Πράγματα που έμαθα από μια παιδική παράσταση

Τις τελευταίες εβδομάδες ερχόμαστε διαρκώς σε επαφή με περιστατικά σχολικής βίας και παραβατικότητας των ανηλίκων. Μια οριζόντια καταγραφή από κανάλια και εφημερίδες όπου περιγράφουν περιστατικά στην επαρχία και σε αστικές περιοχές, σε πλούσια προάστια και φτωχές συνοικίες. Μια καταγραφή ενός τραύματος που πολλαπλασιάζεται, ξεσπάει και ανακυκλώνεται. Η καταγραφή αυτή φυσικά φέρνει τις αναμενόμενες αντιδράσεις. Ηθικό πανικό από κανάλια και εφημερίδες, μέτρα αυστηροποίησης των τιμωριών και μια διευρυμένη νοσταλγία ενός ψευδούς παρελθόντος σεβασμού, επιτήρησης και πειθαρχίας. Αντιδράσεις βασισμένες όχι σε επίσημα και ασφαλή ερευνητικά δεδομένα, χωρίς επεξεργασμένες θέσεις με μόνη πυξίδα μια επιταγή του θυμικού και λύσεις που θυμίζουν έναν αυτοσχεδιασμό την ώρα του πανικού. Δεν λέμε πως δεν υπάρχει πρόβλημα. Ακόμα και αν δεν γνωρίζουμε την ακριβή του έκταση και το μέγεθός του σε σύγκριση με παλαιότερες καταγραφές.

Πρόβλημα υπάρχει. Αυτό όμως που καταγράφουμε είναι το γεγονός πως οι αντιδράσεις και τα μέτρα μοιάζουν όχι με λύσεις, αλλά με μέρος αυτού του προβλήματος. Οταν ένα πρόβλημα αντιμετωπίζεται αντανακλαστικά, μέσα από μια διαρκή επίκληση του κοινού τόπου ως θεσφάτου, ως απόδειξη μιας διευρυμένης σήψης στο πλαίσιο μιας ανερμάτιστης ηθικολογίας, το μόνο σίγουρο είναι πως το πρόβλημα θα συνεχίσει να υπάρχει και να γιγαντώνεται και το σκανδαλισμένο κοινό θα συνεχίσει να σκανδαλίζεται. Η σχολική βία και η παραβατικότητα της νεολαίας είναι προϊόντα της κοινωνίας που την πλαισιώνουν. Το οποίο σημαίνει πως έχουν διαρκώς νέες αιτίες, συγκεκριμένες πτυχές και ανάγκη για νέες λύσεις. Για μια διευρυμένη συζήτηση για το πώς οι νέοι υπάρχουν μέσα στη συγκεκριμένη κοινωνία, για τα αδιέξοδα που αυτή τους χαρίζει και για τους ορίζοντες που τους αφαιρεί.

Πριν από μία εβδομάδα βρέθηκα στο Σύγχρονο Θέατρο, στην κωμωδία του Volker Ludwig «Είστε και φαίνεστε» σε σκηνοθεσία Βασίλη Κουκαλάνι, με τα τραγούδια του Φοίβου Δεληβοριά. Η «Συντεχνία του γέλιου» έχει καθιερώσει μέσα από μια σειρά παραστάσεων την προσέγγισή της στο θέατρο. Την ανάδειξη και εξέταση κοινωνικών προβλημάτων όπως ο ρατσισμός, ο μισαναπηρισμός, οι σχέσεις των παιδιών με τους γονείς κ.ά. με στόχο τη δημιουργία ενός νέου πεδίου διαπραγμάτευσης. Γιατί αν επικρατεί κάποια αίσθηση έπειτα από κάθε παράσταση της Συντεχνίας αυτή δεν είναι πως έλαβες απαντήσεις σε ερωτήματα. Αντίθετα έχεις την αίσθηση πως δημιουργήθηκε ένας νέος χώρος όπου μπορεί να γίνει η συζήτηση. Τόσο με τα παιδιά όσο και με τους μεγάλους. Χωρίς υψωμένα δάχτυλα και σοφές, σκονισμένες παραινέσεις. Χωρίς τιμωρίες και επιταγές. Και κυρίως χωρίς την ατελείωτη βαρεμάρα που βγάζουν σε κάθε παιδί οι απαράβατοι κανόνες.

Το «Είστε και φαίνεστε» διαπραγματεύεται το μπούλινγκ σε ένα σχολείο και μαζί την περιθωριοποίηση, το μαθητικό άγχος, τις σχέσεις με γονείς και δασκάλους. Αλλά μαζί και τα προβλήματα των γονιών, τα αδιέξοδα των δασκάλων, τις καθημερινές δυσκολίες και αδιέξοδα. Τη σφαίρα που γεννά τα προβλήματα και μαζί αυτή που καλείται να τα διαχειριστεί. Χωρίς διδακτισμούς, χωρίς απόλυτες απαντήσεις η παράσταση μας εκθέτει το σύνολο ενός προβλήματος. Μας καλεί να δούμε και να καταλάβουμε μέσα από μια πολλαπλή εστίαση. Ενώ ταυτόχρονα μας διασκεδάζει μέσα από τους εξαιρετικούς ηθοποιούς, τα άψογα τραγούδια και τους καλοκουρδισμένους διαλόγους. Και κυρίως μας χαρίζει αυτό το «μετά». Οταν φεύγοντας από το θέατρο θα συζητήσεις με το παιδί σου για το θέμα που διαπραγματεύεται η παράσταση χωρίς το άγχος να το ταΐσεις ένα ωμό επιμύθιο. Οι παραστάσεις αυτές είναι διάλογος και κυρίως είναι διάλογος με παιδιά.

Οχι απλώς ένα δώρο για παιδιά και γονείς, αλλά μαζί και ένας τρόπος προς μια διαφορετική κατεύθυνση. Μακριά από άκοπους πανικούς και γερασμένες τιμωρίες. Και γι’ αυτό στο κέντρο ακριβώς του ζητήματος.