Τενεκές

Αν και μια παροιμία λέει πως ο άδειος τενεκές (ή ντενεκές) κάνει τον περισσότερο θόρυβο, μεγάλη φασαρία έγινε εσχάτως από τους γεμάτους τενεκέδες – με λάδι. Βέβαια, η παροιμία αναφέρεται στους κενούς ανθρώπους, τους ακαλλιέργητους, που μην έχοντας κάτι ουσιώδες να αναδείξουν, απλώς θορυβούν γύρω απ’ τον εαυτό τους, μπας και τσιμπήσουν οι αφελείς και εκλάβουν τη φασαρία ως μουσική και τον ευτελή τενεκέ για ασήμι.

Αυτοί, σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, χαρακτηρίζονται (μεταφορικά) «τενεκέδες», και μάλιστα «ξεγάνωτοι», ως πρόσωπα πολύ χαμηλού επιπέδου και ήθους. Ο ξεγάνωτος τενεκές (τουρκ. «teneke») είναι το δοχείο από λευκοσίδηρο που δεν έχει «γανωθεί», δεν έχει επιστρωθεί με ένα κράμα κασσιτέρου, το καλάι.

Παλιότερα, όταν δεν υπήρχαν ανοξείδωτα σκεύη, οι κατσαρόλες, τα τηγάνια και τα κουταλοπήρουνα ήταν μπακιρένια (χάλκινα) κι έπρεπε να επικασσιτερώνονται. Αυτή ήταν η δουλειά του γανωματή (ή καλαϊτζή) ο οποίος αφαιρούσε αρχικά από τα σκεύη τη «γανάδα», δηλαδή την επικίνδυνη σκουριά. Τα οξειδωμένα μπακιρένια σκεύη ευθύνονταν για δηλητηριάσεις – μισό αιώνα πριν, μια συχνή είδηση ήταν πως ξεκληρίστηκε μια ολόκληρη οικογένεια από τα κόλλυβα μνημοσύνου ή κηδείας. Ε, αυτά τα κόλλυβα τα είχαν βράσει σε ξεγάνωτο σκεύος... Ετσι λοιπόν ο γανωματής αφού αφαιρούσε προσεκτικά τη σκουριά με ειδικά υγρά, περνούσε τα κατσαρόλια ένα μείγμα κασσιτέρου, κάνοντάς τα ασφαλή για μαγείρεμα.

Αυτό ίσχυε και για τους τενεκέδες, τα δοχεία δηλαδή από λεπτό φύλλο χάλυβα, που ήταν κι αυτά γανωμένα, περασμένα με καλάι. Σ’ αυτούς τους τενεκέδες, που ήταν κάποια από τα αντικείμενα φετίχ της παραδοσιακής Ελλάδας, οι άνθρωποι αποθήκευαν οτιδήποτε: ασβέστη, πετρέλαιο (γκαζοντενεκές), ή τρόφιμα κάθε είδους, όπως τυρί ή ελιές, και όταν ο τενεκές είχε σκουριάσει πέραν πάσης επισκευής, τον έκαναν γλάστρα – οι τενεκέδες με τους βασιλικούς και τα γεράνια στις ασβεστωμένες αυλές είναι μια αρχετυπική ελληνική εικόνα.

Α, ναι, οι ελαιοπαραγωγοί έβαζαν και λάδι. Και συνεχίζουν να βάζουν δηλαδή σε 17λιτρους τενεκέδες και τους στέλνουν με τα ΚΤΕΛ στην κόρη που σπουδάζει στη Θεσσαλονίκη ή στον παντρεμένο γιο στη Αθήνα ή ακόμα και στον μπατζανάκη που έχει μεν κάμποσες ρίζες ελιές στο χωριό, αλλά τις έχει δώσει για εκμετάλλευση σε συγγενή ή γνωστό, εξασφαλίζοντας όμως έτσι το λάδι της χρονιάς του.

Οχι ο άδειος, αλλά μάλλον ο γεμάτος λαδοντενεκές κάνει τη μεγαλύτερη φασαρία. Ο θόρυβος που δημιουργήθηκε εσχάτως ασφαλώς δεν ξεσηκώθηκε από μόνος του. Δεν ξύπνησαν αίφνης όλοι οι δημοσιογράφοι και τα έχωσαν στην κυβέρνηση για την επιβολή έκδοσης παραστατικών σε κάθε περίπτωση διακίνησης λαδιού σε τενεκέδες. Η κυβέρνηση έριξε τροχιοδεικτικά πυρά κι όταν είδε την πάνδημη αντίδραση αναδιπλώθηκε, μέσω του κυβερνητικού εκπρόσωπου που δήλωσε πως «όλη αυτή η συζήτηση δεν αφορά τους παραγωγούς που αυτοκαταναλώνουν λάδι ή δωρίζουν σε συγγενείς και φίλους. Αρα ο τενεκές λάδι που πηγαίνει από τη γιαγιά σε παιδιά και εγγόνια, ή από φίλο σε φίλο δεν έχει να κάνει με αυτή τη συζήτηση».

Η κυβέρνηση έκανε πίσω, γιατί, όπως είπαμε, ο τενεκές είναι φετίχ, και λίγο έλειψε να ξεσπάσει ένα δεύτερο αντάρτικο, λέμε τώρα, ένα σύγχρονο κοντραμπάντο από ελαιοπαραγωγούς, που θα οργώνουν την ύπαιθρο χώρα από μονοπάτια που μόνο εκείνοι γνωρίζουν για να αποφεύγουν τα λαδοπερίπολα, τα λαδομπλόκα, ώστε να φτάσει το μηδέν οξύτητας λαδάκι το αγνό στο τραπέζι του Αθηναίου.