Ο αστικός ανθρωπισμός υπήρξε εξ αρχής πρόσχημα. Η «αγάπη για τον άνθρωπο» ήταν πάντοτε «αγάπη» για εκείνον τον άνθρωπο που δεχόταν να γίνει το αντικείμενό της. Τον πονεμένο δηλαδή άνθρωπο ο οποίος δεν είχε πρόθεση να διεκδικήσει πράγματα –πολύ περισσότερο να τα διεκδικήσει μαχητικά. Η φιλανθρωπία υπήρξε πάντοτε «νοιάξιμο» για το θύμα, το άτομο, που δεν διεκδικεί, αλλά δέχεται. Το άτομο που θεωρεί πως του χρωστούν ακριβώς επειδή είναι θύμα –και το θύμα έχει πάντα ένα ορισμένο δίκιο.
Η πρωτοχριστιανική φιλανθρωπία σήμαινε εγκατάλειψη της περιουσίας και στήριξη των κοινών –οι σημερινοί κάλπηδες φιλάνθρωποι είναι ντοπαρισμένοι στον κτητικό ατομικισμό. Από τους hi tech καπιταλιστές μέχρι τα εκκλησιαστικά παγόνια, τους nouveaux philosophes παντός καιρού και τους ροκ σταρ που κάνουν συναυλίες υποστήριξης των φτωχών, δηλαδή της φτώχειας –μεταξύ πολλών άλλων ο philanthrocapitalism κάνει καλή δουλειά για την κατάργηση κάθε έννοιας συλλογικής προστασίας και δημόσιας προνοιακής πολιτικής. Πάντα με την κατάλληλη στήριξη των φορολογικών απαλλαγών.
Ο Giglioli όμως ενδιαφέρεται περισσότερο για τον παθητικό πόλο αυτής της σχέσης. Επιτίθεται ιδίως στο θύμα, στην αποδοχή της θυματοποίησής του και στην επιχείρηση «εκμετάλλευσης» αυτής της συνθήκης, στο όνομα του ελέους που δικαιούται. Υποστηρίζει εν πολλοίς ότι η αποδοχή της θυματικής ιδιότητας είναι από τις πιο αποτελεσματικές ιδεολογικές επιτελέσεις προς όφελος του καπιταλιστικού φαντασιακού και της υλικής του βάσης.
Να πώς το θέτει προγραμματικά από την πρώτη παράγραφο του βιβλίου.
«Το θύμα είναι ο ήρωας του καιρού μας. Το να είσαι θύμα (σου) προσφέρει γόητρο, επιβάλλει στους άλλους να σε ακούσουν, υπόσχεται και προωθεί την αναγνώριση, ενεργοποιεί ένα ισχυρό κύκλωμα ταυτότητας, δικαιώματος, αυτοεκτίμησης. Ανοσοποιεί από κάθε κριτική, εγγυάται αθωότητα από κάθε εύλογη αμφιβολία. Πώς θα μπορούσε το θύμα να είναι ένοχο, και μάλιστα υπεύθυνο για κάτι; Δεν έκανε κάτι, του έκαναν. Δεν διαπράττει, υφίσταται. […] Δεν είμαστε ότι κάνουμε, αλλά ό,τι έχουμε υποστεί, ό,τι ενδέχεται να χάσουμε, ό,τι μας αφαίρεσαν.
Παλινωδία της νεωτερικότητας, με όλα τα επίμοχθα προστάγματά της: προχώρα όρθιος, βγες από την κατάσταση ανωριμότητας στην οποία βρίσκεσαι. Απεναντίας [τώρα] ισχύει το αντίθετο μότο: η ανωριμότητα, η παθητικότητα, η ανικανότητα αποτελούν αγαθά, και τόσο το χειρότερο για όποιον ενεργεί. Αν το κριτήριο που διακρίνει το δίκαιο από το άδικο είναι απαραιτήτως αμφίσημο, τότε όποιος παίρνει το μέρος του θύματος δεν σφάλλει ποτέ. Σε μια εποχή που όλες οι ταυτότητες διέρχονται κρίση, ή είναι έκδηλα πλασματικές, το να είσαι θύμα συντελεί στην επέκταση του εαυτού, προσδίδει ένα επιπλέον πλεονέκτημα».
Σήμερα όλοι εμφανίζονται σαν να είναι θύματα. Σε μια εποχή που τα πραγματικά θύματα είναι αμέτρητα, τα φανταστικά είναι ακόμα περισσότερα. Ενδυόμενα την κατάσταση του θύματος, τα μεγαλύτερα καθάρματα επιχειρούν να τη βγάλουν καθαρή. Γιατί το θύμα δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνο για τίποτε, δεν οφείλει να λογοδοτήσει για τίποτε, δεν είναι υποχρεωμένο να δικαιολογηθεί. Το όνειρο της κάθε εξουσίας.
Οι αποβλακωμένοι πλουτοφασίστες της τραμπικής συμμορίας δεν κάνουν κόλπο, είναι βέβαιοι πως αποτελούν θύματα. Της Κίνας, που τους «κλέβει» χρήματα και θέσεις εργασίας, του Ζελένσκι, που δεν τους δίνει τις σπάνιες γαίες που δικαιούνται, αλλά και των άχρηστων ανέργων που κάνουν το κομμάτι τους με επιδόματα τεμπελιάς, τα οποία πληρώνουν οι καπιταλιστές-θύματα.
Το να «είσαι» θύμα προσδίδει μεγάλη προστιθέμενη αξία.
Οι ναζιστές ήταν θύματα γιατί αναγκάστηκαν να εφαρμόσουν μεθόδους που εισήγαγαν οι εβραιομπολσεβίκοι, οι οποίοι τους εκμεταλλεύονταν και υλοποιούσαν το ύπουλο σχέδιό τους να αφανίσουν τη γερμανική φυλή.
Το γενοκτονικό ισραηλινό κράτος, έχοντας κληρονομικό δικαίωμα στη συνθήκη του θύματος, μπορεί να σκοτώνει είκοσι χιλιάδες παιδιά στη Γάζα και να αισθάνεται αθώο θύμα. Οπως το είχε περίπου θέσει η Γκόλντα Μέιρ, πρωθυπουργός του Ισραήλ πριν από μισό αιώνα: Δείτε! Δείτε τι μας εξαναγκάσατε να κάνουμε. Να σκοτώνουμε τα παιδιά σας. Για πόσα εγκλήματά μας δεν είστε υπεύθυνοι;
Το Βιετνάμ προσλαμβάνεται στις ΗΠΑ με παρόμοιο τρόπο. Να πώς μιλούν οι βετεράνοι: «Εμείς που πολεμήσαμε στη λάθος πλευρά, εμείς, και όχι οι Βιετναμέζοι, είμαστε τα αληθινά θύματα του πολέμου –εμείς που εξαναγκαστήκαμε να σκοτώνουμε γυναίκες και μικρά παιδιά, να καίμε χωριά, να διαπράττουμε φρικτά πράγματα [που] επιστρέφοντας στην πατρίδα υποχρεωθήκα[με] να αντιμετωπίσου[με] το μίσος μιας νεολαίας που στο μεταξύ είχε ανακαλύψει τον αντιμιλιταρισμό» (σελ. 71). Είναι αυτό που εξηγεί γιατί τόσο συχνά στις σχετικές χολιγουντιανές παραγωγές οι σταρ που πρωταγωνιστούν, αντί να συζητούν ποιον πρέπει να πυροβολήσουν και ποιον όχι, ασχολούνται με τον εύθραυστο χαρακτήρα της (δικής τους) ανθρώπινης ύπαρξης, ενώ τα κίτρινα ανθρωπάκια είναι ιδανικοί κομπάρσοι για φόντο του «φιλοσοφικού» προβληματισμού.
Είναι καλό να είσαι θύμα, όταν είσαι θύτης. Ο ρόλος του θύματος τότε είναι πολύτιμος.
Πράγμα που δεν ισχύει όταν υφίστασαι καπιταλιστική εκμετάλλευση και κρατική, πατριαρχική ή όποια άλλη καταπίεση. Η πρόσδεσή σου σε μια ταυτότητα ακυρώνει τη δυνατότητα του μετασχηματισμού. Η μανιακή συζήτηση για τις «ταυτότητες», που για καιρό είχε εξοβελίσει το ενδιαφέρον για τα ταξικά ζητήματα, οδηγεί μέσα από την υπεράσπιση της ταυτότητας -θυματικής πάντοτε- σε μια πορεία διατήρησης του ταυτού, του ίδιου. Και το ταυτό στις ταξικές κοινωνίες είναι κάκιστο.
Επιπλέον σχεδόν αναπόφευκτα η πρόσδεση στην θυματική ταυτότητα κινητοποιεί έναν αγώνα μεταξύ των θυμάτων για το ποιος είναι περισσότερο θύμα, έναν καβγά για τα πρωτεία της οδύνης, κάποιες φορές καταλήγει σε σφετερισμό της θέσης των πιο πραγματικά καθημαγμένων ανθρώπων.
Για τον Giglioli το ιστορικό εργατικό κίνημα δείχνει έναν καλό δρόμο ενάντια σε αυτές τις αντιδραστικές «περιπλοκές». Η επιθετική εργατική διεκδίκηση δεν επιτρέπει τη θυματοποίηση. Η καταγγελία της εκμετάλλευσης δεν συνιστά θυματοποίηση. Αυτά που κερδήθηκαν δείχνουν τον δρόμο –και όχι αυτά που χάθηκαν.
Ο καπιταλισμός είναι τερατώδης. Εμείς όμως δεν είμαστε προορισμένοι να αποτελούμε τα θύματα, αλλά τους ανατροπείς του. Μπορούμε ήδη από τώρα να τον νικάμε, έστω μερικώς, προπονούμενοι να τελειώνουμε μαζί του πριν τελειώσει αυτός τα πάντα.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας