Τα τελευταία χρόνια οι εκδόσεις Αγρα, με την πολύτιμη μεταφραστική αρωγή της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, έχουν αναλάβει να κυκλοφορήσουν τα βιβλία της πολύ καλής Αμερικανίδας συγγραφέως Ελίζαμπετ Στράουτ (Πόρτλαντ, 1956), απόφαση στην οποία το εγχώριο αναγνωστικό κοινό ανταποκρίνεται κάθε φορά με ενθουσιασμό.
Το Ολιβ, ξανά είναι η συνέχεια του επιτυχημένου, απ’ όλες τις απόψεις, μυθιστορήματος Ολιβ Κίττριτζ. Η Στράουτ πιάνει το νήμα από εκεί που το άφησε μερικά χρόνια νωρίτερα, για να αφηγηθεί τη συνέχεια της ιστορίας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να ειπωθεί ήδη από την αρχή πως, παρά την άρρηκτη σχέση των δύο μυθιστορημάτων, το Ολιβ, ξανά δύναται να διαβαστεί και αυτόνομα, παρότι, αναπόφευκτα, αποκαλύπτει αρκετά σχετικά με την ιστορία.
Το μυθιστόρημα πατάει σε ένα αλληλεξαρτώμενο δίπτυχο, την Ολιβ και το αφηγηματικό εύρημα. Η Ολιβ Κίττριτζ, συνταξιούχος καθηγήτρια μαθηματικών, ζει σε μια παραθαλάσσια κωμόπολη του Μέιν. Ο άντρας της πέθανε, ο γιος της παντρεύτηκε και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, εκείνη έμεινε μόνη στο σπίτι να μάχεται με τις αναμνήσεις και τις καθημερινές προκλήσεις της ζωής, να αναζητά το νόημα, αρνούμενη να παραδοθεί άνευ αγώνα.
Η Ολιβ είναι ένας αξέχαστος και πλήρης λογοτεχνικός ήρωας, αποτελούμενος από αιχμηρές γωνίες, που δεν του λείπουν τα ελαττώματα και οι σκοτεινές πλευρές, γεγονός που την εξανθρωπίζει και την ξεκολλά από την επιφάνεια και την όποια στερεοτυπία, προσδίδοντάς της τις απαραίτητες διαστάσεις μέσω των οποίων αναδύονται οι αντιφάσεις του χαρακτήρα της· αντιφάσεις οι οποίες, άλλωστε, αποτελούν τη ραχοκοκαλιά κάθε ανθρώπινου όντος.
Ο τρόπος με τον οποίο ο αφηγητής στέκεται απέναντι στην Ολιβ δεν είναι ούτε μεροληπτικός ούτε εχθρικός, αλλά, όσο αυτό είναι δυνατόν, αντικειμενικός, γεγονός καθοριστικό για την αναγνωστική πρόσληψη, για την ανάδυση της ενσυναίσθησης· αυτή είναι η Ολιβ, μοιάζει να λέει, και δεν θα προσαρμοστεί ούτε στη δική μου ούτε στη δική σας εικόνα.
Η Στράουτ, με μια κλασικότροπη, τριτοπρόσωπη αφήγηση, συνεχίζει εδώ το εύρημα περιστροφής γύρω από την κεντρική ηρωίδα της, σ’ ένα μυθιστόρημα που μοιάζει σπονδυλωτό, έτσι όπως αποτελείται από κεφάλαια στα οποία η παρουσία της Ολιβ ενίοτε είναι έκκεντρη, από υποϊστορίες φαινομενικά και μόνο άσχετες με την κυρίως πλοκή.
Εδώ προκύπτει μια πρώτη συγγραφική πρόκληση, το πώς οι υποϊστορίες θα λειτουργήσουν εντός του σώματος της κεντρικής πλοκής, αν θα μπορέσουν, δηλαδή, να ανταποκριθούν στη συγγραφική επιδίωξη ή θα αποδειχτούν μια απλή, μάλλον αχρείαστη, γέμιση, που θα πετά τον αναγνώστη εκτός.
Η Στράουτ ξεπερνά με άνεση την πρόκληση αυτή και καταφέρνει, χωρίς να παραμελεί τον βασικό χαρακτήρα της ιστορίας της, να δώσει τη μεγάλη εικόνα του μικρού αυτού τόπου, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της τοπικής κοινωνίας, στην οποία όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους, τις σχέσεις μεταξύ των κατοίκων, τον τρόπο με τον οποίο η ζωή κυλά, και μέσω αυτών να φωτίσει ακόμα περισσότερο την ίδια την Ολιβ και τον χαρακτήρα της, κινούμενη στο μεταίχμιο μεταξύ είναι και φαίνεσθαι, υπενθυμίζοντας διαρκώς πως, εκτός από το παρελθόν, είναι και το περιβάλλον εντός του οποίου κινείται κανείς καθοριστικό για τη διαμόρφωση και τη βάδιση, αλλά και πως κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του δυσκολίες, κάτι το οποίο καλό είναι να έχουμε κατά νου πριν από κάθε βιαστικό και απόλυτο συμπέρασμα.
Η ίδια η Ολιβ αλλά και το αφηγηματικό εύρημα της έκκεντρης περιστροφής καθιστούν ξεχωριστή και λογοτεχνικά άξια μια ιστορία μάλλον κοινότοπη, κάτι το οποίο οφείλει να αναγνωρίσει κανείς στη Στράουτ. Το μυθιστόρημα, ωστόσο, ξεπερνά το ίδιο το εύρημα στο οποίο στηρίζεται.
Το Ολιβ, ξανά είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πως σημασία έχει μάλλον ο τρόπος με τον οποίο θα αφηγηθεί κανείς μια ιστορία, χωρίς ωστόσο αυτό να γίνεται εις βάρος του περιεχομένου. Το αφηγηματικό εύρημα δεν αρκείται στην όποια πρωτοτυπία του, αλλά είναι ταυτόχρονα και άκρως λειτουργικό, αφού επιτρέπει στη συγγραφέα να παραδώσει μια, πάντοτε ευπρόσδεκτη, καλοειπωμένη ιστορία.
Η αφηγηματική δεινότητα της Στράουτ είναι παροιμιώδης, η ματιά της οξυδερκής, η επιμονή στη λεπτομέρεια συγκινητική, η άρνηση να υποκύψει στην ολοένα αυξανόμενη ταχύτητα της εποχής απόλυτη. Με τα πιο απλά υλικά πετυχαίνει να συνθέσει ένα στέρεο και καλοκατασκευασμένο μυθιστόρημα για τις καθημερινές και οικείες προκλήσεις της ύπαρξης.
