Χαμηλόφωνο, σπονδυλωτό μυθιστόρημα

Σήμερα πηγαίνει τον μικρό στο σχολείο ο Παύλος. Σήμερα δεν πηγαίνεις εσύ τον μικρό στο σχολείο. Σήμερα με πηγαίνει στο σχολείο ο μπαμπάς.

Τρεις ιστορίες με κοινή αφετηρία μα διαφορετική οπτική. Μία οικογένεια: ο Παύλος, η Κάτια και το παιδί. Ενα πρωινό μιας μέρας καθημερινής. Σήμερα ο Παύλος θα περπατήσει με το παιδί μέχρι το σχολείο. Φυσάει ένας ανυπόφορος νοτιάς, που στο διάβα του αναστατώνει τα συναισθήματα και ανακατώνει τη μνήμη.

Η Μαριαλένα Σεμιτέκολου (Πειραιάς, 1973) τέσσερα χρόνια μετά τη νουβέλα Οι Κυριακές το καλοκαίρι (Ικαρος, 2018) κάνει την επανεμφάνισή της με την Ακουαρέλα, ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα χωρισμένο σε τρία μέρη (Σουρτίνα, Πυρηνέλαιο, Ακουαρέλα). Τρεις ιστορίες που συνθέτουν μια εικόνα μεγαλύτερη, εκείνη του κοινού βίου μιας πυρηνικής οικογένειας, που το εμβαδόν του δείχνει μεγαλύτερο απ’ όσο πραγματικά είναι, αφήνοντας χώρο στη συχνά καταχωνιασμένη ατομικότητα να φανεί. Το σημείο εκκίνησης δεν θα μπορούσε παρά να είναι μια μέρα φαινομενικά πανομοιότυπη με όλες τις άλλες. Ενα πρωινό που ο Παύλος με το παιδί ξεκινούν για το σχολείο και η Κάτια τούς παρακολουθεί ενώ ξεμακραίνουν. Τα ρήγματα, άλλωστε, συνηθισμένες μέρες εμφανίζονται.

Η συγγραφέας με τρόπο λειτουργικό και έξυπνο σπάει την αφήγηση στα τρία. Για τον σιωπηλό Παύλο επιλέγει έναν τριτοπρόσωπο, παντογνώστη αφηγητή, που τον ακολουθεί στη διαδρομή για το σχολείο και μετά για τη δουλειά, μάρτυρα των μικρών ιεροτελεστιών της καθημερινότητας, των αθώων μυστικών, των αναλήψεων και των προλήψεων, των παιχνιδιών της μνήμης. Για την Κάτια, που δείχνει όλα να τα έχει υπό έλεγχο, η συγγραφέας επιλέγει μια δευτεροπρόσωπη αφήγηση καθρεπτική, ένα ιδιότυπο εις εαυτόν με εκείνη καθισμένη στην άκρη του κρεβατιού να κρατά ένα λερωμένο παντελόνι στον ρόλο του μεταβατικού αντικειμένου, ακίνητη, ενώ τόσα έχουν να γίνουν. Για το παιδί, που είναι παιδί, τι άλλο παρά μια αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, γεμάτη από τις μεγάλες περιπέτειες της μέρας, που σπάει στο δύο, μισή στο σπίτι και μισή στο σχολείο, και την προσοχή του που στιγμή δεν ξεκουράζεται και ολοένα φεύγει και ξεμακραίνει.

Στην Ακουαρέλα το κυρίως στοίχημα είναι η αποτύπωση των ευδιάκριτων φωνών. Το εύρημα με τη διαδοχή διαφορετικών αφηγηματικών προσώπων είναι έξυπνο, αλλά από μόνο του δεν θα ήταν αρκετό. Η Σεμιτέκολου επενδύει πολλά σ’ αυτό και ανταμείβεται για τον κόπο της, καθώς πετυχαίνει να αποτυπώσει πειστικά και γοητευτικά τους τρεις χαρακτήρες της, να φέρει στην επιφάνεια την αλήθεια του καθενός, αφήνοντας τις φωνές, τις σκέψεις, τις αναμνήσεις και τα συναισθήματά τους να ακουστούν καθαρά. Ξεχωριστής αναφοράς χρήζει η πρωτοπρόσωπη αφήγηση του παιδιού. Η συγγραφέας υπερπηδά με άνεση το, αν και γνώριμο, συνήθως ανυπέρβλητο εμπόδιο της αποτύπωσης της παιδικής ομιλίας με τρόπο πειστικό και σύμφωνο της ηλικίας του, πετυχαίνοντας να προκαλέσει αβίαστα συγκίνηση και γέλιο, κυρίως στο κομμάτι που εκείνο αναρωτιέται πώς ζωγραφίζουμε το χιόνι στη λευκή σελίδα.

Αφού βρήκε το πώς θα ειπωθεί η κάθε ιστορία, ακολούθως η συγγραφέας όφειλε να ασχοληθεί με το περιεχόμενο. Τα μικρά, χρηστικά ευρήματα και οι επισκέψεις στο παρελθόν καθιστούν την αφήγηση σφιχτή, προσδίδοντας δυναμική και αυτονομία στην κάθε ιστορία, αλλά ταυτόχρονα και την απαραίτητη συνοχή που απαιτεί ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα. Παρότι οι ιστορίες των τριών δεν φέρουν κάποια εντυπωσιακή πρωτοτυπία, η Σεμιτέκολου πετυχαίνει να μετατρέψει την έλλειψη αυτή σε πλεονέκτημα, καθώς επιτρέπει στον αναγνώστη να αναγνωρίσει κάτι οικείο στη διαχείριση της καθημερινότητας, να διακρίνει κάτι από το δικό του παρελθόν και παρόν, κάτι από το ανθρώπινο υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένος.

Η Σεμιτέκολου, ψυχολόγος στο επάγγελμα, δεν επιτρέπει στην ιδιότητά της αυτή να πάρει εξ ολοκλήρου τα γκέμια και να την ξεστρατίσει από το λογοτεχνικό μονοπάτι που με φροντίδα χάραξε. Η Ακουαρέλα είναι ένα χαμηλών τόνων σπονδυλωτό μυθιστόρημα, μια λεπτοδουλεμένη αφήγηση, που καταφέρνει να εντυπωσιάσει χωρίς να το επιζητά, σε μια εποχή που κυριαρχούν άναρθρες κραυγές.