Στο εικαστικό έργο του Μάριου Σπηλιόπουλου, κεντρική θέση κατέχει ο αισθητικός προβληματισμός του με θεματικό αντικείμενο την πολιτική δημόσια σφαίρα. Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνεται και στην πρόσφατη εικαστική σύνθεσή του στην αίθουσα τέχνης «Εικαστικός Κύκλος». Επιπλέον, ο αισθητικός στοχασμός του Σπηλιόπουλου για τη δημόσια σφαίρα και για την πολιτική επικοινωνία δεν είναι μονοσήμαντος, αλλά πολυεπίπεδος και πρισματικός, στον βαθμό που συνδέει τις βαθύτερες αλλαγές που συντελούνται στη χρήση του εικαστικού υλικού στη σύγχρονη εποχή μας με το πολιτικό αίτημα για έναν νέο επαναπροσδιορισμό της τέχνης και του αισθητικού στοιχείου εν γένει.
Στο ερώτημα: σε τι συνίσταται η εικαστική καινοτομία του Σπηλιόπουλου, όσον αφορά την αισθητική σύλληψη της δημόσιας σφαίρας, η απάντησή μου είναι η εξής: ο καλλιτέχνης δεν αναπαριστά, μέσω της δημιουργίας του, όσα συμβαίνουν στην πολιτική δημόσια σφαίρα της εποχής μας και της κοινωνίας μας, ούτε περιορίζεται σε μια κριτικο-ερμηνευτική αισθητική ανασυγκρότηση της πραγματικότητας, αλλά με τον προσωπικό εικαστικό φαινομενολογικό τρόπο του «κατασκευάζει» τη συνείδηση της εποχής μας.
Η πολιτική και η τέχνη (όπως εξάλλου και η οικονομία) είναι οι συγκροτησιακές δομές της νεωτερικής και σύγχρονης κοινωνίας. Για τα δεδομένα των σύγχρονων κοινωνιών του εικοστού πρώτου αιώνα δεν ισχύει ο κλασικός καταμερισμός εργασίας ανάμεσα στην πολιτική, την τέχνη και την οικονομία. Σήμερα έχουν διαμορφωθεί άλλου τύπου πραγματολογικές συνθήκες όσον αφορά τη σχέση εικαστικού υλικού και αισθητικής μορφής. Και από την άλλη, η γένεση της αισθητικής (ως σκέψης και ως πρακτικής) κατά τον δέκατο ένατο αιώνα συμπίπτει με την πρώιμη ιστορική φάση εμφάνισης της μοντέρνας τέχνης. Στο εικαστικό έργο του Μάριου Σπηλιόπουλου, η διαμεσολάβηση ανάμεσα στη σκέψη (τον στοχασμό) και την τέχνη ως την «αισθητή εμφάνιση της Ιδέας» (κατά τον Hegel) επανατοποθετείται στο πλαίσιο του νέου καταμερισμού εργασίας ανάμεσα στην τέχνη και την πολιτική. Αυτή τη νέα πραγματολογική συνθήκη ο Jacques Rancière την ονομάζει «μερισμό του αισθητού», πράγμα που σημαίνει ότι όλα τα πράγματα του κόσμου έχουν ως αφετηρία τους την αισθητικότητα (Sinnlichkeit), αλλά η τελική ανθρώπινη δημιουργία είναι υπόθεση του Λόγου (Vernunft).
Και ο Λόγος ως τέχνη στο εικαστικό έργο του Σπηλιόπουλου αποκαλύπτεται σε τρία επιμέρους στοιχεία ή στιγμές. Πρώτον, μία φαινομενολογική εικαστική καινοτομία στη σχέση τέχνης και πολιτικής κοινωνίας. Το θεμέλιο αυτής της νέας σχέσης ανάγεται στο εικαστικό θέμα που είναι η δημόσια σφαίρα και η πολιτική επικοινωνία. Εάν δεχθούμε πως οι εφημερίδες απεικονίζουν ή αναπαριστούν την πολιτική πραγματικότητα, τότε και ο καλλιτέχνης Σπηλιόπουλος θα «έμπαινε στον πειρασμό» να κάνει ακόμη μία αναπαράσταση. Δεν κάνει όμως κάτι τέτοιο. Αντιθέτως, υποστηρίζει ότι η εικαστική «κατασκευή» της δημόσιας σφαίρας σε σύγκριση με την πολιτική λογική της αναπαράστασης έχει το πραγματολογικό πλεονέκτημα όχι της απλής επίγνωσης, αλλά της αυτοσυνείδησης.
Το δεύτερο δημιουργικό στοιχείο στο έργο του Σπηλιόπουλου έχει να κάνει με τη χρήση του εικαστικού υλικού και τελικά με την αισθητική «ανακατασκευή» της δημόσιας σφαίρας. Μετακινούμαστε τώρα στον τόπο της αισθητικής εμπειρίας. Ολοι ως θεατές της πρόσφατης έκθεσης του καλλιτέχνη, καλούμαστε να ενεργήσουμε και ως υποκείμενα και ως πολίτες. Δεν συμμετέχουμε μόνον στην αισθητική εμπειρία. Δεν αποκτούμε μόνον βιώματα του δέκτη των προβληματισμών του καλλιτέχνη. Αλλά τελικά επινοούμε τους εαυτούς μας και ως υποκείμενα της αισθητικής εμπειρίας και ως πολίτες που συμμετέχουν στην πολιτική δημόσια σφαίρα, αλλά προ πάντων ως καθολικά όντα αυτοδημιουργίας.
Οσον αφορά τώρα την τρίτη στιγμή της εικαστικής δημιουργίας του Μάριου Σπηλιόπουλου, τονίζω το εξής: εάν κατά την πρώτη στιγμή ο Σπηλιόπουλος προτείνει έναν φαινομενολογικό καταμερισμό εργασίας ανάμεσα στην τέχνη και την πολιτική και κατά τη δεύτερη στιγμή δίνει τα πρωτεία της δημιουργίας στον ίδιο τον θεατή, τον δέκτη, η τρίτη στιγμή του είναι τελικά και ρηξικέλευθη και ριζοσπαστική. Το οντολογικό καθεστώς στην τέχνη (δηλαδή η διαμεσολάβηση εικαστικού υλικού και αισθητικής μορφής) και η αισθητική εμπειρία ως η πραγματολογική συνθήκη του απελευθερωμένου ανθρώπου συγκροτούν την πολιτική ολότητα της εποχής μας. Μήπως, τελικά, τα πρωτεία για την ανθρώπινη δημιουργία δεν ανήκουν στην πολιτική, αλλά στην τέχνη;
*Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας και Αισθητικής Θεωρίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας