«Aυτοί τη δουλειά τους κι εμείς τη δική μας»

Η Νάντια Δαλκυριάδου είναι μια νέα γυναίκα που μας είχε κερδίσει με τη σκηνοθεσία της στο έργο «Μάλο Μόμε ή Μικρό Κορίτσι», ένα έργο της Χαρούλας Αποστολίδου για την ιστορία των Ελλήνων γκασταρμπάιτερ στη Γερμανία. Εναν χρόνο μετά ανεβάζει (διασκευάζει και σκηνοθετεί) την «Εντολή» της Διδώς Σωτηρίου, που ήδη παίζεται με μεγάλη επιτυχία στο θέατρο Noūs. Το βιβλίο βασίζεται σε αυτοβιογραφικό υλικό και έχει ως κεντρικό θέμα τη σύλληψη, τις δύο δίκες και την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη με την κατηγορία της κατασκοπείας.

H ιστορία ξεκινά όταν η Διδώ Σωτηρίου μέσα σε συνθήκες παρανομίας έρχεται σε επαφή με τον Μπελογιάννη με τον οποίο διατηρεί σχέση η αδελφή της, Eλλη Παππά. Γρήγορα όμως η Διδώ Σωτηρίου παραμερίζει τη μυθιστορηματική αφήγηση και προχωρά στη δημοσιογραφική κάλυψη της δίκης, με πρακτικά, επιστολές και άρθρα εφημερίδων της εποχής. Το έργο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και (δυστυχώς) εξωφρενικά επίκαιρο - δεν είναι ανάγκη καν να θυμίσουμε τα λόγια του μελλοντικού Προέδρου της Δημοκρατίας για την εκτέλεση του Μπελογιάννη και την αντίστοιχη (πλήρως αντιδημοκρατική) στάση του σχετικά με το έγκλημα των Τεμπών. Ισως είναι καιρός να μάθουμε την Ιστορία μας από αυτούς που την έζησαν, μέσω αυτών που μπορούν να την επικοινωνήσουν...

● Πώς γίνεται μια παράσταση καλή να μη γίνει στρατευμένη κομματικά αλλά να είναι καλό θέατρο, με πολιτικό θέμα; Ποια είναι αυτά τα στοιχεία που πρέπει να προσέξει ο σκηνοθέτης ώστε να απευθύνεται σε όλους, ως καλό θέατρο πρωτίστως;

Με την ίδια ανάγκη και ανησυχία μπήκα σε αυτή την ιστορία κι εγώ. Είχα στα χέρια μου ένα κείμενο που έπρεπε με χειρουργική ακρίβεια να επιλέξω τι θα κρατήσω, τι θα αφήσω πίσω και να ξέρω ακριβώς τι κάνω σε κάθε βήμα. Η προσπάθεια αποπολιτικοποίησης σε όλους τους τομείς της ζωής μάς έχει κάνει να μην μπορούμε όχι μόνο να εκφραστούμε αλλά και να σκεφτούμε πολιτικά, με τον φόβο ότι αυτό είναι «κομματικοποίηση». Ετσι, λοιπόν, μιλάμε στρογγυλοποιημένα και απαλά, λειαίνουμε τις αιχμές. Διαχωρίζουμε το καλό θέατρο από το πολιτικό ή το στρατευμένο. Μετά έρχεται και μια άλλη σημαντική ερώτηση: Τι είναι τελικά καλό θέατρο; Η καλή τεχνική; Η συγκίνηση; Οι καλοί συντελεστές; Η ευρεία αποδοχή; Η συμβολή στην εξέλιξη της τέχνης;... Αφού τίθεται το ερώτημα ποια είναι τα στοιχεία που πρέπει να προσέξει ο σκηνοθέτης ώστε να απευθύνεται σε όλους, θα έλεγα πρώτα ότι δεν γίνεται να απευθυνόμαστε σε όλους, δεν μπορούμε να αρέσουμε παντού και δεύτερον ότι δεν χρειάζεται να προσέξουμε τίποτα στην τέχνη, τίποτα παρά μόνο το κίνητρό μας, και εκεί να είμαστε ειλικρινείς.

● Κάνοντας προβοκάτσια στην ίδια μου την ερώτηση, σήμερα αυτός είναι ο στόχος; Το καλό θέατρο; Ή είναι ώρα να επιστρέψουμε στον Μπρεχτ και στα όσα έλεγε περί θεάτρου, καθώς και οι ιστορικές συνθήκες εν τέλει επέστρεψαν κι αυτές στην εποχή του (φασισμός, πόλεμος, ανισότητες κ.λπ.);

Το θέατρο σχετίζεται με την εποχή του. Γιατί να αναρωτηθούμε αν ο στόχος είναι το καλό θέατρο ή η επιστροφή στον Μπρεχτ; Είναι εξ ορισμού διαχωρισμένα; Ο Μπρεχτ έμεινε στην παγκόσμια ιστορία θεάτρου γιατί προχώρησε το θέατρο συμβαδίζοντας με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της εποχής του - και αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, το καλό θέατρο. Στην ερώτηση αν είναι η ώρα να επιστρέψουμε στον Μπρεχτ, νομίζω ότι δεν μπορούμε να «επιστρέψουμε» ακριβώς, αλλά να προχωρήσουμε παρακάτω μαζί του.

● Μια παράσταση με θέμα τη δίκη Μπελογιάννη σε μια χώρα που α) αυτός που θα γίνει ΠτΔ «ξαναδίκασε» τον Μπελογιάννη ως κομμουνιστοσυμμορίτη, και β) οι ένοχοι για των Τεμπών την ολόμαυρη ράχη δεν ξέρουμε καν αν θα δικαστούν ποτέ. Ποια η θέση αυτής της παράστασης σε αυτή τη χώρα;

Μιας και μιλήσαμε για Μπρεχτ παραπάνω, θα ξεκινήσω με δυο στίχους από το ποίημά του «Σκοτεινοί Καιροί»: «Μα δε θα λένε: Ητανε σκοτεινοί καιροί. Θα λένε: Γιατί σωπαίναν οι ποιητές τους;»... Είναι μεγάλη κουβέντα. Τι να πρωτοσχολιάσει κανείς για όσα είπατε παραπάνω κι άλλα τόσα που κάθε μέρα αποκαλύπτονται. Προσπαθώντας να συνοψίσω θα έλεγα πως «αυτοί τη δουλειά τους κι εμείς τη δική μας». Η θέση της κάθε παράστασης σήμερα και του κάθε καλλιτέχνη γενικότερα θα κριθεί αργότερα. Τώρα ας κάνει ο καθένας ό,τι του υπαγορεύει η συνείδησή του.

● Είμαστε τυχεροί που έχουμε τέτοια έργα, ιστορικά και με τόσο ωραίο τρόπο γραμμένα όπως η «Εντολή», ή άτυχοι που δεκαετίες μετά είναι τόσο σύγχρονα; Ποια είναι η σωστή λέξη αν όχι «άτυχοι»;

Δεν θα έλεγα «άτυχοι», θα έλεγα ότι είμαστε ίδιοι. Και πιστεύω ότι οι τραγικές ιστορικές στιγμές γεννούν πάντα σπουδαίους καλλιτέχνες, όπως η Σωτηρίου, όπως ο Ρίτσος, όπως ο Βενέζης και τόσοι άλλοι, που, είτε για να εκφραστούν, είτε για να θυμίζουν πάντα στους επόμενους, έκαναν τέχνη τις πιο σκληρές στιγμές της ανθρωπότητας. Θα μας έλεγα τυχερούς, υπό την έννοια πως θα είχε αλλάξει πλήρως η κοινωνία μας προς μια πανέμορφη ουτοπία, αν οι ποιητές μας έγραφαν μόνο ερωτικά ποιήματα και όχι Επιτάφιους.

♦ «Η Εντολή» της Διδώς Σωτηρίου
Κάθε Σάββ. στις 21.15 και Κυρ. 20.15.
Παίζουν οι: Ξένια Αλεξίου, Ειρήνη Αμπουμόγλι, Αρης Μπαταγιάννης, Σταύρος Μόσχης, Ηρα Ρόκου, Δημήτρης Χατζημιχαηλίδης
Στο Θέατρο Noūs – Creative space (Τροίας 34, τηλ. 2108237333, 6944189698, 6943224305)
Προπώληση: more.com