Παραμυθίας το ανάγνωσμα

Τυχερά τα σημερινά παιδιά–αναγνώστες! Οι παππούδες τους, που μεγάλωσαν με τις σειρές της κλασικής νεανικής λογοτεχνίας των εκδόσεων Αστήρ & Παπαδημητρίου, σαστίζουν μπροστά στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Ειδικά το παιδικό εικονογραφημένο βιβλίο έχει εξελιχθεί σε ένα πολύτροπο έργο τέχνης. Αλλά και η αστυνομική λογοτεχνία για παιδιά, η λογοτεχνία του φανταστικού, τα κοινωνικά εφηβικά μυθιστορήματα που ανατέμνουν τη σύγχρονη πολύπλοκη πραγματικότητα, το graphic novel, οι ευφάνταστες και πρωτότυπες διασκευές των κλασικών, καθώς και νέα υβριδικά είδη, που ψάχνουν ακόμη τον ειδολογικό προσδιορισμό τους, προσφέρουν μία μεγάλη ποικιλία επιλογών στους νεαρούς εκκολαπτόμενους αναγνώστες.

Η παραγωγή μοιάζει να είναι αντιστρόφως ανάλογη προς τον ελεύθερο χρόνο του σημερινού παιδιού και προς τον περιορισμένο χρόνο συγκέντρωσης που διαθέτουν. Οι νέοι τίτλοι, αλλά και οι νέοι εκδοτικοί οίκοι και συγγραφείς που δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους στον χώρο του παιδικού βιβλίου, εμφανίζονται με την ταχύτητα που πληκτρολογούν τα παιδιά στο smartphone τους. Ο χρόνος επιβίωσης του βιβλίου στο ράφι βραχύς. Ελπίζουμε όχι και στις καρδιές των αναγνωστών τους. Οι τίτλοι, πάντως, των εκδόσεων Αστήρ συνεχίζουν να πουλάνε, βεβαίως σε νέες μεταφράσεις και με ελκυστική εικονογράφηση!

Για παιδιά 3-6 ετών

Ενας φίλος από τα παλιά, κλασικός και αγαπημένος, ο Σποτ, που ξέρει να μεταφέρει την περιπέτεια του βίου ενός τρίχρονου στο βιβλίο, ήρθε για να γιορτάσει μαζί μας: Ε. Χιλλ «Τα Χριστούγεννα του Σποτ» (μτφρ. Α.Λυρώνη, Μίνωας).

Η δημιουργικότητα και η φαντασία φαίνεται πως απειλούνται καθώς είναι το θέμα σε αρκετά βιβλία για τις μικρές ηλικίες. Το λάθος ως αφετηρία δημιουργικότητας είναι το θέμα στο βιβλίο της C. Luyken «Το βιβλίο με τα λάθη» (μτφρ. Μ.Τσολάκου, εικ. L. Malcom, εκδ. Φουρφούρι), που έχει αποσπάσει πολλές διεθνείς διακρίσεις. Αντίστοιχη ελευθερία σκέψη και επιλογών προτείνει η Ε. Ηλιάδου «Ο ακροβάτης και οι άλλοι» (εκδ. Μάρτης).

Τα μικρά παιδιά έχουν ερωτήματα για τη ζωή, το θάνατο, τον χρόνο, τη φιλία, το σύμπαν. Υπάρχουν εξαιρετικά εικονογραφημένα βιβλία που ανταποκρίνονται στην ανάγκη του παιδιού να στοχαστεί, όχι να μάθει απαραίτητα, αλλά να ψηλαφήσει τα θεμελιώδη ερωτήματα της ζωής. Ενα ενδεικτικό παράδειγμα η D. Litchfield στο βιβλίο της «Τη νύχτα που τα φώτα άναψαν» (μτφρ. Μ. Ψυχάλου, εκδ. Μικρή Σελήνη).

Και τελικά τι έχει αξία στη ζωή; Μήπως είναι δίπλα σου ο θησαυρός; Αναρριωτιέται ευφάνταστα και συγκινητικά η Λ. Λαμπρέλλη «Εσύ τι λες πολύτιμο πως είναι;» (εικ. Κ. Ματαθία-Κόβο, εκδ. Πατάκη) σ’ ένα από τα πιο μεστά και όμορφα βιβλία της χρονιάς.

Το βλέμμα στον Αλλον, η αναζήτηση της ετερότητας, η αποδοχή της διαφορετικής άποψης, το μέγα ζητούμενο στην κοινωνία μας, περνάει μέσα από το οικείο περιβάλλον της οικογένειας, αλλά και μέσα από τη γλώσσα ώστε «να μπεις στα παπούτσια του άλλου» . Αυτό ακριβώς είναι η εσωτερική αιτία της Α. Χαλικιά (εικ. Φ. Τίκκου, εκδ. Ικαρος) θαυμάσιο βιβλίο «Τα παπούτσια των άλλων».

Οι πινιάτες, χειροποίητες κατασκευές που περιέχουν γλυκίσματα ή άλλα παιχνίδια, είναι απαραίτητο στοιχείο των παιδικών πάρτι. Συμβολικό αντικείμενο που φέρνει καλή τύχη, ανακτά την ουσιαστική του σημασία στο βιβλίο του Κ. Τασσοπούλου «Η τελευταία πινιάτα» (εικ. Χ. Σπυρίδωνος, εκδ. Καστανιώτης). Εντέλει, κάθε «δώρο της τύχης» κι ένα μάθημα ζωής!

Κι άλλα μαθήματα ζωής, με σημείο αναφοράς το αιώνιο «θέλω» των παιδιών, από έναν δράκο της Εμα Γιάρλετ «Γράμματα για έναν δράκο» (μτφρ. Π. Γαβριηλίδου, Ψυχογιός).

Τέλος το βιβλίο «Το βάλς των Χριστουγέννων» του Μπ. Βιαν (μτφρ. Σ. Γιανναράς-Γ. Παπακώστας, εικ. Ν. Σου, εκδ. Ποταμός) όπου με αφορμή τρυφερούς και ειρωνικούς στίχους του γνωστού ποιητή, συγγραφέα και τζαζίστα η εικονογράφος «διαβάζει» μοναδικά τους ελλειπτικούς στίχους του, συνθέτοντας ένα από τα αρτιότερα βιβλία για παιδιά της χρονιάς.

Για παιδιά 7-9 ετών

Η Α. Κοντολέων γράφει τον «Οττο» (εικ. Ν. Σταματιάδη, εκδ. Καλειδοσκόπιο), μια ιστορία που κρύβει εκπλήξεις, αποκαλύψεις και συγκίνηση, ενώ ο Γ. Παναγιωτάκης, με το «Ο Ισιντόρ και το φεγγάρι» (εκδ. Πατάκης) προτείνει ένα πολυεπίπεδο παραμύθι που διαβάζεται και ως πολιτική αλληγορία, τέλος η Ν. Λάντεν μεταγράφει τους φόβους και τις ανησυχιες των μικρών αναγνωστών φαντασμαγορικά μέσα και από τη λεπταίσθητη εικονογράφηση της Μ. Καστριγιόν στο βιβλίο «Το κίτρινο καγιάκ» (μτφρ. Μ. Κιτροέφ, εκδ. Ποταμός).

Για παιδιά 10-12 ετών

Μεγάλη μερίδα αναγνωστικού παιδικού κοινού έλκεται πλέον από το μυστήριο και την αγωνία. Μικροί αναγνώστες, έμπειροι ντετέκτιβ! Η S. Morgan με τη σειρά «Οι υποθέσεις του Σέρλοκ Χολμς» (μτφρ. Ε. Παϊδούση, εκδ. Μεταίχμιο) μυεί τους αναγνώστες στην επαγωγική και διαισθητική σκέψη του ντετέκτιβ καλώντας τους να λύσουν μαζί του τα μυστήρια, ενώ η Μ. Βατικιώτη στη σειρά «Η Συμμορία της Μπλε Κάλτσας» (εικ. Δ. Κ. Πανταζής, εκδ. Αιολος) δομεί στέρεες συναρπαστικές περιπέτειες με απόλυτα πειστικούς ήρωες-παιδιά. Χαμένα διαμάντια και ύποπτοι σε τρένο είναι κλασικά μοτίβα της αστυνομικής λογοτεχνίας που αξιοπoιεί σε μια έξυπνη ιστορία η S.Bishop «Το μυστικό του νυχτερινού τρένου» μτφρ. Α. Πιπίνη, εκδ. Παπαδόπουλος), όπου στη θέση του ντετέκτιβ ένα κορίτσι που διασχίζει την Ευρώπη και η συνοδός της, μια καθόλου συνηθισμένη καλόγρια.

Ενα αστυνομικό μυθιστόρημα που κινείται στα όρια ανάμεσα στον αληθινό τρόμο και τη γκροτέσκα εκδοχή του προτείνει ο Ευγ. Τριβιζάς στο «Το κουδούνι του τρόμου» (εικ. S.West, εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Ταυτόχρονα το παιδί αποκομίζει έναν καλό οδηγό συμπεριφορών που καλό είναι να αποφεύγει.

Μυθολογία και κλασική λογοτεχνία

Η Ιστορία και η Μυθολογία δεν είναι γραμμένες στην πέτρα. Καλοί δημιουργοί τις πειράζουν και τις κάνουν τελικά συναρπαστικές και χιουμοριστικές περιπέτειες για παιδιά. Ο εξαίρετος Π. Μπακαλάριο στο «Η επιστροφή του τσάρου» (μτφρ. Δ. Δότση, εκδ. Μεταίχμιο), αλλά και σ’ όλη τη σειρά «Κουρσάροι της περιπέτειας», αναμειγνύει ιστορικά γεγονότα με μυθοπλασία προσφέροντας τελικά μια γνήσια αίσθηση Ιστορίας.

Mε χιουμοριστική διάθεση, το graphicnovel του G. Northfield, «Ιούλιος Ζέβρα: Μπελάδες με τους Ελληνες» (μτφρ. Α. Πιπίνη, εκδ. Ψυχογιός) το τελευταίο της σειράς, εμπλέκεται με την ελληνική μυθολογία, τον Μινώταυρο, τους δράκους και τους θεούς του Κάτω Κόσμου.

Η έκδοση κλασικών έργων σε graphicnovel υψηλών καλλιτεχνικών προδιαγραφών είναι ακόμη μια ενδιαφέρουσα τάση στην ενήλικη και παιδική λογοτεχνία. Εχουμε την ευκαιρία έτσι να διαβάσουμε ξανά το έργο του ποιητή T. Hughes «Ο σιδερένιος γίγαντας» (μτφρ. Κ. Γλυνιαδάκη, εικ. C. Mould, εκδ.Παπαδόπουλος) και να διαπιστώσουμε ότι αυτό το ρομπότ αντέχει στον χρόνο.

Τους κλασικούς «αναμορφώνουν» δημιουργικά και η Ε. Κατσαμά «Καλά Χριστούγεννα, κύριε Ντίκενς» (εκδ. Πατάκης), όπου αναδεικνύεται η σύνδεση ανάμεσα στα ζωή του μεγάλου συγγραφέα και στο έργο του, ενώ ο Μ. Κοντολέων στο «Τριστάνος και Ιζόλδη» (εικ. Β. Ψαράκη, εκδ. Πατάκης) με πρωταγωνιστή έναν γλάρο αναλαμβάνει να μας εξιστορήσει το περιώνυμο μεσαιωνικό έργο που διαμόρφωσε το ρομαντικό ιδεώδες του τραγικού έρωτα.

Αλλου τύπου προσέγγιση σε ένα κλασικό έργο της παιδικής λογοτεχνίας επιχειρεί η L. Kuenzler, «Τα παιδιά που έβλεπαν τα τρένα να περνούν-Η επιστροφή» (μτφρ. Μ. Αγγελίδου-Δ. Δρακάκη, εκδ. Διόπτρα) όπου παρακολουθούμε τη συνέχεια της ιστορίας την εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Η επιστήμη συναντά την περιπέτεια στο βιβλίο των S.B. Pflugfelder- S. Ηockensmith (μτφρ. Κ. Καρανικολός S., εικ. S. Garrett, Κλειδάριθμος) «ΝικκαιΤέσλα: Αφηνιασμένος ρομποτοστρατός», ενώ άλλου τύπου γνώση, αυτή που κανείς γονιός ή εκπαιδευτικός δεν χαίρεται να μοιράζεται με τα παιδιά, προσφέρει ο T. Lenain (μτφρ. Βίκυ Κατσαρού, εκδ. Διόπτρα) στο «Τι κάνουν η μαμά κι ο μπαμπάς τη νύχτα;»

Εφηβική και νεανική λογοτεχνία

Στα βιβλία που συναρπάζουν και γοητεύσουν το πιο δύσκολο αναγνωστικό κοινό, που είναι οι έφηβοι και οι νέοι ενήλικες, εντάσσεται το πολυαναμενόμενο βιβλίο της Α. Ζέη «Παιδί από το πουθενά» (εκδ. Μεταίχμιο), μια διεισδυτική και βαθύτατα ανθρώπινη ματιά στην περιπέτεια που είναι να είσαι παιδί σήμερα.

Οι δυσκολίες της ενηλικίωσης της ηρωίδας της Μ. Σιδηροπούλου, (εικ. Π. Ζαχαριά, εκδ. Καλειδοσκόπιο) «Ηλιος με μουστάκια» μπορεί να έρχονται από το πρόσφατο παρελθόν, όταν τα διαζύγια αποτελούσαν την εξαίρεση, και όχι τον κανόνα, ο τρόπος αφήγησης όμως και η προσέγγιση στο λαβύρινθο των αντιφατικών συναισθημάτων που συνδέουν και χωρίζουν μια οικογένεια κάνουν αυτό το βιβλίο να ξεχωρίζει.

Ο Π. Νες, με το πρώτο βιβλίο της τριλογίας του Κινούμενο Χάος, (μτφρ. Γ. Ν. Μπλάνας, εκδ. Πατάκης), μας μεταφέρει σε έναν τόπο όπου όλοι μπορούν να διαβάσουν τη σκέψη όλων. Ενας διαρκής Θόρυβος (όπως αυτός που βιώνουμε καθώς είμαστε διασυνδεδεμένοι, καλωδιωμένοι, σχεδόν υπό διαρκή παρακολούθηση) επικρατεί. Μόνο που ο ήρωας πέφτει σε ένα κενό σιωπής, όταν συναντά ένα κορίτσι. Θα προσπαθήσει να φύγει και τότε η καταδίωξη αρχίζει.

Επιστρέφει κανείς εκεί από όπου ξεκίνησε. Ως άνθρωπος, ως ταξιδευτής, ως πλάνητας, ως αναγνώστης. Ετσι ο Β. Παπατσαρούχας προτείνει κλασικούς ήρωες παραμυθιών σε νέα εκδοχή, στο «12 μικρές ιστορίες, Κόκκινη κλωστή δεμένη».