Η θεραπευτική δύναμη των φυτών

Σε τι μπορεί να μας βοηθήσουν τα βότανα και οι καρποί τους στην καθημερινότητά μας σε ό,τι εντάσσεται κάτω από την ομπρέλα που ονομάζεται πρώτες βοήθειες;

Φυτά όπως η άρνικα, η βαλεριάνα, το γλυκάνισο, η καλέντουλα, το ταραξάκο, το χαμομήλι έχουν θεραπευτική δύναμη;

Ποια είναι η δράση για την οποία ενδείκνυνται;

Πολλές οι δυνατότητές τους κατά τη βοτανολογία και σίγουρη η αποτελεσματική τους δεινότητα, αν χρησιμοποιηθούν τα σωστά βότανα για κάθε πρόβλημα υγείας που μας απασχολεί, με τον κατάλληλο τρόπο και για το ενδεδειγμένο χρονικό διάστημα.

«Στον δυτικό κόσμο υπάρχουν πάνω από δύο χιλιάδες φυτά που μπορεί να χρησιμοποιηθούν στη βοτανική Ιατρική. Τα βότανα, που αποτελούν ένα μεγάλο μέρος του φυτικού βασιλείου, είναι ένα σημείο επαφής, ένας κόμβος επικοινωνίας ανάμεσα σε δύο βασίλεια της φύσης. Εκεί που συναντιούνται η ανθρωπότητα και τα φυτά μπορεί να ανταλλαχθεί μια συνεργιστική ενέργεια.

»Οι ισχυρές θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων έχουν χρησιμοποιηθεί με διάφορες θεραπευτικές φιλοσοφίες σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας. Τα βρίσκουμε επίσης να χρησιμοποιούνται σαν πηγές φαρμάκων στο πλαίσιο της υψηλής επιστημονικής και τεχνολογικής προσέγγισης της σύγχρονης φαρμακευτικής και αλλοπαθητικής [σ.σ. συμβατικής] ιατρικής.

»Αλλά αν βλέπαμε τα βότανα απλώς και μόνο σαν πηγή πολύτιμων χημικών ουσιών, θα περιορίζαμε τη θεραπευτική τους δύναμη γιατί όπως θεραπεύουν το σώμα μας μπορούν επίσης να θεραπεύσουν την καρδιά και τον νου μας, γιατί ανοίγουν το σώμα σε μια καθαρή ροή ζωτικής ενέργειας που μας ενοποιεί και μας ολοκληρώνει», διαβάζουμε στο βιβλίο «Οδηγός Βοτανολογίας για 120 παθήσεις» του D. Hoffman, των εκδόσεων «Διόπτρα».

Στην άποψη αυτή συμφωνεί και ο ειδικός γεωπόνος, καθηγητής Ιγνάτιος Μ. Ζαχαρόπουλος, ο πρώτος Ελληνας των καιρών μας που κατέγραψε και ανέλυσε τις ιδιότητες περίπου τριακοσίων φυτών και βοτάνων που μπορούν να ανταποκριθούν σε περίπου εξακόσιες ασθένειες.

«Η φυτοθεραπευτική αναπτύσσει και τονώνει το σώμα, αποκαθιστώντας τις φυσικές λειτουργίες του» αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου του, «Σύγχρονη πλήρης θεραπευτική με τα βότανα», των εκδόσεων Ψύχαλου.

«Μπορούμε πιθανότατα να πούμε πως όλα τα βότανα επιδρούν θεραπευτικά στις διάφορες ασθένειες. Οτι όλα τα αυτοφυή φυτά έχουν κάποια θεραπευτική ικανότητα, άποψη που βεβαιώνεται από το γεγονός ότι φυτά που παλιότερα θεωρούνταν αδρανή, βρέθηκαν μεταγενέστερα να έχουν αξιόλογες θεραπευτικές ιδιότητες.

»Είναι χιλιοειπωμένη αλήθεια ότι η Ελλάδα προσφέρεται ιδιαίτερα για την ανάπτυξη των αυτοφυών φυτών σε μέγιστο αριθμό ειδών και ποικιλιών και με ποιοτική ανωτερότητα. Γι’ αυτούς τους λόγους επιβάλλεται να γίνει συστηματική εκμετάλλευση αυτής της προνομιούχου παραγωγής της ελληνικής γης, για γενικό όφελος, θεραπευτικό και οικονομικό.

»Η ταπεινή και περιφρονημένη τσουκνίδα (Urtica) έχει αφάνταστο αριθμό θεραπευτικών ιδιοτήτων. Η κοινή πικραλίδα ή αλλιώς το δόντι του λιονταριού (Taraxacum), που το συναντούμε κάπως αραιά σε όλη την Ελλάδα, κατατάσσεται ανάμεσα στα καταπληκτικότερα για τις ιδιότητές του βοτάνια, όπως και η μέλισσα (μελισσόχορτο). Από τα καλλιεργούμενα φυτά, ατέλειωτη σειρά θεραπευτικών ιδιοτήτων παρουσιάζουν ο μαϊντανός, το λάχανο, το σέλινο. Οι άνθρωποι της υπαίθρου κυρίως, που βρίσκονται κοντά στη φύση, κοντά στα αυτοφυή φυτά, φυσικό είναι να έχουν πρακτική πείρα από τη χρήση των βοτάνων για θεραπευτικό σκοπό και να είναι οπαδοί της βοτανοθεραπείας», επισημαίνει.

Αν δεχτούμε λοιπόν τη δύναμη των κάθε είδους βοτάνων οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί στη χρήση τους.

Ο τρόπος, η συχνότητα, η μορφή στην οποία τα χρησιμοποιούμε και φυσικά οι δοσολογίες και η χρονική διάρκεια χρήσης τους είναι κάτι που υπερτονίζεται από τους ειδικούς και πρέπει να ακολουθήσουμε τις συστάσεις αυτές πιστά.

Γιατί κάθε τι που έχει δύναμη να ενεργεί μπορεί να έχει εκτός από θετικές και αρνητικές επιδράσεις, αν δεν ακολουθηθούν οι οδηγίες του βοτανοθεραπευτή.

«Ενα βότανο για να δώσει όλη του τη θεραπευτική επίδραση πρέπει να είμαστε βέβαιοι ότι είναι το κατάλληλο για την ορισμένη πάθηση και να γίνεται η χρήση του με τον υποδεικνυόμενο τρόπο. Να μην περιμένουμε δε το αποτέλεσμα από τη μια στιγμή στην άλλη, γιατί τα βότανα δεν κάνουν θαύματα. Πρέπει να έχουμε εξάλλου υπόψη μας ότι το άτομο και η ιδιοσυγκρασία του παίζουν μεγάλο ρόλο στη θεραπευτική. Ενα βότανο αποτελεσματικό για τον ένα, μπορεί να μη δώσει τα ίδια αποτελέσματα για τον άλλον. Και ακόμη να θυμόμαστε πάντα ότι για ορισμένα, απαιτείται ιατροφαρμακευτική οδηγία» επισημαίνεται.

Ποια βότανα λοιπόν συστήνονται ως απαραίτητα για να καλύψουν τις ανάγκες μας;

Γλυκάνισο, ιτιά μαύρη, καγιέν, χαμομήλι, βήχιο, ταραξάκο, σαμπούκος, αλθαία, τσουκνίδα, σέννα, θυμάρι, αρτεμισία το αψίνθιον, αγριολάπαθο, ευπατόριο το διατρητόφυλλο, ρίζα άρκτιου, σπόροι σέλινου, γάλιο, σύμφυτο, εχινάκια, χαμαιλείριο, σπειραία, μέντα, σκουτελλάρια, βαλεριάνα, αχιλλέα.

Η λίστα αυτή περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά βότανα απ’ όλες τις κύριες δράσεις, αλλά και ορισμένα με ειδική δράση.

Συστήνονται ακόμη, για την ολοκλήρωση του βοτανικού φαρμακείου, αλοιφές άρνικας, καλέντουλας, στελλαρίας και σύμφυτου όπως και απεσταγμένη αμαμηλίδα.

Πώς όμως μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε, για ποιες ασθένειες και σε ποια μορφή;

Επιλέχθηκαν δειγματοληπτικά κάποια βότανα όπως η άρνικα, η βαλεριάνα, το γλυκάνισο, η καλέντουλα, το ταραξάκο και το χαμομήλι, τα οποία ξεχωρίζουν για τη θεραπευτική τους δεινότητα και από τις σελίδες των δύο προαναφερθέντων βιβλίων, σταχυολογημένα, αντλήθηκαν οι πληροφορίες.

✔ Αρνικα η ορεινή (Arnica montana)

Συναντάμε την άρνικα, που είναι ποώδες φυτό, στη Βόρεια Ελλάδα.

Χρησιμοποιούνται μονάχα τα άνθη της, που μοιάζουν με χοντρές κίτρινες μαργαρίτες, τους μήνες Ιούνιο έως Οκτώβριο. Εχει δράση αντιφλεγμονώδη και επουλωτική.

Μπορεί να θεωρηθεί ειδικό βότανο για την αγωγή μωλωπισμών και διαστρεμμάτων, γι’ αυτό μπορούμε να την έχουμε ως αλοιφή (έτοιμο φαρμακευτικό σκεύασμα) στο κουτάκι μας με τις πρώτες βοήθειες.

Δεν πρέπει να γίνεται χρήση εσωτερική, γιατί είναι ένα ισχυρά τοξικό βότανο.

Ασφαλές για εσωτερική χρήση είναι το ομοιοπαθητικό σκεύασμα.

Χρησιμοποιούμενο εξωτερικά, βοηθά στην ανακούφιση από τους ρευματικούς πόνους, τον πόνο και τη φλεγμονή της φλεβίτιδας αλλά και σε κάθε πόνο ή φλεγμονή του δέρματος αρκεί να μην υπάρχουν γδαρσίματα ή αμυχές στο συγκεκριμένο σημείο.

Το χρησιμοποιούμε σε μορφή βάμματος ή αλοιφής.

✔ Βαλεριάνα η φαρμακευτική (Valeriana officinalis)

Βρίσκεται αυτοφυής κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα και τη Θεσσαλία, σε τόπους υγρούς.

Περί τα τέλη του φθινοπώρου συλλέγονται το ρίζωμα και οι ρίζες της προκειμένου να αποξηρανθούν.

Είναι φυτό που δρα ως άφυσο, ηρεμιστικό, υπνωτικό, αντισπασμωδικό, υποτασικό.

Είναι από τα πιο χρήσιμα χαλαρωτικά νευροτονωτικά και περιλαμβάνεται σε πολλούς φαρμακευτικούς κώδικες, σαν ηρεμιστικό.

Μειώνει την ένταση και το άγχος, την υπερδιέγερση, ακόμη και τις υστερικές καταστάσεις, και είναι ασφαλές στη χρήση του.

Βοηθά στην καταπολέμηση της αϋπνίας, ενώ ως αντισπασμωδικό βοηθά στο να απαλλαγούμε από κράμπες και τον εντερικό κολικό, όπως και από τους πόνους της περιόδου.

Βοηθά στις ημικρανίες και τους ρευματικούς πόνους.

Ενδείκνυται για πόνους που εκπορεύονται από ένταση.

✔ Ταραξάκο το φαρμακευτικό (Taraxacum officinale)

Tο δόντι του λιονταριού, πικραλίδα ή αγριοράδικο, όπως αλλιώς λέγεται, είναι ένα εξαιρετικό φυτό, πολύ κοινό στην Ελλάδα (μοιάζει κάπως με το πικρό ραδίκι), που το συναντάμε σε δρόμους, ακαλλιέργητους τόπους και λιβάδια.

Τα φύλλα του συλλέγονται όλες τις εποχές ενώ η ρίζα του, από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο, όταν έχει την πιο πικρή της γεύση.

Από έρευνες βρέθηκε ότι έχει μεγάλη ποσότητα βιταμίνης Α, τέσσερις φορές περισσότερη από το μαρούλι, περισσότερο σίδηρο κι από το σπανάκι που είναι φυτό σιδηρούχο, φώσφορο και μαγγάνιο.

Είναι χολαγωγό, αντιρευματικό, υπακτικό, τονωτικό και πολύ ισχυρό, ιδανικά εξισορροπημένο διουρητικό, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια, καθώς είναι μία από τις καλύτερες φυσικές πηγές καλίου (5%).

Ελαττώνει τη χοληστερίνη του αίματος, είναι τονωτικό του στομάχου, ευεργετικό στη χολή, κατά των χρονίων παθήσεων του συκωτιού αλλά και κατά των χρονίων δερματικών παθήσεων.

Συντελεί στη διατήρηση κανονικού βάρους κι έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στην καλή διανοητική κατάσταση.

Χρησιμοποιείται ως αφέψημα ή σε μορφή βάμματος, ενώ τα φύλλα του μπορούν να καταναλωθούν και ωμά σε σαλάτες (σε συνδυασμό με φύλλα τσουκνίδας και αχιλλαίας- ως μίγμα ανανεωτικό και καθαριστικό, κατά της κοπώσεως), κερδίζοντας έτσι το μέγιστο των δυνατοτήτων του.

✔ Καλέντουλα η φαρμακευτική (Calendula officinalis)

Από το κοινότατο φυτό,το αδράχτι της γριάς όπως αλλιώς λέγεται, αυτοφυές στην Ελλάδα, χρησιμοποιούμε τα κίτρινα πέταλα (ανθύλλια) που συλλέγονται τους μήνες Ιούνιο έως Σεπτέμβριο.

Είναι αντιφλεγμονώδες, στυπτικό, επουλωτικό, αντιμυκητικό, χολαγωγό, εμμηναγωγό. Θεωρείται από τα καλύτερα βότανα για την θεραπεία τοπικών δερματικών προβλημάτων.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια σε οποιαδήποτε φλεγμονή του δέρματος είτε προέρχεται από μόλυνση είτε από φυσική βλάβη.

Το αφέψημα των ανθών καταπολεμά έκζεμα και ερυσίπελας. Σε μπάνιο ξεκουράζει τα πόδια.

Είναι κατά της ακμής, κατά των παλαιών και νέων ουλών και σαν αλοιφή, ευεργετική στο «άγριο δέρμα».

Είναι ιδανική σαν πρώτη βοήθεια σε ελαφρά εγκαύματα και ζεματίσματα. Η τοπική θεραπεία μπορεί να γίνει με λοσιόν, κατάπλασμα ή κομπρέσα ανάλογα με την περίπτωση.

Βοηθά ακόμη σε περιπτώσεις καθυστέρησης αλλά και επώδυνης εμμηνοροής.

Με τη χρήση της εσωτερικά, είτε ως έγχυμα είτε ως βάμμα, δρα ως πολύτιμο βότανο για φλεγμονές ή σε έλκη του πεπτικού συστήματος (στη θεραπεία γαστρικών και δωδεκαδακτυλικών ελκών).

✔ Γλυκάνισο (Pimpinella anisum)

Οι καρποί του γλυκάνισου, ώριμοι, συλλέγονται το διάστημα από Ιούλιο μέχρι Σεπτέμβριο.

Στην Ελλάδα καλλιεργείται σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου και την Εύβοια.

Το γλυκάνισο είναι ένα από τα καλά τονωτικά. Υποκινεί ελαφρά το νευρικό σύστημα και καταπολεμά την ατονία του πεπτικού συστήματος.

Εχει ακόμη ιδιότητες αποχρεμπτικές, διουρητικές, στομαχικές, αντισπασμωδικές και λειτουργεί και ως εμμηναγωγό.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη βρογχίτιδα, στην τραχειίτιδα και όταν υπάρχει επίμονος, ερεθιστικός βήχας.

Ενδείκνυται για τον κολικό πόνο και τον τυμπανισμό.

Ως έλαιο, βοηθά στο να καθαρίσουμε τα κεφάλια των παιδιών από τις ψείρες, ενώ αν συνδυαστεί με μια βάση αλοιφής ανταποκρίνεται καλά στη θεραπεία της ψώρας.

Αν μουσκέψουμε σπόρους γλυκάνισου σε αραιό οινόπνευμα για αρκετό διάστημα παίρνουμε ένα λικέρ (ανιζέτ) ιδιαίτερα αποτελεσματικό σε περιπτώσεις οδυνηρής δυσπεψίας. Ως κατάπλασμα βοηθά στην απόφραξη των μαστών.

✔ Χαμομήλι το κοινό (Matricaria chamomilla)

Το ταπεινό χαμομήλι, αυτοφυές φυτό που κατακλύζει ολόκληρη την Ελλάδα, θεωρείται γίγας στις φαρμακευτικές του ιδιότητες.

Δρα σαν αντισπασμωδικό, άφυσο, αντιφλεγμονώδες, αναλγητικό, αντισηπτικό και επουλωτικό.

Τα καταπλάσματα με χαμόμηλο, όπως και το λάδι του, είναι αντιαρθριτικά και αντιρευματικά.

Είναι κατά της υστερίας και κατά των νευρικών πονοκεφάλων.

Μπορούμε να φτιάξουμε κρασί χαμομηλιού (30-60 γραμμ. σε ένα λίτρο κρασί), αλλά και αρωματικό λάδι αρκεί να μουσκέψουμε άνθη του σε ελαιόλαδο.

Είναι ήπιο αλλά εξαιρετικό ηρεμιστικό, χρήσιμο και ασφαλές για τα παιδιά. Χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση της ανησυχίας και της αϋπνίας.

Συχνά ανακουφίζει από τη δυσπεψία, τον τυμπανισμό και τις φλεγμονές, όπως η γαστρίτιδα.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πλύσεις του στόματος όταν υπάρχει ουλίτιδα και για πλύσεις των ματιών όταν υπάρχει φλεγμονή και ερεθισμός.

Ως εισπνοές από ατμόλουτρο, επιταχύνει την ανάρρωση από ρινική καταρροή. Ως γαργάρες βοηθά τον ερεθισμένο λαιμό.

Η χρήση του εξωτερικά, επουλώνει τραύματα αλλά και οιδήματα από φλεγμονές. Προτιμάται ως έγχυμα και σε μορφή βάμματος.