Η εκστατική διάσταση της ποίησης

Ο Ντίλαν Τόμας (1914-1953) είναι αδιαμφισβήτητα μία από τις ποιητικές κορυφές του περασμένου αιώνα. Ουαλός στην καταγωγή, αλλά παγκόσμιος στη σημασία και στο εύρος του, έχει την τύχη, πέρα από τις έως τώρα μεταφράσεις του στα ελληνικά, από τους Τάσο Πορφύρη-Στέφανο Ροζάνη, Μαρία Αρχιμανδρίτου, Γιώργο Μπλάνα και της Λύντιας Στεφάνου του υπό παρουσίαση βιβλίου, να είναι βαθύτατα και ουσιαστικά ενσωματωμένος -ως ένα αναπόσπαστα οικείο μέρος- στην ποιητική μας πραγματικότητα.

Ας δούμε όμως πώς. Γράφει χαρακτηριστικά ο Μίλτος Σαχτούρης στις «15 Αυγούστου '81 της Παναγίας» στο ποίημά του «Η παρουσία» της συλλογής «Εκτοπλάσματα» (1986):

«Στις δώδεκα και μισή / τη νύχτα / την ίδια ώρα και συγχρόνως / φάνηκε στον μεγάλο καθρέφτη και στο παράθυρό μου / ο Ντύλαν Τόμας μ’ ένα αναμμένο κόκκινο κερί στο στόμα // νεκρός βέβαια / κι άγιος / και τρελός / όπως το έχω ξαναπεί // – Ελα αδερφέ, μου λέει, μαζί μου / σάπισες εδώ πέρα / έλα στα βορινά φαράγγια της πατρίδας μου / εδώ ζεις σ’ ένα σάπιο τόπο που σε κοροϊδεύουν / εκεί χαιρετάνε τους τρελούς και οι παπάδες / κι η πάπια δε γεννάει πια πάγο / γεννάει κόκκινο αυγό // Αυτά τα λίγα μου είπε ο μεγάλος ποιητής / όχι πια στον καθρέφτη και στο παράθυρό μου / αλλά μέσα από τα ψηλά χορτάρια του θανάτου του / μισός από τη μέση κι απάνω στο φως, έξω από το χορτάρι / μισός από τη μέση και κάτω στο σκοτάδι / κάτω από το φως».

Αυτά γράφει ο σπουδαίος μας ποιητής και τον φασματοποιεί, ενώ τον ζωντανεύει ενσωματώνοντάς τον, ως αδελφό, ομότεχνο, ποιητή, στο συλλογικό φαντασιακό μας, ως ένα ποιητικό μετάλλευμα που μεταστοιχειώνει και αποκαλύπτει τις ρίζες και το βάθος του πραγματικού∙ χρίζοντάς τον τελικά έναν από τους πλέον οικείους συνοδοιπόρους του, πλάι στον άλλον φασματικό και αγαπημένο του Φραντς Κάφκα. Για να σταθούμε σε αυτή τη χαρακτηριστική περίπτωση, παραβλέποντας την παρουσία του Ουαλού ποιητή σε ταινίες, τραγουδοποιούς, κ.λπ.

Γιατί όμως μας αγγίζει τόσο η ποίηση του Τόμας, που παραμένει αδιάσπαστη με το πρόσωπο, την παρουσία και τη φωνητική του ένταση;

Ενώ σε μια πρώτη ανάγνωση εμφανίζεται αμφίσημος και πολύσημος συνάμα, στην πραγματικότητα, έχοντας τη στόφα και τα πνευμόνια του σημαντικού δημιουργού, είναι συγκεκριμένος και ακριβολόγος όσο λίγοι, κομίζοντας έναν ξεκάθαρο και δουλεμένο σε υψηλές θερμοκρασίες «ψημένο» κόσμο.

Οι πλέξεις που εμφανίζει και δουλεύει, μεταξύ των ηχητικών, συντακτικών και λεκτικών δεσμών του λόγου του -στην ιδιότυπη αντιστοιχία τους με τα πράγματα-, όχι μόνο έχουν περάσει από τα εσωτερικά, προ-δουλεμένα, ψυχικά και νοητικά καλούπια του, αλλά αρθρώνονται, φορτίζονται και ενισχύονται από το ποιητικό του όραμα, ενεργοποιώντας σημασιακές και άλλες συστοιχίες και συν-ηχήσεις.

Σχηματίζοντας έναν ολότελα δικό του κόσμο, ο οποίος και μας δείχνει, σε συνδυασμό με τη μοναδική ενσυναίσθησή του, μιαν άλλη όψη του πραγματικού στο οποίο μετέχουμε.

Ποιητής οραματιστής λοιπόν (poeta vates), παλμογράφος των ψυχικών και κοσμοθεωρητικών του ταλαντώσεων, συμπυκνωμένος στη βάση και λεπτός στις απολήξεις του, ευαίσθητος, τραγικός και με γενετήσιο τρόπο ασυγκράτητος στην ορμή του, βιβλικός και μοντέρνος συνάμα, άναρχος και απλός σε μιαν -άλλη- ανάγνωση, ερχόμενος από τη γειωμένη παράδοση των ανθρακωρύχων, των αγροτών και των ψαράδων της γενέτειράς του, κερδίζει τον αναγνώστη από τον πρώτο στίχο του κάθε ποιήματος.

Ορισμένα άτακτα δείγματα: «Ν’ αντέξω το πρώτο όραμα που ’βαλε στ’ άστρα φωτιά», «οι σκέψεις γίνονται οσμές στη βροχή», «Το βαλσαμωμένο πνευμόνι της αλεπούς να σαλέψει και να φωνάξει Αγάπη / Και περήφανη η φτέρη να ρίξει σπόρους στο μαύρο κατώφλι».

Με το αξεπέραστο χάρισμα της απαγγελίας, με μια θερμή, ουαλική θα λέγαμε, φωνή, με μοναδικά -στην κατηγορία τους- ηχοχρώματα, ο Τόμας διεκδίκησε και τοποθέτησε χώρο εκεί όπου προηγουμένως δεν υπήρχε τίποτα. Παραμένοντας ισόβια ένας ποιητής που από τη μία αντιδίκησε με τη δημιουργία και από την άλλη βίωσε τη σάρκα ως παράθυρο προς το σύμπαν και προς τον άλλον.

Ο αναγνώστης οφείλει να γνωρίσει τον κόσμο του παγκόσμιου αυτού ποιητή και να αναμετρηθεί μαζί του. Αλλά και το κάθε έμβιο ον, που αυτοαναφέρεται, γνωρίζει ανάγνωση ή που μπορεί να εκλάβει τα λεκτικά ηχητικά μηνύματα ενός άλλου θηλαστικού, και που πρόκειται επίσης να «λήξει», για να μην αναφερθούμε στην επικείμενη αναμέτρηση των ΑΙ (artificial intelligence) ρόμποτ μαζί του, πρέπει να ελέγξει την ανταπόκριση στα κείμενά του δοκιμάζοντας τη συναισθηματική του νοημοσύνη και την αντίληψή του.

Στα θετικά της προσεγμένης αυτής αναθεωρημένης έκδοσης (προηγήθηκε αυτή του 1982) να προσμετρηθεί η κατατοπιστική εισαγωγή της Στεφάνου, η οποία, πέρα από ποιήτρια, είναι γνωστή ως εξαιρετική δοκιμιογράφος.

Ας κλείσουμε ευχόμενοι πως η μελλοντική επανέκδοση, δεδομένου ότι αυτή θα εξαντληθεί γρήγορα, θα να είναι δίγλωσση, όπως αρμόζει στον ποιητή και στον απαιτητικότερο -σύγχρονο- αναγνώστη.