«Αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμί»

«Η αγάπη είναι μια ασύλληπτη παγκόσμια δύναμη, θα τολμούσα να πω, κάτι σαν τη βαρύτητα· η αγάπη κρατάει σε μυστική αέναη συνοχή όλα τα λογικά όντα· είναι η ακατάλυτη ενέργεια του Θεού, “όστις αγάπη εστί”», είχε πει κάποτε ο Αναστάσιος, ο αρχιεπίσκοπος Αλβανίας, που πρόσφατα αναχώρησε από τα εγκόσμια πλήρης ημερών, με πάνδημη εκτίμηση για το έργο του και για την προσωπικότητά του.

Σίγουρα είναι η πρώτη φορά, που, απ’ όσο θυμάμαι εγώ τουλάχιστον, η εκδημία ενός ιεράρχη χαιρετίζεται με ειλικρινή θλίψη και θερμά, συμπονετικά λόγια από όλους, ακόμα κι από ανθρώπους που τοποθετούν τον εαυτό τους τέρμα αριστερά στο πολιτικό φάσμα, που έχουν μονίμως ανοιχτές ιδεολογικές παρτίδες με τη θρησκεία, την Εκκλησία και φυσικά τους χρυσοποίκιλτους ταγούς της. Και όχι, δεν είναι τυχαίο αυτό, γιατί πράγματι ο Αναστάσιος, εκτός από τη λαμπρή επιστημονική σκευή του, εκτός από την πολιτική του ευαισθησία, που εκφράστηκε με την ενεργό συμπαράστασή του σε αγωνιστές της Αριστεράς, εκτός από το τεράστιο έργο του, όχι φιλανθρωπικό, γιατί η φιλανθρωπία εκπορεύεται από τους αλαζόνες κατέχοντες προς τους ταπεινούς πεινώντες, ενώ ο Αναστάσιος υπηρέτησε σ’ όλη του τη ζωή την οριζόντια αλληλεγγύη, εκτός λοιπόν από όλα αυτά, ο Αναστάσιος με την όψη και τον λόγο του ακτινοβολούσε αγάπη. Προς όλους.

Η αγάπη, λοιπόν! Αυτή η «ασύλληπτη παγκόσμια δύναμη, σύμφωνα με τον Αναστάσιο, που το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας αναφέρει πως προέρχεται από το ρήμα «αγαπώ», άγνωστης ετυμολογίας. Τι είναι αγάπη; Α, αυτό είναι μια μεγάλη κουβέντα – η τέχνη, από καταβολής της, σε κάθε μορφή της, καταπιάνεται μ’ αυτό το ερώτημα. Ας πούμε, στο τραγούδι των Στρατηγοπούλου και Μωράκη «Τι ’ναι αυτό που το λένε αγάπη», του 1955, οι Roxy Music δηλώνουν «Love is the drug», αλλά τελικά οι Joy Division ένα δίκιο το έχουν όταν λένε «love will tear us apart»...

Μάλλον όμως αυτά τα τραγούδια πραγματεύονται την ερωτική αγάπη, κι εδώ πρέπει να κάνουμε μια σημαντική διάκριση. Το Λεξικό λέει πως στα ελληνικά αυτό το συναίσθημα έχει τρεις βασικές εννοιολογικές αποχρώσεις: αγάπη, έρωτας και στοργή. Το πρώτο δηλώνει μια συναισθηματική σχέση με πρόσωπα και πράγματα, ο έρωτας εξειδικεύει τη σχέση στο σμίξιμο των εραστών, ενώ η στοργή είναι αγάπη χωρίς έρωτα.

Ολα αυτά βέβαια σε πολύ αδρές νοηματικές γραμμές, γιατί τα ανθρώπινα συναισθήματα δεν χαρτογραφούνται γλωσσικά με κάθε λεπτομέρεια, δεν είναι αλγεβρικές εξισώσεις ή χημικές αντιδράσεις που πρέπει να διέπονται από κλινική ακρίβεια. Η λέξη «αγάπη» είναι μια νοηματική στέγη, κάτω από την οποία ενδιαιτώνται το ενδιαφέρον, η έλξη, η συμπάθεια, η φιλία, η αφοσίωση και βέβαια ο πόθος και το πάθος. Ο ποιητής του 19ου αιώνα Αχιλλέας Παράσχος είχε γράψει κάτι ενδιαφέρον: «Δεν αγαπώ αισθήματα διόλου μοιρασμένα /αγάπη ήτις δίδεται εις όλους εξαντλείται./Οστις τα πάντα αγαπά, δεν αγαπά ουδένα...»

Πάντως, ένα από τα εξέχοντα, τα πιο ψυχωμένα, μελετημένα και καλογραμμένα κείμενα για την αγάπη είναι φυσικά ο Υμνος της Αγάπης, όπως είναι γνωστό το 13ο Κεφάλαιο της προς Κορινθίους επιστολής του Αποστόλου Παύλου. Μια φράση της με έχει στοιχειώσει: «αγάπην δε μη έχω, ουδέν ειμί». Εάν δεν έχω αγάπη, δεν είμαι τίποτα. Εάν είναι έτσι, που έτσι είναι, ο Αναστάσιος και είχε, και έδωσε τα πάντα.