Η «Αφύπνιση» της Κέιτ Σοπέν υπήρξε ένα τολμηρό για την εποχή του έργο, το οποίο αρχικά προκάλεσε αντιδράσεις, στη συνέχεια ξεχάστηκε, για να έρθει στην επιφάνεια τη δεκαετία του εξήντα, όταν η κριτική διέκρινε σε αυτό πολλές κρυμμένες αρετές. Στο πρόσωπο της Εντνα, της ηρωίδας, αναγνώρισαν μια εμβληματική γυναικεία φωνή του δέκατου ενάτου αιώνα που διεκδικεί μια θέση αντίστοιχη με την Τζέιν Εϊρ της Σαρλότ Μπροντέ. Μια ηρωίδα σύμβολο των γυναικών που αγωνίζονται για έναν εαυτό ολοκληρωμένο, όπου η αφύπνιση της συνείδησης ακολουθείται από την αφύπνιση των αισθήσεων και δεν διστάζει να έρθει σε ρήξη με το περιβάλλον, προκειμένου να κατακτήσει την ελευθερία της.
Καθώς η Εντνα ξυπνάει από τον επιβεβλημένο λήθαργο που έχει περιπέσει, μοιάζει με όλες εκείνες τις ηρωίδες που βιώνουν μια απρόσμενη αποκάλυψη, καθώς τα ψέματα που την είχαν ναρκώσει αποτελούσαν και μέρος της ύπαρξής της.
Το μικρό σε έκταση μυθιστόρημα -σύμφωνα με τα κριτήρια της εποχής-, όταν πρωτοκυκλοφόρησε το 1899, σχολιάστηκε αρνητικά από τους κριτικούς, οι οποίοι δεν διέκριναν ούτε τα αιτήματα της ηρωίδας, το ιδιαίτερο βλέμμα της, την αμφισβήτηση του περιορισμένου γυναικείου ρόλου ως μητέρας και συζύγου, αλλά εστίασαν μονάχα στο ανικανοποίητο της ηρωίδας και στο ερωτικό της ξύπνημα. Παρέκαμψαν τις συγκλονιστικές σκηνές που αποτυπώνεται ο αγώνας της να βρει μια θέση τον κόσμο, εικόνες που ακόμα και σήμερα εξακολουθούν να ξαφνιάζουν τον αναγνώστη με τη λιτότητα της γραφής, την οικονομία της γλώσσας αλλά και την τόλμη της να εκθέσει θέματα τόσο προσωπικά, χωρίς να γλιστράει την ευκολία του κλισέ. Ο πόθος, η αφύπνιση των αισθήσεων, η ερωτική συγκίνηση, η αποκήρυξη της μητρότητας ως γυναικείου προορισμού είναι κάποια θέματα ταμπού ακόμα και σήμερα και δύσκολα γράφει κανείς γι’ αυτά χωρίς να ρισκάρει να υποπέσει σε κοινοτοπίες.
Η «Αφύπνιση» περιγράφει την προσπάθεια μιας γυναίκας της προνομιούχας τάξης να βρει και να εξερευνήσει τον αληθινό της εαυτό. Το επίμονο αίτημά της δημιουργεί συγκρούσεις με την οικογένεια και το περιβάλλον και αναγκάζεται να έρθει αντιμέτωπη με τις κυρίαρχες αξίες της εποχής της.
Η ιστορία της Εντνα Ποντελιέ λαμβάνει χώρα στη Λουιζιάνα του 1890, στη μεγαλοαστική κοινότητα των Κρεολών της Λουιζιάνας. Η Εντνα, ο σύζυγός της Λεόν και τα δύο τους παιδιά περνούν τις θερινές τους διακοπές στο Γκραντ Αϊσλ, κοντά στη Νέα Ορλεάνη. Εκεί γνωρίζει και αρχίζει να συναναστρέφεται τη Μαντάμ Ρατινιόλ, επιτομή της «μητρικής γυναίκας», η οποία με χαρά θυσιάζει τη δική της προσωπική ταυτότητα, για να αφοσιωθεί εξ ολοκλήρου στη φροντίδα των παιδιών και του συζύγου της. Στον αντίποδα της μαντάμ Ροτινιόλ βρίσκεται η Ματμαζέλ Ράις, μια ταλαντούχα πιανίστρια, που κάνει εκεί τις διακοπές της. Η μουσική της Ράις συγκινεί βαθιά την Εντνα, όπως και η τρυφερότητα της Μαντάμ Ρατινιόλ, αφυπνίζοντας την ικανότητά της να αισθανθεί το πάθος, κι αυτό υποκινεί τη διαδικασία της προσωπικής χειραφέτησής της.
Στο θέρετρο περιφέρεται ένας ακόμα παραθεριστής, ο νεαρός Ρόμπερτ Λεμπράν, ο οποίος αφιερώνει κάθε καλοκαίρι του σε μια διαφορετική γυναίκα, συνήθως παντρεμένη, αν και καμία δεν παίρνει στα σοβαρά το επιπόλαιο φλερτ του. Εκείνο το καλοκαίρι, η Εντνα γίνεται το αντικείμενο του ενδιαφέροντος του Ρόμπερτ, εποχή που έχουν μέσα της κινητοποιηθεί άγνωστες, τρομερές δυνάμεις. Ο Ρόμπερτ άθελά του ενθαρρύνει αυτή την αναζήτηση, ξυπνώντας τις αισθήσεις της. Μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, η κατάσταση έχει ξεφύγει από τον έλεγχο και δεν μπορεί πλέον να επιστρέψει στην προηγούμενη ζωή της. Εκείνος, μόλις αντιλαμβάνεται τη σοβαρότητα της κατάστασης, αναχωρεί για το Μεξικό. Μετά τη φυγή του, η Εντνα παραμένει ερωτευμένη, αλλά μεθυσμένη από την ανακάλυψη των άλλων εαυτών που κρύβονται μέσα της, επαναστατεί και διεκδικεί την εκπλήρωση των επιθυμιών της. Αρχίζει να καλλιεργεί την παλιά της κλίση για τη ζωγραφική, να ενθαρρύνει διάφορους θαυμαστές της, παραμελώντας τα κοινωνικά της καθήκοντα, μέχρι που μισθώνει και έναν αποκλειστικά δικό της χώρο, αποκτώντας συμβολικά και το «δικό της δωμάτιο», αλλά δυστυχώς ούτε και αυτό θα τη χωρέσει, θα περιπλανηθεί και, ως τραγική ηρωίδα, θα γίνει παρανάλωμα της δικής της φωτιάς.
Η «Αφύπνιση», που κατέστρεψε και τη λογοτεχνική καριέρα της Σοπέν, θεωρείται σήμερα ένα από τα κλασικά έργα αμερικανικής λογοτεχνίας, καθώς το ερώτημα που θέτει είναι πολύ ευρύτερο και διαχρονικό και επ' ουδενί δεν περιορίζεται στη σεξουαλική αφύπνιση της ηρωίδας. Η Σοπέν, με πλήθος υπαινιγμών και συμβόλων, καταγίνεται με τα όρια της ελευθερίας, της προσωπικής εκπλήρωσης αλλά και του ιδιωτικού χώρου: Ποιο είναι αυτό το μέρος που μπορεί κανείς να αποκαλέσει σπίτι του. Η Εντνα Ποντελιέ δεν αισθάνεται κανέναν χώρο δικό της. Η ίδια δεν νιώθει καλά με τον εαυτό της στην έπαυλη που κατοικεί. Αυτή τη γυναίκα θα ήθελε να την αφήσει πίσω.
Στο μυθιστόρημα μοιάζει να περνάει από το ένα σκηνικό στο επόμενο, αναζητώντας απεγνωσμένα τον πραγματικό της εαυτό. Αισθάνεται μια προσωρινή ανακούφιση σε διαφορετικούς χώρους, αλλά σύντομα ακολουθεί η διάψευση και η αναπόφευκτη θλίψη. Σύζυγος δεν επιθυμεί να είναι, καλλιτέχνης θέλει να είναι, αλλά δεν διαθέτει την απαραίτητη θέρμη, μητέρα είναι, αλλά η δέσμευση την πνίγει. Στο παραθαλάσσιο θέρετρο, νιώθει άνετα και γαλήνια και τα θαλασσινά τοπία τής προσφέρουν μια προσωρινή γαλήνη. Εκεί θα καταφύγει, με αυτήν θα ενωθεί στην τελευταία σκηνή του μυθιστορήματος, αποτινάζοντας με τρόπο σπαρακτικό ενοχές και περιορισμούς. Με αυτή την αλληγορική χειρονομία, η Εντνα αγκαλιάζει και την ελευθερία της. Στη θάλασσα και σε ό,τι αυτή συμβολίζει θα βρει κι εκείνη το δικό της δωμάτιο.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας