήμαρχος Παναγιώτης Σημανδηράκης, ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού και καταξιωμένος μουσικός Γιάννης Γιαννακάκης. Η Περιφέρεια Κρήτης και ο Δήμος Χανίων έχουν ήδη δεσμεύσει 100.000 ευρώ για τη χρηματοδότησή του και ο δήμος έχει ζητήσει επιχορήγηση 40.000 ευρώ από το υπουργείο Πολιτισμού. Αναλύοντας το προφίλ του, όπως το συζήτησε με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και με τα πρώτα μέλη της ομάδας του, Κατερίνα Κούσκουρα, Λένα Ματσιώρη, Κυριακή Μπεϊόγλου, ο Μανώλης Πιμπλής σημείωσε:

«Βάζουμε τον γενικό τίτλο “Στις γραμμές των συνόρων” και διερευνούμε την έννοια του ορίου. Μετά από μια περίοδο ανοιχτών συνόρων στην Ευρώπη η έννοια “σύνορο” επανέρχεται βίαια στο προσκήνιο επιβάλλοντας και πάλι τα τείχη του διαχωρισμού. Το φεστιβάλ, σε μια τέτοια περίοδο, επιδιώκει να επανεξετάσει τα σύνορα και γενικότερα τα όρια ως σημείο επαφής περισσότερο και διάδρασης παρά φραγμού και αποκλεισμού. Με το βλέμμα στη λογοτεχνία, στην ιστορία, στη διεθνή πολιτική, εντοπίζει εστίες εντάσεων και καταστροφών του παρελθόντος και του παρόντος αλλά και περιοχές όπου τα όρια σιγά σιγά σβήνουν και χάνονται, μετατρέποντας τα χαραγμένα σύνορα σε διαβατούς, ενδιάμεσους τόπους».

Από το κέντρο στην περιφέρεια, από τις εκθέσεις στα φεστιβάλ

Το Φεστιβάλ Βιβλίου στα Χανιά ανακοινώθηκε σε μια περίοδο που η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης (ΔΕΒΘ) αμφισβητείται από εξέχοντα και ενεργά μέλη της εκδοτικής, λογοτεχνικής και ακαδημαϊκής κοινότητας. Ο οργανωτικός φορέας της, το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ), που καλείται να καλύψει και τομείς της αρμοδιότητας του καταργημένου Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, οικοδομεί υπό τον νέο πρόεδρό του, Νίκο Κούκη, μια βιτρίνα απαστράπτουσα αλλά κούφια. Και δεν καταφέρνει στο ελάχιστο να εμπνεύσει ούτε να συσπειρώσει τις ανήσυχες, ταλαντούχες και εξωστρεφείς δυνάμεις του νεότερου συγγραφικού δυναμικού της χώρας. Εάν πετύχει λοιπόν, το Φεστιβάλ Βιβλίου στα Χανιά θα μπορούσε ίσως να εξελιχθεί σε ένα πρότυπο, με μικρότερο βεληνεκές από τη ΔΕΒΘ, αλλά και ουσιαστικότερο. Και ίσως η δική του «συνταγή» θα μπορούσε να αναζωπυρώσει τη γόνιμη μάχη των ιδεών και να κεντρίσει αλλιώς την πολλαπλά τραυματισμένη αγορά του βιβλίου.

«Η καθιερωμένη προσέγγιση των Εκθέσεων Βιβλίου πάσχει ριζικά», σχολιάζει ο Κώστας Παπαδόπουλος των καταξιωμένων εκδόσεων Ποταμός. «Διαφέρουν ουσιαστικά οι Εκθέσεις που απευθύνονται στους επαγγελματίες του βιβλίου (π.χ. Φραγκφούρτη, Λονδίνο, Μπολόνια) από εκείνες που απευθύνονται στους αναγνώστες (π.χ. Λειψία, Παρίσι, Θεσσαλονίκη). Σήμερα, τόσο το Παρίσι όσο και η Λειψία θέλουν να αναζωογονήσουν τις Εκθέσεις Βιβλίου μετασχηματίζοντάς τες σε Φεστιβάλ που διαχέονται και σε διάφορα σημεία των πόλεών τους, με κύρια μέριμνα την πολυφωνία, τον πειραματισμό και την ανάδειξη ποιοτικών χαρακτηριστικών που υπερβαίνουν την εμπορικότητα».

«Είναι πολύ σημαντικό που ένα τέτοιο Φεστιβάλ Βιβλίου ξεκινά από την περιφέρεια» σημείωσε από την πλευρά της στην «Εφ.Συν.» η Μαρίζα Ντεκάστρο. «Η μικρότερη κλίμακα ευνοεί την ουσιαστική παρέμβαση αλλά χρειάζεται προσοχή και τεχνογνωσία για να μην καταλήξει το Φεστιβάλ επετειακή ή ευκαιριακή συνάντηση. Είναι σημαντικό το ότι το διήμερο εκδηλώσεων για το παιδικό βιβλίο (2, 3/4) ενεργοποιήθηκε το τοπικό δυναμικό, δημοτική αρχή, σχολεία, βιβλιοθήκες, βιβλιοπωλεία. Αλλά θεωρώ πως το Φεστιβάλ θα πρέπει να εμπλέξει επιπλέον και τα πολύ καλά Πανεπιστημιακά Τμήματα στο νησί, επίσης να αγκαλιάσει και τον αλλοδαπό μόνιμο πληθυσμό, και γενικώς να αποκτήσει εμβέλεια σε ολόκληρη την Κρήτη».