Δεκέμβρης του 2008, Τέμπη του 2025

Η σύγκριση γεγονότων και ιστορικών στιγμών εμπεριέχει τον κίνδυνο της υπεραπλούστευσης. Τα φαινόμενα χάνουν τις λεπτομέρειες και τις αποχρώσεις τους με σκοπό να πάρουν ένα ομοιόμορφο σχήμα. Μια εμπειρία του πρόσφατου παρελθόντος μπορεί να μοιάζει ιδανικό εργαλείο για να ερμηνευτεί μια κατάσταση στο άγουρο παρόν μας. Ο νους ψάχνει αντιστοιχίες. Συχνά από ευκολία. Πολύ συχνά κακοπροαίρετα. Το είδαμε άλλωστε πρόσφατα μετά τις μεγάλες συγκεντρώσεις στις 26 του Γενάρη. Για να δημιουργηθεί ένα επιχείρημα εναντίον τους από την κυβέρνηση και όσους μιλούν στο όνομά της, ανασύρθηκε ως επιχείρημα η πρόσφατη ανάμνηση των πλατειών επί κρίσης. Σε ένα υπεραπλουστευτικό σχήμα το επιχείρημα ταύτιζε τα Τέμπη με τις πλατείες, την Αριστερά με την Ακρα Δεξιά, την αντίδραση στην οικονομική κρίση με την έξοδο από το ευρώ. Δημιουργώντας έτσι τελικά μια παραμορφωμένη ανάλυση που δεν έβγαζε νόημα: όποιος αντιδρά στη συγκάλυψη της τραγωδίας των Τεμπών θέλει να μας βγάλει από το ευρώ (;). Το σχήμα μάλλον αποκάλυπτε έναν πολύ συγκεκριμένο πανικό παρά επιχειρηματολογούσε. Είναι άλλωστε εντυπωσιακό πως τους τελευταίους μήνες μια κυβέρνηση που έχει αντικαταστήσει σε απόλυτο βαθμό την πολιτική με την επικοινωνιακή της διαχείριση υποπίπτει σε τόσες διαδοχικές επικοινωνιακές αστοχίες.

Αν αναφέρω τον Δεκέμβρη του 2008 ήδη από τον τίτλο του άρθρου, αυτό δεν είναι για να φέρω στα μέτρα της αρεσκείας μου τα όσα διαδραματίζονται στο κέντρο των πολιτικών εξελίξεων τους τελευταίους μήνες. Οσο για να υπογραμμίσω ένα κοινό χαρακτηριστικό το οποίο αντιλαμβάνομαι πως βρίσκεται στον πυρήνα και των δύο μαζικών αντιδράσεων. Και αυτό είναι μια κοινωνία που απαιτεί και επιβάλλει με τρόπο απόλυτο ένα ηθικό όριο. Ενα όριο που δεν επιτρέπει σε καμία εξουσία να το υπερβεί. Η κοινωνία του 2008 -τελείως διαφορετική ως διαστρωμάτωση, ως κλίμα, ως προοπτική από τη σημερινή- περιέγραψε τη δολοφονία ενός παιδιού ως ένα γεγονός που δεν έχει θέση στους κόλπους της, που δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό χωρίς αντίδραση. Η κοινωνία του 2025 περιγράφει ως ηθικό όριο το γεγονός πως μια δολοφονία 57 ανθρώπων με κρατική ευθύνη δεν μπορεί να συγκαλυφθεί, δεν μπορεί απλώς να περάσει.

Και στις δύο περιπτώσεις ο κόσμος που διαμαρτύρεται δεν έχει κομματικά χαρακτηριστικά. Ως έναν βαθμό αποτελείται και από ανθρώπους που μπορεί να είναι ιδεολογικά, πολιτικά ή εκλογικά κοντά στα κυβερνώντα κόμματα. Είναι μια μάζα που γίνεται πλήθος ακριβώς λόγω του περιεχομένου του αιτήματος, το οποίο ξεπερνά μια στενή ιδεολογική τοποθέτηση. Είναι ένα αίτημα δικαιοσύνης που έρχεται από παλιά, που ξεπηδά ταυτόχρονα από διαφορετικές κοίτες. Από μια κοίτη στοιχειωδών δημοκρατικών ευαισθησιών, από μιαν άλλη κοίτη που διαπερνά τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία, από μιαν άλλη, σχεδόν αρχαϊκή όπου το δίκαιο είναι άγραφο και καθαρό στη διατύπωσή του.

Και στις δύο περιπτώσεις δεν υπάρχει πολιτικός φορέας που να οργανώνει τις αντιδράσεις αυτές ή που να μοιάζει ικανός να τις οικειοποιηθεί. Και στις δύο περιπτώσεις γύρω από το κυρίαρχο αίτημα που βρίσκεται στον πυρήνα συσπειρώνονται μια σειρά άλλα αιτήματα ή αντιδράσεις γύρω από άλλα ζητήματα. Γύρω από την αδιαφάνεια, τα σκάνδαλα, τη διαφθορά κ.ά.

Η διεύρυνση του πεδίου των αιτημάτων ζωογονεί μια σειρά από δημιουργικά αντανακλαστικά, απαιτήσεις και διεκδικήσεις. Και τελικά και στις δύο περιπτώσεις μια μουδιασμένη κοινωνία (με διαφορετικού τύπου μούδιασμα) μοιάζει να ξυπνά. Απαιτώντας τα δομικά αυτά χαρακτηριστικά που την καθιστούν κοινωνία.

Την απόδοση δικαιοσύνης, τη δημοκρατία, την ισότητα. Φέροντας στο βάθος της τη συμπόνια για ένα πένθος που -μέσω αυτής- καθίσταται συλλογικό. Και απαιτεί επιτακτικά ένα «Ως Εδώ» στους δρόμους και τις πλατείες αυτής της χώρας.