Ποιητικά αποστάγματα

Δύο ποιήτριες, στο ηλιακιακό μεταίχμιο νεότητας και ωριμότητας, εμπλουτίζουν τη σύγχρονη ποιητική παραγωγή με δραστικό και πυκνό ποιητικό λόγο.

Με τον ανοικτό σε συμπλήρωση υποκειμένου τίτλο «Μας προσπερνά» (Ο χρόνος; Η ζωή; Ο έρωτας; Η αγάπη; Ο άλλος;) κυκλοφόρησε η νέα, πέμπτη κατά σειράν, ποιητική συλλογή της Αριστέας Παπαλεξάνδρου.

Εχουν προηγηθεί: «Δύο όνειρα πριν» (Μανδραγόρας, 2000), «Αλλοτε αλλού» (Νεφέλη, 2004), «Ωδικά πτηνά» (Τυπωθήτω, 2008), «Υπογείως» (Τυπωθήτω, 2012).

Πρόκειται για βιβλίο ώριμο και γραφή ωριμασμένη, δεν αναφέρομαι στη χρονική βαρύτητα, είναι εξάλλου αρκετά νέα η συγγραφέας για να μιλάμε για χρόνο, αλλά στην ποιοτική: λόγος διυλισμένος, με υφέρπουσα γοητευτική καθαρεύουσα, προβληματισμοί ποιητικής τέχνης, αγωνίες υπαρξιακές.

Είναι εμφανές όσο και θεμιτό το αυτοβιογραφικό υπέδαφος της λυρικής έμπνευσης στο οποίο πατά η Παπαλεξάνδρου. Μια γυναίκα τρυγυρνά στην πόλη «αλλάζει φορέματα χρώματα», «αλλάζει μορφή».

«Η πιο γνωστή σας άγνωστη / σαν κάτι πάει να ξαναπεί / και πάλι δραπετεύει», μας λέει σε υστερόγραφο.

Η αλλαγή προσώπων και η ανταλλαγή ρόλων, οι ανταλλάξιμες ταυτότητες είναι ένα στοιχείο που ξεχωρίσαμε.

Στο παρηχητικό «Ωδή στον οδοιπόρο» διαβάζουμε: «Φορώντας το άγγιγμά της / κατέφθασε ανοιξιάτικος / κι ως άλλος μού συστήθηκε […] Φορώντας το άγγιγμά της προχωρεί / λες και πλανιέται με σκοπό μοναδικό / ως άλλος ξένος να μου ξανα-/συστηθεί». Και στο «Αρπαξ. ημέρα» «Σαν από λάθος τρύπωσα / σε μίας άλλης ζωντανής / την ιστορία».

Λάθη και παραπτώματα, αποφασισμένη ή απρόβλεπτη μοναξιά και παγετώνες∙ αυτοαναιρούμενες καταφάσεις και προθεσμίες ληγμένες∙ σιωπές και απεγνωσμένες προσπάθειες να αρθρωθεί λόγος∙ «σύντομα όνειρα» που μετατρέπονται σε «γιγάντιες Αρπυιες εφιάλτες»∙ «έως εδώ το όνειρο / και τώρα η προφητεία» για να προχωρήσει η ποίηση.

Στα εκφραστικά μέσα της ποιήτριας θα μνημονεύαμε τις δραστικές εικόνες «Σε λίμνης όχθη / πολύ παλιά / ένα ζευγάρι θάφτηκε / τόσο κοντά / σαν να ’ταν ένα σώμα»∙ τον παραδοσιακό ρυθμό με ντύμα όμως σύγχρονο και ειρωνεία υπόρρητη «Το τρένο όμως κι αν πέρασε / και πάλι θα περάσει / Οχι, δεν έρχεται για σας / απλώς το συνηθίζει».

Εξαιρετικές στιγμές «Ο αυτόπτης», «Ωδή στον οδοιπόρο», «Λευκό ανεξίτηλο» (για την ποιητική δυστοκία), «Αναισθησιογόνο», «Το μισθωτήριο» και το καταληκτικό «Εις εαυτόν». Καθώς τα ξαναδιαβάζω αδικώ τα υπόλοιπα, όλα χρειάζονται και τίποτα δεν περισσεύει.

Η συλλογή της Παπαλεξάνδρου δεν «Μας προσπερνά» καθόλου.

                                   ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ ⟡ 

Δεύτερη ποιητική συλλογή, μετά το πρώτο βραβευμένο ήδη Μουσείο άδειο, το «Ρολόγια και άλλοι χτύποι» της Μαρίας Κουλούρη δίνει εξαρχής υπόνοιες ανατροπής.

Πρώτα αφιερώνεται στους ζωντανούς∙ σε όσους μπορούν και να ακούν και να νιώθουν τους πάσης φύσεως ήχους.

Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση διαπιστώνουμε ότι η αφιέρωση λειτουργεί αντιθετικά προς τη θεματική πρόθεση που είναι να μιλήσει για τον θάνατο ή «γι’ αυτούς που είναι για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους». «Δε θα μιλήσουμε για ζωή / Ούτε για ουρανό / Ο θάνατος είναι το θέμα». στερα ξεκινά πρωθύστερα με τον Επίλογο, όπως επιγράφεται το πρώτο ποίημα της συλλογής που, πριν καν αρχίσει, κλείνει με τον στίχο: «Είπαμε πολλά και φτάνει».

Ο τίτλος «Ρολόγια και άλλοι χτύποι» μάς πηγαίνει από τη μέτρηση του χρόνου «το άγχος του χρόνου» και το τικ τακ της καρδιάς, επιβεβαίωση της ύπαρξης, μέχρι το χτύπημα στην πόρτα που υπόσχεται μια παρουσία.

Ο ήχος απαραίτητο συστατικό της ζωής, αλλά και ο θάνατος, η αναπόφευκτη απόληξή της.

Η ποίηση της Μαρίας Κουλούρη είναι μία ποίηση που ψάχνει και ψάχνεται. Ενας ερωτισμός που ψηλαφεί, που δουλεύει με αποστάγματα, που δεν ξεχειλίζει ποτέ.

Ποίηση προσωπικής αγωνίας και αναζήτησης: «Κλαίω πολύ πριν / Πριν αρχίσω να λέω», αλλά και ποίηση που αναζητά τους άλλους: «Δεν είναι τυχαίο / τόσος ουρανός υπήρξαν άνθρωποι».

Η ενδελεχής παρατήρηση υπόκειται σε κάθε της γραμμή.

Φθορά και παραφθορά, το κόστος της απώλειας και η αδυναμία επαφής δηλαδή επικοινωνίας είναι από τις βασικές της επισημάνσεις.

Συχνά χρησιμοποιεί πρωτοπρόσωπα ενεργητικά ρήματα συμμετοχής και εγρήγορσης:

«Ανεβαίνω στέγες μικρών σπιτιών […] Συλλέγω αγωνία βροχής […] Ανοίγω τα χέρια / προσφέρω εκτάσεις να στρωθούν κρεβάτια / Κάτοπτρα για ευσεβείς / Καθυστερώ την σίγουρη εκκίνηση της πτώσης».

Η γη παραβάλλεται αλλά και ταυτίζεται με το ανθρώπινο σώμα «Η μητέρα, ο πατέρας / κατάφυτες εκτάσεις ανάμεσα σε σκόνες»∙ σώμα συχνά διαμελισμένο «ο διαμελισμός του θαύματος / υπόσχεση αγάπης».

Ολα τα ποιήματα της συλλογής έχουν λόγο ύπαρξης. Κάποιες στιγμές όμως πετούν πιο ψηλά. «Ομολογία», «Εργα και ημέρες», «Μυκήνες», «Μέχρι τέλους» και τα κορυφαία «Κατοπτρικό» και «Ανασκαφή».

Θα κλείσω με τους καταληκτικούς στίχους του πρώτου «Επίλογος» και του τελευταίου «Αναφορά προόδου» ποιήματος αντιστοίχως: «Είπαμε πολλά και φτάνει», «Κι εγώ / στην αγάπη απέτυχα υπέροχα / Πίνω ακόμη κάτι ποτά / και καθαρίζω τα ίχνη από τα ρούχα μου».

Το ποιητικό εγώ που αποφασίζει να ανοιχτεί, ενώ συγχρόνως θα ήθελε να πάψει να αποκαλύπτει.