Πρόσφατα κυκλοφόρησε η «Δελφική Προσπάθεια», μια «ανθολόγηση» κειμένων του Αγγελου Σικελιανού των 1921-1930. Γιατί όχι οι αναγνώστες/τριες θα μπορούσαν να διατυπώσουν σειρά ερωτήσεων, με τις υπονοούμενες απαντήσεις, για να διακριβωθεί πόσο «ώριμες από ποτέ» είναι σήμερα οι «συνθήκες» για την «υλοποίηση της «Δελφικής προσπάθειας». Ξεκινώ:
1. Η θεματική αυτή ενότητα εξαντλείται σε κείμενα των ετών 1921-1930 και καταχωρίζεται αποκλειστικά στον δεύτερο τόμο των Πεζών;
2. Πώς αποδεικνύεται ότι δεν προβάλλεται από τον ποιητή «ένα προσωπικό ουτοπικό όραμα» (13);
3. Δηλαδή, βρίσκεται μπροστά μας «μια αυθεντική πνευματική πρωτοπορία» (14);
4. Μήπως διαδοχικά εμφανίζονται, στο πεδίο των «Ιδεοδυνάμεων» (1927) και της «ιδεογραφίας» (1927), βεβαιότητες, ρήγματα, μετάπλαση;
5. Ο Σικελιανός, εκτός από ποιητής, υπήρξε «μετα-ποιητής», δηλαδή θεωρητικός της ποίησης και στοχαστής, στο «καθαρό έδαφος της ελευθερώτριας ποίησης» (55);
6. Δηλαδή, στα πεζά του κείμενα από το 1908 ώς τον θάνατό του;
7. Ο σκληρός πυρήνας της σκέψης του ποιητή ονομάζεται από τον ίδιο «Αρεία ή Ορφική παράδοση» με πρόταγμα την «Αρεία διανοητικότητα» (1926);
8. Αποκλειστικά μήπως εντοπίζεται στους άντρες και όχι στις γυναίκες, ως «αρρενωπή σκέψη» (1927) και «πνευματικός ανδρισμός» (1927);
9. Ποιους ξένους επικαλείται και μάλιστα απλώς ονομαστικά, χωρίς τα κείμενα που αυτοί παρήγαγαν, έστω κι αν τους αποποιείται, όπως συμβαίνει με τον Marx και τον Engels (1927);
10. Γιατί αναγορεύει τον Nietzsche στον «πιο τρανό ήρωα της Δύσης» και μάλιστα στον «μοναδικό ακέραιο φίλο, τον πιο τίμιο που γνωρίσαμε παιδαγωγό» (1931);
11. Οι συνεχιστές του «Αρείου Γένους» αποτελούν «πνευματική αριστοκρατία» (1927), ακόμη και όταν συγκροτούν την «Κοινωνιολογική Σχολή των Δελφών» (1927);
12. Δηλαδή, είναι οι «Εκλεκτοί» ή οι «Επίλεκτοι» που μπορούν να αξιοποιούν τις «καθολικές αρχές της Ιστορίας» (1927), χωρίς να αυτοονομάζονται «διανοούμενοι» (1927);
Συνεχίζω από το τέλος της «ανθολόγησης»:
13. Πώς συνδυάζονται «Αξίες» από τη «Βάση, και την Τέχνη και τη Σκέψη και το Κύρος» (1930);
14. Τι ορίζεται ως «Ουσία» και «Αλήθεια ακέριου του πλανήτη» ή μένει χωρίς να οριστεί ως «ζωντανό Μυστήριο» (1930);
15. Αρκεί μια διαδοχή απλώς ονομάτων από τον Πυθαγόρα ώς το «Ευαγγέλιο του Ιωάννου» (1930);
16. Ωστε μπορεί να πραγματοποιηθεί «νέα Ιερογαμία» «μεταξύ αυτού που ήτανε ιστορία και αυτού που οφείλει να ’ναι από τούτη τη στιγμή» (1930);
17. Τι υπονοεί η «κατά πρόσωπο» προσφώνηση: «Ω Ανθρωπε, μάθε λοιπόν πως αυτές τις ώρες έχεις φτάσει στην αντρική Σου ηλικία» (1930);
18. Κι ακόμη οξύτερα: «φανερά την ώρα αυτή ολόκληρο το Γένος βαίνει προς την ανδρική του ηλικία» (1930);
19. Αρκεί η παραδοχή ότι ο «ταπεινότερος σε δύναμη», ο «τελευταίος σ’ όλα τ’ άλλα» μιλάει «σήμερα σ’ όλους τους υπευθύνους» (1930);
20. Πώς συνάπτονται η «ισχυρότερη Πολιτική» με την «κοινή πολιτική» (1929);
21. Πώς αποδεικνύεται ότι τα «ιστορικώς παγκόσμια σχέδια» βρίσκονται «προχαραγμένα για όλους μας από την απώτατη αρχαιότητα» (1929);
22. Το «Εργο» που σχεδιάζει ο ποιητής «αποσκοπεί το ολοκληρωτικό αναστύλωμα της έννοιας της ζωής μες στην ψυχή όλων των ατόμων και των λαών» (1929);
23. Τι θα ήταν τα «ολοκληρωτικά σχολεία» (1929);
24. Μπροστά βρίσκεται η «εφαρμογή της κοινωνιολογικής μας πίστης» (1929);
25. Πώς θα υλοποιείται η «αδιάκοπη ανταλλαγή των αντιλήψεων μεταξύ των Εκλεκτών και των μαζών» (1929);
26. Ιδρύθηκε ποτέ το «Δελφικό Πανεπιστήμιο» (1929);
27. Πώς αποδεικνύεται ότι ο «ανώτερος συνθετικός πνευματικός ρυθμός» αφορά πόσο «χιμαιρικά είναι όλα τα όνειρα» της «κοινωνικής αλληλεγγύης» (1927);
28. Τι ωθεί τον ποιητή να σταθμίσει τον «υπερρεαλισμό» ως προς την «ουσία του ρομαντισμού των ημερών μας» (1927);
29. Ωστε ο Λένιν «βιασμένος να τινάξει απ’ τα θεμέλια μια κατάσταση ανυπόφορη και σάπια, καβαλίκεψε την αχαμνή σημιτική του Μαρξ θεωρία» (1927);
30. Το ζεύγος Σικελιανού έως πότε έμεινε ακέραιο (1927);
31. Πόσο «αρχαίος» είναι ο όρος «προσπάθεια»; Και ποια ήταν η «προσπάθεια του Σισύφου»;
32. Η ανασυγκρότηση των αντιλήψεων του Σικελιανού ως «παραδοσιακού διανοουμένου», στο πλαίσιο της ελληνικής κοινωνίας του μεσοπολέμου, επιβάλλεται να δείξει με σαφήνεια τη σφαίρα των κοσμοθεωρητικών βεβαιοτήτων, τον τρόπο ανάδυσης των ενδιάμεσων ρηγμάτων καθώς και το είδος της μετάπλασης που αυτές υφίστανται κατά την περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης;
33. Η εσωτερική διάβρωση των βεβαιοτήτων συντελείται με την επισώρευση ρηγμάτων που προκύπτουν από την υιοθέτηση ενός ανεπεξέργαστου αντικαπιταλιστικού σχεδίου, τη θετική στάση προς τη ρωσική επανάσταση και τον «ιστορικό ματεριαλισμό», την προβολή του συνεργατισμού και του κοινοτισμού, τη μετατροπή της απαξίωσης του δυτικού πολιτισμού σε αντίθεση προς τον ιμπεριαλισμό των κρατών της Δυτ. Ευρώπης, την «κοινωνιοκρατική» εκλογίκευση του θεωρήματος της «Μητριαρχίας» και τη συναφή ανάγνωση της «Δωρικής Νομοθεσίας»;
34. Στην ύστερη φάση της πνευματικής πορείας του Σικελιανού, όταν θα έχει σημειωθεί η κοσμοθεωρητική του μετατόπιση, κατά την περίοδο δηλαδή που τα μπλοκ των εαμικών δυνάμεων είχαν αναχθεί σε ηγεμονική δύναμη στην ελληνική κοινωνία, μολονότι θα διατηρηθούν ορισμένες από τις αποσκευές της προηγούμενης θητείας, ο ποιητής θα απαρνηθεί τον ρόλο του «παραδοσιακού διανοούμενου» και θα συμμετάσχει στην απόπειρα πραγματοποίησης της «λαοκρατικής ανασύνταξης του τόπου»;
35. Η μετάβαση, λοιπόν, από τις βεβαιότητες στη μετάπλαση του κοσμοθεωρητικού περιγράμματος του Σικελιανού, μέσω διαδοχικών ρηγμάτων, δεν αποτυπώνεται ως ευθεία γραμμή αλλά ως επώδυνη διεργασία που συναρτάται με τα δρώμενα της ελληνικής κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Ή, όπως υποδείκνυε ο ίδιος λίγο πριν από τον θάνατό του, «προσδιορίζεται με κάποιο τρόπο από τις νέες υποχρεώσεις που του επιβάλλει η γύρω του ολοένα μεταμορφωμένη ιστορία» (1950: 304). Βλ. Για το ιστορικό «υπόβαθρο» της λογοτεχνίας (Αθήνα 2017, 454-468).
*Ομότιμος καθηγητής Κοινωνικής και Πολιτικής φιλοσοφίας του Παν/μίου Ιωαννίνων
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας