Η τελευταία συλλογή του Γαραντούδη φέρει τον πιο αινιγματικό από όλους τους τίτλους των συλλογών του: Το διπλό δίγαμμα. Κατά την ανάγνωση της συλλογής, δύο χαρακτηριστικά σχετίζονται με την ιστορία αυτού του χαμένου γράμματος του ελληνικού αλφαβήτου και συμπυκνώνουν βασικά στοιχεία της ποιητικής ιδιοπροσωπίας του Γαραντούδη: α) η διτότητα, που ενέχεται τόσο στη διαλεκτική του ποιητική, η οποία κινείται με τρόπο φυσικό και αβίαστο ανάμεσα στο υψηλό και το χαμηλό, στον λυρισμό και τη σάτιρα, όσο και στη διαχείριση των ποιητικών προγόνων, που είτε ως διακειμενική λειτουργία, είτε ως παρωδία, προβαίνει σε επανακωδικοποίηση της παράδοσης∙ β) η μεταμόρφωση, η οποία λειτουργεί σε πολλά επίπεδα, αφού από τη μια μεριά επανέρχεται διαρκώς ως πυρηνικό θέμα της συλλογής, συνδεδεμένο με την απώλεια και τη μετάγγιση του βιώματος σε ποιητικό λόγο, και από την άλλη συνιστά τον κατεξοχήν, τον εγγενή τρόπο της παρωδίας. Εξίσου εμφανής είναι και η ειρωνική αυτοαναφορικότητα του τίτλου, εφόσον παραπέμπει στη διπλή λειτουργία του συγκεκριμένου ποιητικού ρήματος που σημαίνει και συγχρόνως σχολιάζει, που αφηγείται και παράλληλα αναδιπλώνεται στον τρόπο της αφήγησης.
Η συλλογή Το διπλό δίγαμμα συνεχίζει και προεκτείνει την ανατρεπτική διαλεκτική σύσταση -ειδολογική, μορφική, υφολογική- που ξεκίνησε με τη συλλογή Ονειρεύτηκα τη Genova. Αν για τον γενάρχη του ποιητικού μοντερνισμού Γιώργο Σεφέρη, ο ποιητής έχει ένα θέμα, «το γυμνό σώμα του», για τον μεταμοντέρνο ποιητή, ο ποιητής κατά βάθος έχει ένα θέμα, την ποίηση. Ο Γαραντούδης αναπόφευκτα γράφει ποίηση με τη σκευή του φιλολόγου και με τη συνείδηση όχι μόνο του ποιητή αλλά και του μελετητή της λογοτεχνίας. Αυτή η δεύτερη ιδιότητα διαπερνά τουλάχιστον τα τρία από τα τέσσερα μέρη της συλλογής: Η πρώτη ενότητα με τίτλο «Το δίγαμμα» αποτελείται από 24 ποιήματα που φέρουν τίτλους τα 24 γράμματα του αλφαβήτου. Το δίγαμμα λειτουργεί ως μεταφορά του ανόθευτου ερωτικού βιώματος, αφού ενδεχομένως παραπέμπει στην απολεσθείσα καθαρότητα του συναισθήματος, άμεσα συνδεδεμένου με τη φευγαλέα «σωματικότητα». Απολεσθείσα, διότι ό,τι προέχει είναι η μετάπλαση του βιώματος, πραγματικού ή φανταστικού, σε ποιητικό ρήμα.
Η ίδια αυτοαναφορική και μεταποιητική διάσταση του ποιητικού λόγου εμφανίζεται κυρίαρχη στην ενότητα «Τετράκωπος (μετά πηδαλιούχου)», η οποία απαρτίζεται από πέντε σονέτα, καμωμένα με δεξιοτεχνία. Εδώ ο λυρισμός έχει δώσει τη θέση του στην ειρωνεία και η διαδικασία ποιητικής αυτοσυνειδησίας στον αυτοσαρκασμό. Η θέρμη του βιώματος τίθεται εξαρχής υπονομευμένη, η ποιητική ύλη τροφοδοτεί τη στιχουργική άσκηση, στην οποία παραπέμπει και ο τίτλος της ενότητας - δάνειο άλλωστε από τον χώρο των Ολυμπιακών Αγώνων. Η ενότητα αυτή καθώς και η επόμενη, που τιτλοφορείται «Του τέλειου άγρα (Ποιήματα φιλολογικού ρεαλισμού)», αναδημοσιεύονται από την προηγούμενη συλλογή του Γαραντούδη «Τα σύνεργα», συνεχίζοντας την πάγια μέθοδό του να μεταγγίζει ποιήματά του από συλλογή σε συλλογή όχι μόνο υποδηλώνοντας ότι όλο το έργο του είναι ένα ποίημα εν προόδω που αναδιατυπώνει τον εκάστοτε εαυτό, παίζοντας άμα και σπουδάζοντας μέσα στο πλαίσιο της ποίησης και της φιλολογίας, αλλά και ανασημασιοδοτώντας κάθε ενότητα, αφού η ερμηνεία είναι συνάρτηση και των εκάστοτε συμφραζομένων. Ανάγνωση και γραφή βρίσκονται σε σχέση ώσμωσης τροφοδοτώντας την ευαισθησία ενός ανήσυχου δημιουργού ο οποίος δεν φαίνεται να πιστεύει στην οριστική μορφή ενός κειμένου, εφόσον διορθώνει τα δημοσιευμένα κείμενά του πριν τα ξαναδημοσιεύσει και αναδιατάσσει παλαιότερα κείμενά του σε νέες συνθέσεις. Ετσι λοιπόν, ανάμεσα στον ιδιότυπο λυρισμό της αρχής και τον ακραιφνή λυρισμό του τέλους, οι δύο αυτές ενότητες λειτουργούν υπονομευτικά, αλλά και, κυρίως, θέτουν ερωτήματα για τη λειτουργία της ποιητικής γραφής. Η τελευταία ενότητα περιλαμβάνει επτά σονέτα για την απώλεια της μητέρας. Η αυστηρότητα της φόρμας οριοθετεί και συγκρατεί το συναίσθημα που ως άφατος πόνος δεν διατυπώνεται αλλά σημαίνεται μέσα από εικόνες και μεταφορές.
Σατιρικές ή παιγνιώδεις είναι οι περισσότερες από τις 23 παρωδίες που περιλαμβάνονται στην ενότητα «Του τέλειου άγρα» (ποιήματα φιλολογικού ρεαλισμού)». Ο τίτλος, πέρα από το ευρηματικό παίγνιο με το όνομα του ποιητή και κριτικού του Μεσοπολέμου, δηλώνει όχι μόνο στην εγγενή τάση της ποίησης να θηρεύει το ιδανικό, αλλά και την εντελή μεταστοιχείωση της ιδέας σε ποιητικό λόγο∙ παράλληλα, ο υπότιτλος παραπέμπει στη φιλολογική ιδιότητα του Γαραντούδη και στον ρεαλισμό που κατεξοχήν χαρακτηρίζει τη σάτιρα ως «είδος». Η παρωδία, αυτό το ελάχιστα ερευνημένο κεφάλαιο της ελληνικής λογοτεχνίας, είναι ένα απαιτητικό είδος γραφής και για τον δημιουργό και για τον αναγνώστη. Ακόμη και όταν ο στόχος του είναι προφανής, είναι απαραίτητο ο ποιητής να οικειοποιηθεί την ποιητική του κειμένου-προτύπου ώστε να μπορέσει να επιβεβαιώσει την εγγύτητα προς το κείμενο-πρότυπο χωρίς να εξομοιωθεί με αυτό. Οι παρωδίες του Γαραντούδη, ποικίλης λειτουργίας και πρόθεσης, εντάσσονται σε ένα πολύ ενδιαφέρον πεδίο που ουσιαστικά θέτει με ποιητικό τρόπο και διερευνά τα όρια της ποιητικής γραφής και το μείζον ερώτημα της ποιητικότητας, τιμώντας τους ποιητικούς προγόνους ή συνοδοιπόρους του.
* Η Κ. Κωστίου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας