Μικρή ιστορία αγάπης

Μετά τον «Κήπο των ψυχών» επανέρχεται συγγραφικά επιμένοντας σ’ αυτό το είδος αφηγηματικής γραφής, τη νουβέλα. Αν και φέρει έναν τίτλο που συνειρμικά οδηγεί στη διάσημη ταινία του Αλέν Ρενέ («Χιροσίμα, αγάπη μου»), η λέξη «χυμευτή» μάλλον απαντάται σπάνια στον λαϊκό προφορικό και πεζό λόγο. Δεν ήταν βέβαια σπάνια στα τεχνικά και αλχημικά κείμενα των Βυζαντινών. «Χυμευτός» σημαίνει σήμερα αλχημιστής. Στις σημειώσεις του ο συγγραφέας επισημαίνει ότι χυμευτές είναι οι εικόνες που έχουν πάνω τους στερεωμένα κοσμήματα ή άλλα ημιπολύτιμα πετράδια και ότι από την εικόνα της Παναγίας της Χυμευτής, που βρίσκεται στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά, το «Χυμευτή» κατέληξε σπάνιο γυναικείο όνομα που το έφεραν οι πρόσφυγες στην Ελλάδα. Τελικά το επίθετο χυμευτή σημαίνει την πολύ όμορφη γυναίκα.

Η Γιάννα-Χυμευτή Κωνσταντινίδου, ηρωίδα της νουβέλας, είναι φοιτήτρια του Πολυτεχνείου στη Θεσσαλονίκη που γνωρίζεται με τον συμφοιτητή της Κώστα Τσακ. Η αρχική «αόριστη συμπάθεια» του Κώστα και το πείσμα και ο θυμός της Χυμευτής γι’ αυτόν μετατρέπονται σταδιακά σε μια όμορφη ιστορία αγάπης που συμβαίνει την εποχή της δικτατορίας. Δύο νέοι με τραύματα σωματικά και ψυχολογικά δένονται σε μια εποχή που ακόμη και οι σχέσεις ήταν υπό έλεγχο και παρακολούθηση.

Ο Κώστας Τσακ. πέρασε στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο του 1972. Φέρει μαζί του το τεράστιο τραύμα του θανάτου της αδερφής του. Είναι ιδιαίτερος χαρακτήρας που η συνθήκη του πένθους τον κάνει γοητευτικό. Αρχισε να ζωγραφίζει ως ψυχοθεραπεία και με τον χρόνο τού έγινε ανάγκη. Επισκέπτεται γκαλερί, βλέπει κινηματογράφο, αγοράζει λευκώματα, γράφει σ’ ένα ταπεινό «μαγέρικο», που πάει τα μεσημέρια, σημειώσεις για την τέχνη, ακούει τ’ απαγορευμένα του Θεοδωράκη, συναντιέται με τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη και άλλους ζωγράφους της εποχής. Ο τελευταίος μάλιστα αναγνωρίζοντας σ’ αυτόν «εξυπνάδα και έπαρση» τον συμβουλεύει ότι «αν θέλει να ζωγραφίζει καλά πρέπει σε κάτι να δοθεί με την ψυχή του».

Η Γιάννα-Χυμευτή είναι μια επιμελής φοιτήτρια και κόρη αστυνομικού. Εσωστρεφής και μοναχική, με ορατό πρόβλημα στο πόδι της και έντονη βραχνάδα στη φωνή της απόρροια ενός ατυχήματος. Ντροπαλή, χωρίς σχέσεις στο παρελθόν, αξιοπρεπής και «με ψυχή γεμάτη καλοσύνη», ενώ στην αρχή είναι θυμωμένη από την αμελή συμπεριφορά του Κώστα, στη συνέχεια γοητεύεται από την αυθεντικότητά του.

Η εμπλοκή του σε μια φοιτητική εφημερίδα κατά της πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα με μια γελοιογραφία που σχεδίασε οδηγεί στη σύλληψή του. Το ειδύλλιο μεταξύ των δύο νέων αναπτύσσεται και διατηρείται, παρά την απόφαση να εκτίσει τη στρατιωτική του θητεία με διακοπή της αναβολής στράτευσης.

Ο Κώστας όμως είναι νέος και ορμητικός, ενδίδει στα θέλγητρα της κόρης του διοικητή του και απιστεί. Η μετάθεσή του σε φυλάκιο (τόπος εξορίας για εκείνη την εποχή) λειτουργεί εξαγνιστικά όπως η ερημιά μετά από μεγάλες αμαρτίες. Ζωγραφίζει ακατάπαυστα πορτρέτα των άσημων και ταλαιπωρημένων στρατιωτών, δίνοντας ζωή στη μαραμένη καθημερινότητά τους.

Η ιστορία του Βασίλη Τσιαμπούση ανατρέχει σε μια εποχή που η ελευθερία διωκόταν. Αλλωστε και το σκίτσο του Κώστα για το οποίο κυνηγήθηκε είχε αυτό το θεματικό περιεχόμενο. Σ’ αυτό το περιβάλλον και στο αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης ο Βασίλης Τσιαμπούσης αναψηλαφεί την εποχή λίγο πριν από την πτώση της δικτατορίας πλάθοντας μια ερωτική ιστορία. Η νουβέλα του είναι γεμάτη από αναφορές στη μουσική, στον κινηματογράφο, στα εικαστικά. Η επαφή με την τέχνη φαίνεται να είναι το μόνο φως στο καθεστώς ανελευθερίας. Οι άνθρωποι της νουβέλας συνθέτουν μια ποικιλόμορφη ανθρωπογεωγραφία έχοντας ένα κοινό σημείο, την ανάγκη να ακουστούν. Ο Κώστας, φτιάχνοντας τα πορτρέτα της νεαρής ιερόδουλης ή των ομοφυλόφιλων στρατιωτών, τους «ακούει» με τα μάτια του.

Ο συγγραφέας στη νουβέλα του επισημαίνει την καθολικότητα του αριστοτελικού «υπεροχής επιθυμεί η νεότης». Ο έρωτας των δύο νέων, απρόσμενος και απροστάτευτος όπως όλοι οι νεανικοί έρωτες, χρωματίζει μια κατά τ’ άλλα μελανή εποχή της νεότερης ιστορίας μας.