Προσωπικές αναμνήσεις μου από τις συναντήσεις μου με την Ute Habermas-Wesselhoeft
H Ute Habermas-Wesselhoeft πέθανε σε ηλικία 95 ετών (γεννήθηκε το 1930) στο σπίτι της στο Starnberg όταν ξημέρωνε η Δευτέρα 9η Ιουνίου 2025. Η μετοίκησή της στη «Χώρα των Μακάρων» έγινε με τον τρόπο που παντρεύονται το φως με το σκοτάδι. Ο θρύλος λέει ότι με τον ίδιο τρόπο πέθανε ο Goethe, ο μεγάλος Γερμανός συγγραφέας. Εσβησε η ζωή στην αγκαλιά του θανάτου.
Η πληροφορία για τον θάνατο της Ute έφτασε σε μένα μετά από δύο μέρες. Τότε ένιωσα να φεύγει η γη κάτω από τα πόδια μου. Οι αναμνήσεις μου από τις συναντήσεις και τις συναναστροφές μαζί της κυρίευσαν τον νου μου, το πνεύμα μου. Επί μέρες δεν λειτουργούσε καμιά διανοητική ικανότητά μου παρά μόνον η μνήμη. Θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω σε γενικές γραμμές αποσπάσματα μνήμης και να αναφέρω δύο-τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις συναναστροφής που δείχνουν το μεγαλείο της ανθρώπινης υπόστασης που αντιπροσώπευσε η Ute στη ζωή της.
Τη γνώρισα από τα πρώτα χρόνια των σπουδών μου στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης. Αργότερα όταν ο Jürgen Habermas αναγορεύτηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών επίτιμος διδάκτωρ (18 Οκτωβρίου 1993) ήρθαμε πιο κοντά. Και πολύ αργότερα, όταν το ζεύγος Habermas αποσύρθηκε στο σπίτι-καταφύγιό του στο Starnberg, οι επαφές μας άρχισαν να εντάσσονται σ’ ένα άλλο μοντέλο ή συνθήκη επικοινωνίας και επαφής.
Επί είκοσι ολόκληρα χρόνια (μετά το έτος 2005) το ζεύγος Habermas με δεχόταν στο σπίτι του. Ο Jürgen Habermas με υποδεχόταν στον σταθμό του προαστιακού, εγώ αγόραζα τις τουλίπες από το ανθοπωλείο και πήγαινα τελικά στο σπίτι τους. Η Ute τακτοποιούσε με ιδιαίτερη φροντίδα τις τουλίπες στο βάζο και μετά άρχιζε ο μαραθώνιος της φιλοξενίας. Τα γενικά δομικά στοιχεία της φιλοξενίας μπορούν να συνοψιστούν σε δύο σημεία: πρώτον, στην απέραντη αγάπη προς εμένα και στη θετική ανταπόκριση που έτρεφα προς τους δυο τους. Η Ute ήταν προικισμένη με ιδιαίτερες πνευματικές ικανότητες ανθρώπινης επικοινωνίας! Οταν συναντηθήκαμε εκείνον τον Οκτώβριο του 1993 στο σπίτι μου (στη Βούλα) εκφράστηκε με αφοπλιστική ειλικρίνεια πως είναι η μοναδική συνάντησή της που έχει στοιχεία αυθεντικής επικοινωνίας. Η σύζυγός μου Γλυκερία (ήμασταν εγώ και η σύζυγός μου νέοι στην ηλικία και στο πνεύμα τότε), όπως μου εξομολογήθηκε αργότερα, ένιωσε διανοητική και συναισθηματική γαλήνη.
Το δεύτερο δομικό στοιχείο της ανθρώπινης επαφής με την Ute μπορεί να αναλυθεί μόνον σε φαινομενολογικό επίπεδο. Χωρίς κανείς από τις δύο πλευρές (ούτε από τη δική μου ούτε από την πλευρά των Habermas) να είχε τίποτε αντιληφθεί, «κατασκευάστηκε» ένα μετα-επίπεδο πάνω από τα κεφάλια μας. Αυτό μπορεί να παρομοιαστεί με τη θεωρητική συνθήκη «ιδεώδη επικοινωνιακή κατάσταση» της θεωρίας του «επικοινωνιακώς πράττειν» του Habermas.
Ολοι οι εμπλεκόμενοι στο φαινομενολογικό μετα-επίπεδο της φιλοξενίας στο Starnberg, με πρωταγωνίστρια την Ute, «παίζαμε το παιχνίδι» της ανθρώπινης φιλίας και συνεννόησης. Στην τελευταία συνάντησή μας (16 Μαρτίου 2023) η Ute και από κοντά ο Habermas και μαζί τους και εγώ θυμηθήκαμε ότι το θεωρητικό-φιλοσοφικό έργο του Ernst Tugendhat (είχε πεθάνει την προηγούμενη) ήταν αφιερωμένο στο πραγματολογικό αίνιγμα που ονομάζεται «ανθρώπινη σχέση». Κάναμε όλοι μας εκείνο το βράδυ ατέρμονες συζητήσεις για την ανθρώπινη ζωή, για τις συνθήκες στις οποίες ζουν οι άνθρωποι.
Εκείνο το βράδυ στο σπίτι των Habermas έμαθα κάτι πολύ σημαντικό για τη ζωή μου: ο φόβος του θανάτου είναι ψευδαίσθηση. Οπως ως διαφωτιστές έχουμε υπερβεί τη συζήτηση για την ύπαρξη του θεού, το ίδιο ισχύει και για τη συζήτηση περί θανάτου.
Κλείνοντας αυτές τις σημειώσεις μου από τις προσωπικές αναμνήσεις μου από την Ute Habermas-Wesselhoeft θέλω να τονίσω ότι υπήρξε «ένας θαυμάσιος άνθρωπος» (έτσι τη χαρακτήρισε ο φίλος της Günter Rohrbach) και εκφράζω την ευχή να την ξανασυναντήσω στη «Χώρα των Μακάρων». Επειδή όμως δεν πιστεύω στην «αθανασία της ψυχής», θέλω να ζω αγκαλιά με τις κοινές εμπειρίες μας σ’ αυτή τη ζωή, η οποία ούτως ή άλλως είναι «κοντή βιολέτα» (Μίλτος Σαχτούρης).
*Πολιτικός φιλόσοφος
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας