Αθήνα, 11°C
Αθήνα
Αραιές νεφώσεις
11°C
11.9° 9.0°
0 BF
91%
Θεσσαλονίκη
Ασθενείς βροχοπτώσεις
9°C
9.9° 8.2°
1 BF
92%
Πάτρα
Ελαφρές νεφώσεις
10°C
9.9° 9.4°
2 BF
86%
Ιωάννινα
Αραιές νεφώσεις
3°C
2.9° 2.9°
1 BF
100%
Αλεξανδρούπολη
Αυξημένες νεφώσεις
5°C
4.9° 4.9°
4 BF
93%
Βέροια
Αυξημένες νεφώσεις
8°C
8.2° 8.2°
1 BF
87%
Κοζάνη
Ασθενής ομίχλη
4°C
4.4° 4.4°
0 BF
100%
Αγρίνιο
Σποραδικές νεφώσεις
9°C
8.9° 8.9°
1 BF
89%
Ηράκλειο
Αραιές νεφώσεις
11°C
11.1° 10.8°
2 BF
82%
Μυτιλήνη
Αραιές νεφώσεις
13°C
13.2° 12.9°
2 BF
78%
Ερμούπολη
Σποραδικές νεφώσεις
13°C
13.4° 13.4°
0 BF
88%
Σκόπελος
Αραιές νεφώσεις
12°C
11.7° 11.7°
2 BF
87%
Κεφαλονιά
Σποραδικές νεφώσεις
10°C
9.9° 9.8°
2 BF
87%
Λάρισα
Αραιές νεφώσεις
8°C
7.9° 7.9°
0 BF
100%
Λαμία
Αυξημένες νεφώσεις
10°C
11.2° 9.5°
1 BF
91%
Ρόδος
Σποραδικές νεφώσεις
16°C
16.0° 14.8°
3 BF
73%
Χαλκίδα
Αραιές νεφώσεις
10°C
9.8° 9.4°
0 BF
93%
Καβάλα
Αραιές νεφώσεις
7°C
6.6° 5.3°
3 BF
92%
Κατερίνη
Αυξημένες νεφώσεις
7°C
7.0° 7.0°
1 BF
89%
Καστοριά
Αραιές νεφώσεις
6°C
6.3° 6.3°
0 BF
95%
ΜΕΝΟΥ
Δευτέρα, 17 Φεβρουαρίου, 2025
lynch
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
AP Photo/Chris Weeks, File
Ντέιβιντ Λιντς

Ο «μάγος» των πολλαπλών ερμηνειών

Ο κορυφαίος σκηνοθέτης που πέθανε στις 15 Ιανουαρίου χωρίς να προλάβει να σκηνοθετήσει μια τελευταία ταινία ώστε να ’χουμε ακόμα μια ευκαιρία να πυροδοτηθεί -όπως συνέβαινε πάντα με τις ταινίες του- ο διάλογος του έργου με τους θεατές και μεταξύ τους, είχε ανάμεσα σε άλλα μεγάλα ταλέντα τη μοναδική ικανότητα να γεφυρώνει τα αντίθετα: το οικείο με το αλλόκοτο, το σύγχρονο πειραματικό σινεμά με το mainstream. Να γιατί λατρεύτηκε απ’ όλους.

Σ’ ένα σημείο του βιβλίου «Lynch on Lynch» (εκδ. Farrar Straus & Giroux), που αποτελείται από προσωπικές συνεντεύξεις του σκηνοθέτη, συναντάμε τον Λιντς να λέει: «Κοιτάζω τον κόσμο και βλέπω το παράλογο παντού γύρω μου. Οι άνθρωποι κάνουν παράξενα πράγματα συνεχώς, σε τέτοιο βαθμό που, τις περισσότερες φορές, καταφέρνουμε να μην το παρατηρούμε. Γι’ αυτό αγαπώ τα καφέ και τους δημόσιους χώρους - εννοώ, όλα είναι εκεί έξω».

Αυτά τα λόγια συμπυκνώνουν τη φιλοσοφία του Ντέιβιντ Λιντς (David Lynch), ο οποίος, από τις 15 Ιανουαρίου δεν βρίσκεται πια κοντά μας, αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό στην παγκόσμια τέχνη. Στο κινηματογραφικό του έργο, ο Λιντς μετουσίωσε αυτή τη θεώρηση, εξερευνώντας με μοναδικό τρόπο την ανθρώπινη ψυχή, τις αμφισημίες της πραγματικότητας και την παρουσία του παραλόγου στην καθημερινότητα. Συχνά μέσα από το πρίσμα του μυστηρίου, του σουρεαλισμού, ενσωματώνοντας στοιχεία μελοδραματισμού και μαύρου χιούμορ, κατάφερε να γεφυρώσει το οικείο με το αλλόκοτο. Το έργο του συνδυάζει το σύγχρονο πειραματικό σινεμά με το mainstream, κατακτώντας όχι μόνο τους κριτικούς αλλά και μεγάλο μέρος του κοινού.

Γεννημένος το 1946 στη Μίσουλα της Μοντάνα, αρχικά σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Πενσιλβάνια, γρήγορα όμως αντιλήφθηκε ότι ο κινηματογράφος ήταν γι’ αυτόν το κατάλληλο πεδίο για να μπορέσει να αποκωδικοποιήσει τον κόσμο μας και τους ανθρώπους του. Χειριζόταν άριστα όλες τις πτυχές ενός κινηματογραφικού έργου. Από τη φωτογραφία, με τα εντυπωσιακά κάδρα του και τις υπέροχες φωτοσκιάσεις, μέχρι τον εξαιρετικά προσεγμένο σχεδιασμό του ήχου, έδειχνε να κατανοεί σε βάθος τις δυνατότητες της έβδομης τέχνης.

Ως ζωγράφος και μουσικός, ενσωμάτωνε με μοναδικό τρόπο αυτές τις δύο τέχνες στις ταινίες του. Τα έργα του συχνά μοιάζουν με μεγάλους πίνακες ζωγραφικής, γεμάτους κρυμμένα νοήματα, στους οποίους, αν κοιτάξεις προσεκτικά, θα αντιληφθείς ότι υπάρχουν πολλές λεπτομέρειες που με την πρώτη ματιά σού διέφυγαν. Αντίστοιχα, ο ήχος και η μουσική δεν λειτουργούν απλώς ως συνοδευτικά στοιχεία στις δημιουργίες του. Μέσα από αυτά, ανέδειξε τη συναισθηματική ένταση και δημιούργησε νέα επίπεδα αφήγησης. Συχνά, ο ήχος στις ταινίες του λειτουργεί ως αφηγητής, λέγοντας όσα η κάμερα δεν μπορεί να δείξει. Εκμεταλλευόμενος αυτές τις ικανότητές του και συνδυάζοντάς τες με τη δεξιοτεχνία του στη διαχείριση των αφηγηματικών ειδών, κατάφερε πολύ γρήγορα να εδραιώσει το προσωπικό του ύφος και να φέρει μια νέα πνοή στον κινηματογράφο.

Στην πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, το «Eraserhead» (1977, 89’), ένα ασπρόμαυρο, σχεδόν βουβό έργο με έντονη καφκική ατμόσφαιρα, ο Λιντς καταπιάνεται με θεματικές που θα αποτελέσουν τον πυρήνα του έργου του. Δημιουργώντας ένα παράλογο, δυστοπικό σύμπαν, αντανακλά τη σύγχυση και τον τρόμο της ανθρώπινης ύπαρξης, ενώ ο κεντρικός χαρακτήρας, ένας άβουλος καθημερινός άνθρωπος, έρχεται αντιμέτωπος με τις ευθύνες του, τους φόβους του και την ασφυκτική πραγματικότητα. Το «Eraserhead» απέκτησε φήμη κυρίως μέσα από μεταμεσονύχτιες προβολές, ανοίγοντας τον δρόμο για τον Λιντς. Επειτα από αυτή την ταινία, η απόφασή του να σκηνοθετήσει ένα έργο με κλασική αφήγηση, όπως «Ο Ανθρωπος Ελέφαντας» («The Elephant Man», 1980, 123’) -που με συγκινητικό τρόπο μιλάει για την απομόνωση και την κοινωνική αποδοχή-, ανέδειξε μία από τις μεγαλύτερες ικανότητές του: την ευχέρεια να μεταβαίνει από το προσωπικό, πειραματικό σινεμά στον εμπορικό κινηματογράφο, καταφέρνοντας να ενσωματώσει διακριτικά δικά του στοιχεία, λειαίνοντας τις γωνίες τους για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός ευρύτερου κοινού.

Ο Λιντς ανάμεσα στις ηθοποιούς της ταινίας του «Mulholland Drive», Laura Elena Harring (αριστερά) και Naomi Watts
| AP Photo/Lucy Nicholson, File

Η επιλογή του να σκηνοθετήσει ταινίες που συγκαταλέγονται στο εμπορικό κομμάτι του κινηματογράφου επαναλαμβάνεται με την κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Φρανκ Χέρμπερτ, «Dune» (1984, 137’), που αποτέλεσε όμως κριτική και εισπρακτική αποτυχία, και με το road movie δράμα «The Straight Story» (1999, 112’), που απέσπασε ευρεία αναγνώριση για τη λιτότητα και την ανθρώπινη ζεστασιά του. Ανάμεσα σε αυτές τις ταινίες, ο Λιντς σκηνοθέτησε καθαρά προσωπικά έργα, όπως «Το Μπλε Βελούδο» («Blue Velvet», 1986, 120’), «Ατίθαση Καρδιά» («Wild at Heart», 1990, 124’) -για το οποίο απέσπασε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάνες-, καθώς και τις «Χαμένη Λεωφόρος» («Lost Highway», 1997, 134’) και «Οδός Μαλχόλαντ» («Mulholland Drive», 2001, 146’).

Με ταινίες όπως ο «Ανθρωπος Ελέφαντας» και το «The Straight Story», ο Λιντς δημιουργεί έναν βαθύ συναισθηματικό δεσμό με τον θεατή, όπου η αγάπη και η αποδοχή «φωλιάζουν» στην καρδιά του και τον κάνουν να αναζητά με ανυπομονησία το επόμενο έργο του. Ωστόσο, ανάμεσα σε αυτές τις ταινίες με τη στρωτή αφήγηση, πειραματίζεται διαρκώς με την αφηγηματική φόρμα, προσφέροντας στο κοινό του κάθε φορά μια εντελώς διαφορετική κινηματογραφική εμπειρία.

Στο «Μπλε Βελούδο» και στην «Ατίθαση Καρδιά», ενσωματώνει στην αφήγησή του έναν μοναδικό συνδυασμό συμβολισμών, παραλογισμού και εφιαλτικής ατμόσφαιρας. Μέσα από αυτά τα στοιχεία, προσκαλεί και ταυτόχρονα προκαλεί τον θεατή να ανακαλύψει μια διαφορετική πλευρά της πραγματικότητας. Αποδομεί το είδος του φιλμ νουάρ εξερευνώντας θεματικές όπως η εξουσία, η σεξουαλικότητα, η απώλεια της αθωότητας και η βία, που παραμονεύουν κάτω από την επιφάνεια μιας φαινομενικά ειδυλλιακής μικρής πόλης. Ενώ στο «Ατίθαση Καρδιά» συνδυάζει τη μαύρη κωμωδία με το αστυνομικό δράμα, παρουσιάζοντας μια Αμερική όπου η βία δεν είναι πλέον κρυμμένη, αλλά ξεδιπλώνεται ανοιχτά στην καθημερινότητα.

Το 2001 σκηνοθετεί ίσως το πιο ολοκληρωμένο έργο του, την «Οδό Μαλχόλαντ», ένα έργο που έχει βαθιές ρίζες (όπως σχεδόν όλα του τα έργα μετά το 1990-1991) στη σειρά που είχε συν-δημιουργήσει με τον Μαρκ Φροστ για το κανάλι ABC, το θρυλικό «Twin Peaks». Η σειρά, αναμειγνύοντας το αστυνομικό μυστήριο, την καθημερινότητα μιας επαρχιακής πόλης και το παράδοξο, έχει καταφέρει να συζητιέται μέχρι και σήμερα (ειδικά μετά την 3η σεζόν του 2017 όταν το ενδιαφέρον αναζωπυρώθηκε) και άνοιξε τον δρόμο και σε άλλες αντισυμβατικές σειρές ώστε να καταφέρουν να προβληθούν στην αμερικανική τηλεόραση τη δεκαετία του ’90. Σειρές όπως «The X-Files» και «Οι Σοπράνος» οφείλουν ένα μεγάλο μέρος της ύπαρξής τους στο πρωτοποριακό όραμα του Λιντς και στη διάθεσή του να επαναπροσδιορίσει το τι μπορεί να είναι τηλεοπτική σειρά. Οπως και το «Twin Peaks» έτσι και η «Οδός Μαλχόλαντ» παρασέρνει τον θεατή σε μια αναζήτηση της αλήθειας μέσα από έναν αφηγηματικό λαβύρινθο. Εκμεταλλευόμενος τις συμβάσεις της κλασικής αφήγησης, την κατακερματίζει και έπειτα ζητά από τον θεατή να λύσει το μυστήριο. Ωστόσο, η λύση του μυστηρίου δεν είναι ο απώτερος σκοπός. Περισσότερη σημασία έχει η ερμηνεία των γεγονότων παρά η πλήρης κατανόησή τους.

Ο Ντέιβιντ Λιντς με τον ηθοποιό Kyle MacLachlan της σειράς Twin Peaks

Η «Οδός Μαλχόλαντ» δεν είναι απλώς μια ταινία μυστηρίου ή μια ψυχολογική μελέτη χαρακτήρων. Είναι μια βαθιά εξερεύνηση της κοινωνίας, της βιομηχανίας του θεάματος και της διαστρέβλωσης της πραγματικότητας. Παράλληλα, η ταινία λειτουργεί σαν μια κούκλα μπάμπουσκα· κάτω από κάθε ερμηνεία κρύβεται μια άλλη, αναγκάζοντας τον θεατή να την παρακολουθήσει ξανά και ξανά για να αποκαλύψει την πολυπλοκότητά της. Για τον ίδιο, αυτό το παιχνίδι πολλαπλών ερμηνειών ήταν η ουσία της τέχνης του. Γι’ αυτό και δεν επεδίωκε ποτέ να ερμηνεύσει απόλυτα το ίδιο του το έργο. Πέρα από την καλλιτεχνική αξία που είχαν οι ταινίες του, αυτό που τις έκανε αγαπητές στο κοινό ήταν ότι πυροδοτούσαν συζητήσεις και τα νοήματά τους ερμηνεύονταν πολλές φορές με βάση τον τρόπο που ο κάθε θεατής βίωνε την πραγματικότητα.

Ανεξάρτητα από το αν σκηνοθετούσε προσωπικές ταινίες ή εμπορικές, ο θεατής δεν ένιωθε ότι παρακολουθεί δύο διαφορετικούς σκηνοθέτες, καθώς ο Λιντς, αν και προσέγγιζε σκηνοθετικά διαφορετικά τις ταινίες του, αποζητούσε πάντα την επικοινωνία με το κοινό και ενσωμάτωνε με επιτυχία κάθε τι δικό του, χωρίς να φαίνεται επιτηδευμένο ή ψεύτικο. Το σκηνοθετικό του βλέμμα ξεχώριζε και με έναν μαγικό τρόπο ερχόταν να συναντηθεί με τα βλέμματα των θεατών. Ο Λιντς «έφυγε» από κοντά μας χωρίς να προλάβει να σκηνοθετήσει μια τελευταία ταινία, ένα τελευταίο έργο ώστε να έχουμε κάτι να συζητήσουμε αφού εμφανιστούν οι τίτλοι τέλους και τα φώτα της αίθουσας ανάψουν.

Google News ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Ο «μάγος» των πολλαπλών ερμηνειών

ΣΧΕΤΙΚΑ ΝΕΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.

Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.

Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.

Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.

Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας