Το βιβλίο αυτό δεν είναι με τίποτα ελαφρύ ανάγνωσμα. Διατηρεί τον χαρακτήρα μιας εξουθενωτικά μεθοδικής έρευνας, άλλωστε προέρχεται από διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και δεν το κρύβει. Οπως δείχνει και ο τίτλος του, πρόκειται για μια σύνθεση φυσικού και ψηφιακού χώρου, ένα αντικείμενο ανύπαρκτο πριν από ελάχιστες δεκαετίες, πριν δηλαδή από την έκρηξη της ψηφιακής τεχνολογίας, που επέφερε τόσες ραγδαίες αλλαγές (και ανατροπές) όχι μόνο στο πώς βλέπουμε τα πράγματα αλλά και στο πώς αντιλαμβανόμαστε τη θέση μας σε αυτόν τον πρωτόφαντο, ακόμα ανεξερεύνητο «όμορφο νέο κόσμο», όπως θα έλεγε ο Σέξπιρ.
Αυτό το βιβλίο, πάλι, δεν είναι η αυτάρεσκα σαγηνευτική περιήγηση στο αχανές σύμπαν που ανοίγεται μπροστά μας καθώς γύρω μας καλπάζει ανεξέλεγκτα μια τεχνολογία, για πρώτη φορά απόλυτα κυρίαρχη σε όλα τα επίπεδα. Θέλει να παρουσιάσει η Βενετσιάνου το έργο ενός διάσημου ερευνητή-δημιουργού –στο διαδίκτυο χαρακτηρίζεται «οραματιστής πρωτοπόρος της media art»– με διεθνή καριέρα, του Αυστραλού Τζέφρι Σο, που άνοιξε νέους δρόμους πάνω στη σύνδεση «απτικού χώρου της προβολής» με «δυνητικό χώρο προβαλλόμενης εικόνας». Δηλαδή, για να το πούμε πιο απλοϊκά, εξερεύνησε το τι συμβαίνει όταν πάψει ο θεατής να κοιτάζει παθητικά την οθόνη προβολής (όπως στη συμβατική προβολή έργου σε κινηματογραφική αίθουσα), οπότε αναλαμβάνει τον ρόλο να συμμετέχει ενεργά στη θέαση, άρα αποκτώντας τη δυνατότητα να αλλοιώσει την προβολή, με τη συνδυαστική χρήση σωματικής κίνησης και διαφόρων τεχνικών ή εργαλείων. Από σκέτος δέκτης, ο θεατής γίνεται συμμέτοχος-δημιουργός.
Πρόκειται για πειραματισμούς πάνω σε δυνητικές χωρικές σχέσεις βάσει σχεδίου (από όπου πηγάζει ο σημαντικός όρος «στρατηγικές» του τίτλου) που οργανώνονται και εκτελούνται θυμίζοντας τα happenings της σύγχρονης τέχνης. Δηλαδή διερευνώντας δυνατότητες που προσφέρονται μόλις διαταραχτεί η παθητικότητα του (άβουλου) θεατή ώστε να μεταβληθεί σε ενεργό υποκείμενο μιας δράσης, που επιπλέον τον συμπεριλαμβάνει. Και αυτή η μαγική μεταμόρφωση δεν συμβαίνει μόνο μέσα σε κλειστούς και πλήρως ελεγχόμενους χώρους, σπαρμένους με καλώδια και ειδικές οθόνες, αλλά κάποια στιγμή θα ξεχυθεί μέσα στον αντιφατικό και απροσδιόριστο χώρο της σύγχρονης πόλης, επηρεάζοντας καθολικά την αντίληψη του χώρου μέσα στον οποίο διαβιούμε.
Μια τέτοια «πρωτοπορία» δεν προκύπτει από το πουθενά. Ανάγεται στους πειραματισμούς και στα επιτεύγματα της περιόδου πριν καν εφευρεθεί ο κινηματογράφος, όταν ακόμα το πεδίο ήταν άμορφο αλλά συνάμα και τόσο πλούσιο σε ανοίγματα προς πολλές κατευθύνσεις. Ομως εκείνες οι συναρπαστικές ανακαλύψεις με τον καιρό έσβησαν με τη σαρωτική επιβολή του συμβατικού κινηματογράφου, που ήθελε τους θεατές υπάκουα καθισμένους μέσα στις αίθουσες για να παρακολουθήσουν τη δράση πάνω στο «πανί». Μια δεύτερη ευκαιρία προσφέρθηκε το ’60, όταν ξεκίνησαν να αναδεύονται νέες ανήσυχες αναζητήσεις που καταργούσαν τις καθιερωμένες παραδοχές. Οπότε τα όσα εδώ περιγράφονται για τις νεότερες τάσεις, όπου ανήκει και ο Τζέφρι Σο, χτίζονται συνειδητά σε όσα προϋπήρχαν και τα πάνε παρακάτω, με συνεχές κίνητρο την τεχνολογική πρόοδο, το φοβερό όπλο στα χέρια του σύγχρονου ανθρώπου.
Η επανάσταση αυτή, αν δικαιούμαστε να μιλάμε για κάτι τέτοιο, γεννάει νέες αντιλήψεις, νέα ορολογία και νέες κατηγοριοποιήσεις. Η Βενετσιάνου μάς καθοδηγεί υπομονετικά, και με απέριττο λόγο, μέσα στους μαιάνδρους αυτού του νέου περιβάλλοντος, εξηγώντας τι βλέπουμε κάθε φορά μπροστά μας, με τι μέσα αυτό υλοποιείται και τι σημασία έχει ευρύτερα. Οι δύο «Πίνακες» κωδικοποίησης της πληροφόρησης στο τέλος του βιβλίου πιστοποιούν τη σοβαρότητα του εγχειρήματός της. Η προσπάθειά της είναι επίπονη όχι μόνο επειδή λείπουν στον μέσο αναγνώστη τα γνωστικά εργαλεία, αλλά και επειδή οι έτσι οργανωμένες παραστάσεις (performances) ενέχουν κίνηση και δράση που δεν μπορούν να περάσουν στη στατική εικόνα της σελίδας ενός βιβλίου.
Η Βενετσιάνου είναι φανερά παθιασμένη με το θέμα της, το έχει άλλωστε πολιορκήσει μέσα από πολύχρονες σπουδές και έρευνες, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Οταν μιλάει για τη μετατροπή του ανθρώπου σε «οπτική μηχανή» και όταν αναλύει ένα προς ένα τα έργα του Σο, έχει πλήρη έλεγχο της σημασίας όσων ισχυρίζεται. Στη συνέντευξη του Σο μέσω skype που παραθέτει στο τέλος του βιβλίου της θα τον αποχαιρετήσει με τη φράση: «Είναι πολύ ωραίο να μελετάς το έργο ενός καλλιτέχνη και μετά να τον συναντάς προσωπικά. Κανείς νιώθει σαν να τον γνωρίζει ήδη. Είναι πολύ ωραίο συναίσθημα».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας