«Τα δέντρα σαν αναμνήσεις θρασομανούν μέσα μου»

Στο ανά χείρας πόνημα των Π. Κόκκαλη (ευρωβουλευτή, γραμματέα του πράσινου κόμματος «Κόσμος» στην Ελλάδα) – Ξ. Κοντιάδη (συνταγματολόγου, προέδρου του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου) πρόκειται για την ανάγλυφη περιγραφή της Κόλασης στην οποία, με μαθηματική, κυριολεκτικά, ακρίβεια, θα καταλήξει η επιλεγείσα από την ανθρωπότητα (μέσω των ηγετών της) πορεία, ενώ αξιοπρόσεκτη είναι η, πιθανότατα μη προσχεδιασμένη, «θερμική» διαφορά μεταξύ «Προλεγομένων» και «Επιλεγομένων». Διότι, οι νηφάλιες διαπιστώσεις των πρώτων, αφορμώμενες από την πραγματικότητα του 2023 ως «θερμότερου έτους στην Ιστορία» και οι «ασφαλείς» προβλέψεις για τη φονικά καταστροφική συνέχεια που έχει ήδη δρομολογηθεί, στα «Επιλεγόμενα» μετατρέπονται (υποδαυλισμένες από την ίδια τους τη φρίκη;) σε πύρινο λόγο, εκτινασσόμενο με ατάκες πεπερασμένης λεκτικής αντοχής: «Ακόμα και σήμερα δεν έχουμε αντιληφθεί ότι η Γη δεν μας έχει ανάγκη. [...] Εμείς, οι άνθρωποι, για να υπάρχουμε χρειαζόμαστε τη Γη [αλλά] χωρίς πυρετό, με το σταθερό κλίμα που έστερξε τον ανθρώπινο πολιτισμό»/ «Η φύση δεν θα πέσει αμαχητί»/ «Αν δεν αλλάξουμε, μπορεί να καούμε, αν δεν αλλάξουμε, μπορεί να πνιγούμε, αν δεν αλλάξουμε, θα μπούμε σύντομα ξανά σε καραντίνα [...] Αν δεν αλλάξουμε, κινδυνεύουμε να σφαχτούμε για το νερό και την τροφή [...]» / «Η κατάρρευση της κοινωνικής συνοχής θα προηγηθεί της κλιματικής κατάρρευσης [...]»/ «[...] Είμαστε οι τελευταίες γενιές που έχουν την ευκαιρία να [την] αποτρέψουν [...]»/ Για να μην καταλήξει το μέλλον μας «στα φλεγόμενα θρύψαλα του δημοκρατικού κράτους δικαίου», πρέπει να προλάβουμε «να οικοδομήσουμε ένα δίκαιο πράσινο συμβόλαιο απέναντι στον κανίβαλο υπαρκτό σοσιαλισμό»/ «[...] δεν υπάρχει συντηρητική και νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση χωρίς αέναη, [...] ρυπογόνο ανάπτυξη [...] δεν υπάρχει νεοφιλελεύθερη πολιτική χωρίς κοντόφθαλμη σπέκουλα»/ «[...] ξεμάθαμε να επικοινωνούμε. Ο ατομικισμός είναι η αξία των αγορών, η συλλογικότητα είναι η δική μας αξία».

Το τετραμερές κύριο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνει ένα πλήθος εύληπτων και τεκμηριωμένων πληροφοριών, που ζωντανεύουν απειλητικά τη μείζονα επικινδυνότητα της κατάστασης: «Ζούμε το μέλλον. Η κλιματική κρίση που βιώνουμε σήμερα στον πλανήτη είχε προβλεφθεί για το 2050. Ηρθε 27 χρόνια νωρίτερα». Καθώς, όπως διευκρινίζεται, δεν πρόκειται να επιτευχθεί ο στόχος του περιορισμού της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας στον 1,5°C, οι επιπτώσεις που επίκεινται για την Ευρώπη σε ετήσια βάση είναι: 400.000 πρόωροι θάνατοι λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, 90.000 λόγω καύσωνα, 40% λιγότερο διαθέσιμο νερό στον Νότο, 2,2 εκατ. άνθρωποι σε κίνδυνο από παράκτιες πλημμύρες, 200 δισ. οικονομικές ζημίες.

Μηδεμία πρόταση για την «πρόληψη και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής» δύναται να είναι «πολιτικά ουδέτερη», «κλιματική δικαιοσύνη» δεν υπάρχει και η προσωπική ευθύνη όσων δεν εναντιώνονται και συνειδητά σιωπούν, θέτοντας, επιπλέον, σε κίνδυνο τις ζωές συνανθρώπων τους, ισοδυναμεί με υπόθαλψη εγκλήματος. Πώς γίνεται, όμως, να πληροφορούμαστε όλα τα παραπάνω και να μην τρομάζουμε; «Οι ατομικοί και συλλογικοί ψυχολογικοί μηχανισμοί άρνησης, απώθησης και μετάθεσης», σημειώνεται (βάσει στοιχείων του: Cosimo Schinaia, «Ψυχανάλυση και Οικολογία», 2022), εμποδίζουν να συνειδητοποιηθεί πλήρως η βαρύτητα της κλιματικής και περιβαλλοντικής κρίσης»· διότι, οι αναλώσιμοι είναι οι άνθρωποι, οι οποίοι για τη Φύση, «μαθημένη» να φροντίζει εαυτήν, είναι παντελώς άχρηστοι.

«Εκεί σε μια σχισματιά βρήκε δυο λουλούδια. Ηταν μονοκοτυλήδονα της οικογενείας των κρινοειδών. [...] Τον ενθουσίασε όμως η λεπτομέρεια ότι και τα δύο, ενώ ήταν όμοια στη γενικότητά τους, διέφεραν. [...] Η επί του συγκεκριμένου αντικειμένου παρατήρηση του ικανοποιούσε τον νου, αναστέλλοντας κάθε ανησυχία του σώματος ή της ψυχής».

Μέρος ενός εκτενέστερου χωρίου, ευστόχως επιλεγέντος για το οπισθόφυλλο της πρόσφατης (μόλις τρίτης) έκδοσης (η 2η, 1977, από τις Αγροτικές Συνεταιριστικές Εκδόσεις (ΑΣΕ) Θεσσαλονίκης, περιλάμβανε αμφότερους τους ανά χείρας τόμους) του «Αντρέας Δημακούδης. Ενας νέος μονάχος» (1934), πρώτου πνευματικού τέκνου του ανήκοντος/προεξάρχοντος στην ομάδα των «μοντερνιστών» της Γενιάς τού ’30 (υπογράφοντος, αρχικώς, ως «Σταυράκιος Κοσμάς» –τεκμήριο πρώιμης εντρύφησης στη βυζαντινή γραμματεία, αλλά και ιδιοτυπίας των επιλογών του ως προς τα πρόσωπα των έργων του), Ν. Γ. Πεντζίκη, το προηγηθέν απόσπασμα αποτυπώνει μια (τελούσα υπό εξαφάνιση πλέον) γαλήνια αδελφική σχέση ανθρώπου–φύσης, σχέση συνδεόμενη και με τις σπουδές του συγγραφέα στην Οπτική Φυσιολογία και στη Φαρμακευτική–Βοτανική (προσέξτε και τη φωτογραφία του δημιουργού στο έμπροσθεν πτερύγιο).

Ο συνδέων την ύπαρξή του καθεαυτήν με τον κόσμο των φυτών («[...] ολόκληρη η ύπαιθρος ήταν μια κάμαρη. Η προσωπική του κάμαρη.[...] Μάζεψε ένα πλήθος λουλούδια, που έκαμαν τα χέρια του όμορφα») «πρωτόλειος» ήρωας Αντρέας Δημακούδης επιστρέφει «δυναμικά» (ενώ σκιαγραφείται επίσης πίσω από τον ανώνυμο νεαρό ήρωα/ συγγραφικό alter ego του πεζογραφήματος «Ο πεθαμένος και η ανάσταση», ο οποίος ανασταίνεται χάρη, κατά μία άποψη, στη ζωική δύναμη του κόσμου των φυτών, ανάσταση ακολουθούμενη από το πλάσιμο ενός ολόκληρου κόσμου, με μοναδικό –πλην ανήμπορο δίχως την προϋπόθεση της υλικής φύσης– εργαλείο τη γλώσσα) στο «Το Μυθιστόρημα της κυρίας Ερσης» (όθεν και το τιτλικό παράθεμα)· εκεί εμφανίζεται, μεταξύ άλλων, να αναγιγνώσκει το κηδειόχαρτό του (το ίδιο που ευφυώς αναδημοσιεύεται στο, «προνομιακά» επιμελημένο από τον γιο τού συγγραφέα, «Επίμετρο» ως τελευταία εκ των καταχωριζόμενων «Βιβλιοκρισιών»!).

Στο «Αντρέας Δημακούδης» ο ήρωας επιλέγει, τελικά, έναν παράδοξο τρόπο (απίστευτο που δεν είναι και πρωτότυπος!) για να δείξει τον «καθαρό και αγνό» έρωτά του στην αγαπημένη του: μπαίνει «σ’ ένα μεγάλο κάνιστρο» για «να ντυθεί ολόκληρος με λουλούδια» και «πρασινάδες», ως «υπερμεγέθης ανθοδέσμη»(!), ενώ στο «Το Μυθιστόρημα της κυρίας Ερσης» ο «επανακάμψας» παρουσιάζεται (εν ονείρω) ως μισός άνθρωπος και μισό φυτό· πράγματι, το κοινώς λεγόμενο φιδόχορτο βρίσκεται να αναπληρώνει, «με την εξαιρετική εις χρώμα και σχήμα άνθησή» του, το κάτω μισό του σώματος του ήρωα.

Μήπως (σε ετούτη την περίπτωση) η λογοτεχνία (του παρελθόντος) δείχνει το μέλλον, όπου «ένα δέντρο με ρίζες και κλαδιά και κορμί λεβέντικο» θα είναι είτε/ή όνειρο είτε/ή μυθοπλασία;