Τα πειράματα σε ζώντα ζώα καλά κρατούν

1. «Οποιοσδήποτε πειραματισμός πάνω στα ζώα, ιατρικός, επιστημονικός κ.λπ., αντιτίθεται προς τα δικαιώματα των ζώων, εφόσον προκαλεί πόνο, σωματικό ή ψυχικό».

2. «Πρέπει να επιδιώκεται η αντικατάσταση του πειραματισμού πάνω στα ζώα από άλλες υπάρχουσες τεχνικές».

Αυτά περιλαμβάνει το όγδοο άρθρο (παράγραφοι 1 και 2) της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων των Ζώων, που υπογράφτηκε στο Παρίσι τον Οκτώβριο του 1978. Από τότε, λίγα μόνο πράγματα έχουν αλλάξει προς το καλύτερο.

Παγκοσμίως, αλλά και στη χώρα μας, η χρησιμοποίηση πειραματόζωων παραμένει μεταξύ των ερευνητών και των εκπαιδευτικών ιδιαίτερα προσφιλής.

Για το θέμα αυτό θα αναδημοσιεύσω μερικά αποσπάσματα απ' το κείμενο με το οποίο συμμετέχει στον συλλογικό τόμο «Ο άνθρωπος και τα άλλα ζώα» (Εκδόσεις Παπαζήση) ο δρ Σταύρος Καραγεωργάκης, συγγραφέας του βιβλίου «Περιβαλλοντική Φιλοσοφία και Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» (εκδόσεις Ευτοπία), που παρουσιάσαμε πριν από καιρό. Πάμε λοιπόν:

«Ο πειραματισμός δεν αφορά μόνο την ιατρική ούτε και μόνο σε ζητήματα ζωής ή θανάτου, όπως υποθέτει ένα μεγάλο μέρος του κοινού.

Περιλαμβάνει επιπλέον μια σειρά άλλων τομέων, όπως είναι οι δοκιμές καλλυντικών, αλλά και κάθε λογής καταναλωτικών προϊόντων, πριν αυτά κυκλοφορήσουν στην αγορά· επίσης αφορά την πολεμική βιομηχανία, αλλά και την εκπαίδευση.

Δεν είναι τυχαίο ότι ένα τεράστιο ποσοστό πειραματόζωων χρησιμοποιείται για εκπαιδευτικούς λόγους, κυρίως ποντίκια για εκπαιδευτικές ανατομίες. Τα στατιστικά στοιχεία που έχουμε για τη χρήση πειραματόζωων είναι συντριπτικά.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε το αμερικανικό υπουργείο Γεωργίας, το 2016 χρησιμοποιήθηκαν περίπου 820.000 ζώα σε πειραματισμό, εκ των οποίων 71 χιλιάδες, δηλαδή ποσοστό 7,8%, ήταν πρωτεύοντα.

Στην Ευρώπη χρησιμοποιούνται περίπου 12 εκατομμύρια ζώα τον χρόνο. Νομίζετε ότι όλα αυτά αφορούν άλλες χώρες και όχι την Ελλάδα;

Η αλήθεια είναι πως όχι. Και στην Ελλάδα γίνεται χρήση πειραματισμού σε ζώα και μάλιστα εκτεταμένη. Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, που αποτελεί το υπεύθυνο όργανο ελέγχου του πειραματισμού στην Ελλάδα, το 2014 χρησιμοποιήθηκαν περίπου 42.000 πειραματόζωα, ενώ το 2015 47.000, στην πλειονότητά τους ποντίκια.

Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι δεν δίνουν όλες οι χώρες στοιχεία για τα πειράματα, όπως συμβαίνει στην Ευρώπη, όπου οι κοινοτικές οδηγίες υποχρεώνουν τα κράτη-μέλη να δημοσιοποιούν ετήσια στοιχεία. Ετσι, μόνο υπολογισμούς μπορούμε να κάνουμε για τον αριθμό των πειραματόζωων που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως.

Σύμφωνα με κάποιους απ' αυτούς τους υπολογισμούς, ο αριθμός τους μπορεί να φτάνει ακόμα και τα 115 εκατομμύρια ετησίως, ίσως και πολύ περισσότερο.

Το πιο εντυπωσιακό όμως σ' αυτά τα νούμερα είναι ότι αυξάνονται αντί να μειώνονται. Και γιατί πρέπει να μειώνεται ο αριθμός της χρήσης των πειραματόζωων; Γιατί τόσο στις ευρωπαϊκές όσο και σε άλλες χώρες υποτίθεται ότι εφαρμόζονται οι βασικές αρχές των τριών R, replacement, reduction και refinement, δηλαδή αντικατάσταση, ελάττωση και βελτίωση.

Η αρχή της αντικατάστασης (replacement) ορίζει ότι η έρευνα πρέπει να αποφεύγεται αν υπάρχουν εναλλακτικές μέθοδοι για τη λήψη των ζητούμενων επιστημονικών πληροφοριών.

Σύμφωνα με την αρχή της ελάττωσης (reduction), αν η έρευνα δεν μπορεί να αποφευχθεί, πρέπει να διεξάγεται με τον μικρότερο δυνατό αριθμό πειραματόζωων.

Τέλος, η αρχή της βελτίωσης (refinement) ορίζει ότι η έρευνα θα πρέπει να διενεργείται κατά τρόπο που να ανακουφίζει ή να μειώνει τον πόνο και την ταλαιπωρία των ζώων που συμμετέχουν.

Ο λόγος που χρησιμοποιούμε αυτά τα ζώα για να κάνουμε πειράματα, για παράδειγμα σε δοκιμές φαρμάκων, είναι γιατί εκείνα είναι, από νευροφυσιολογικής άποψης, αρκετά όμοια με εμάς, πιστεύοντας έτσι ότι, αν κάποιο φάρμακο έχει παρενέργειες σ' αυτά, τότε θα έχει και σ' εμάς.

Από την άλλη πλευρά όμως, όταν ρωτάμε τους ειδικούς γιατί δεν χρησιμοποιούν ανθρώπους αντί για μακάκους στον πειραματισμό, η απάντηση που λαμβάνουμε συνήθως είναι επειδή θα ήταν ανήθικο να υποβάλουν σε τόσο τρομερές δοκιμασίες τους ανθρώπους, αφού αυτοί έχουν ηθική αξία.

Τότε όμως προκύπτει αβίαστα το ερώτημα: αν έχει ηθική αξία ο άνθρωπος, γιατί δεν έχει ο μακάκος, τον οποίο θεωρούμε σε τέτοιο βαθμό όμοιο με τον άνθρωπο ώστε να τον χρησιμοποιούμε ως αντίγραφο-μοντέλο του ανθρώπου για πειραματισμό;

Και κάπου σ' αυτό το σημείο καταρρέουν όλοι οι προαιώνιοι φραγμοί που έχουν υψωθεί κατά καιρούς προκειμένου να διαχωρίσουν τον άνθρωπο από τα μη ανθρώπινα ζώα, ότι δηλαδή ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο που κατασκευάζει και χρησιμοποιεί εργαλεία, που αναπτύσσει κοινωνικούς δεσμούς, έχει ψυχή, λογική, αυτοσυνειδησία, αναγνωρίζει τον εαυτό του στον καθρέφτη, προγραμματίζει το μέλλον, και εκατοντάδες ακόμα δικαιολογίες προκειμένου να κάνουμε αυτό που μας βολεύει, έχοντας ήσυχη τη συνείδησή μας: να τρώμε τα άλλα ζώα, να τα εκμεταλλευόμαστε για τις εργασίες μας, να τα γδέρνουμε για να φορέσουμε το δέρμα τους, να τα μαστιγώνουμε για να κάνουν ακροβατικά μπροστά στα αθώα μάτια των παιδιών μας και να τα χρησιμοποιούμε ως πειραματόζωα για τους επιστημονικούς μας σκοπούς».

Διόρθωση αδικίας

Αναγνώστρια από τα Χανιά μας τηλεφώνησε σχετικά με ένα ωραίο κείμενο που δημοσιεύσαμε στη σελίδα αυτή στις 30/12/18, με τίτλο «Απόσπαση στη Γερμανία με τον σκύλο», και μας ζήτησε να αναφερθεί ότι το κείμενο εκείνο είχε πρωτοδημοσιευτεί στη «σελίδα» με την ονομασία «Are you my human?», κάτι που δεν κάναμε όταν το αναδημοσεύσαμε.

Αναγνωρίζοντας το λάθος μου, μιας και έχω την επιμέλεια και την ευθύνη για ό,τι δημοσιεύεται στη σελίδα αυτή της εφημερίδας μας, ζητώ συγγνώμη απ' τους υπεύθυνους της σελίδας «Are you my human?» και θέλω να τους διαβεβαιώσω ότι δεν έγινε σκόπιμα.

Απλώς δεν τα καταφέρνω καλά με τα του ίντερνετ και νόμισα ότι αναφέροντας μόνο τη σελίδα της κυρίας «Σοφίας Αλφα» όπου διάβασα το κείμενο ήμουνα εν τάξει. Ηταν λάθος μου.