Παπάτζα

«Ο,τι αποφασίζει με την ψήφο της η βάση δεν θα το αλλάζει η κορυφή. Βαθιά δημοκρατικό και προοδευτικό το κόμμα μας. Είναι πιο αριστερό από την Αριστερά και πιο κεντρώο από το Κέντρο, γιατί περιέχει τη δημοκρατία»... Αυτά είπε, μεταξύ άλλων, ο Στέφανος Κασσελάκης στην εκδήλωση όπου ανακοίνωσε την ίδρυση του νέου κόμματός του.

Εδώ έχουμε μια προφανή εννοιολογική και πολιτική σύγχυση, διότι πώς γίνεται να είσαι πιο κέντρο από το κέντρο, αφού, όντας στη μέση μεταξύ των δύο άκρων, πόσο περισσότερο στη μέση μπορείς να πας, και την ίδια στιγμή να είσαι τέρμα Θεού αριστερά, δηλαδή στις παρυφές του εξωκοινοβουλευτικού ή αντιεξουσιαστικού χώρου, αυτό κανείς δεν το ξέρει πλην του Ελληνοαμερικανού νεαρού φερέλπιδος πολιτικού και επιχειρηματία.

Μετά από αυτή τη νεφελώδη ιδρυτική διακήρυξη του Κινήματος Δημοκρατίας, πολλοί μίλησαν για «παπατζιλίκι» εκ μέρους του κ. Κασσελάκη, κατηγορώντας τον ότι πουλάει πολιτικές «παπάτζες». Ενδιαφέρουσα λέξη. Η ιστοσελίδα slang.gr την ορίζει ως «λάθος πληροφορία, ψέμα ή ενέργεια αυτοπροβολής συνήθως με αποτυχία» δίνοντας ως παράδειγμα τη φράση: «Επρεπε να ήσουν χτες στο μπαράκι με τον Παντέλο, μας φλόμωσε στην παπάτζα ο μαν»...

Καθώς η Β’ Εκδοση του Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσας δεν έχει λημματογραφημένη τη λέξη «παπάτζα», ανατρέχουμε στο Βικιλεξικό, που την ορίζει ως την «προσπάθεια που κάνει κάποιος για να κρύψει την άγνοια ή την ημιμάθειά του γύρω από ένα θέμα», δίνοντας ως παράδειγμα τη φράση «μη μου πουλάς παπάτζες, ξέρω από αυτοκίνητα». Επίσης, παπάτζα είναι η «προσπάθεια κάποιου να παρουσιαστεί καλύτερος απ’ ό,τι είναι», και «το αποτέλεσμα μιας βιαστικής και πρόχειρης προσπάθειας ολοκλήρωσης ενός έργου» - παράδειγμα: «δεν προλαβαίνω μέχρι αύριο να γράψω την εργασία, θα κάνω μια παπάτζα». Ο «παπάτζας» είναι ο υποκριτής, αυτός που μεγεθύνει υπερβολικά την αξία των επιτευγμάτων του», πάντα σύμφωνα με την ιστοσελίδα.

Είναι σχεδόν βέβαιο πως η λέξη «παπάτζα» προέρχεται από τον παπατζή, με την έννοια της απατεωνιάς, της εξαπάτησης των αφελών. Ο κ. Μπαμπινιώτης ορθογραφεί τον παπατζή με δύο πι (παππατζής) από τη λέξη «παππάς», δηλαδή πατέρας. Στον Ομηρο υπάρχει η λέξη «πάππας», δηλαδή «μπαμπάς», απ’ όπου ο «παππούς» και ο «προπάππους». Ο «πάππας» εξελίχθηκε ως «παππάς», κι ύστερα «παπάς», φτάνοντας να σημαίνει «ιερέας», όπως ο «πατήρ», η προσφώνηση των ιερωμένων.

Ομως, «παπ(π)άς», είναι και ο ρήγας στην τράπουλα, και συνεκδοχικά ένα «παράνομο παραπλανητικό παιχνίδι, που οργανώνεται σε πολυσύχναστους χώρους, κυρίως στο δρόμο, και κατά το οποίο ένας επιτήδειος (ο παππατζής) τοποθετεί ανάποδα τρία τραπουλόχαρτα από τα οποία το ένα είναι ρήγας (παππάς), και τα εναλλάσσει γρήγορα, παρακινώντας τους περαστικούς (με τη χαρακτηριστική φράση «εδώ ο παππάς, εκεί ο παππάς, πού είν’ ο παππάς»;) να ποντάρουν χρήματα στο κλειστό φύλλο, το οποίο υποθέτουν ότι είναι ο ρήγας». Το παιχνίδι του «παπά» μαρτυρείται από το 1890, λέει το Λεξικό, όμως η λέξη «παπάτζα» είναι κατά πολύ νεότερη, των τελευταίων δεκαετιών.

Δεν μας έχουν λείψει, διαχρονικά, οι απατεώνες. Οι αγύρτες, οι κομπιναδόροι, οι κάλπηδες, οι τσαρλατάνοι, οι μασκαράδες, που πουλάνε φύκια για μεταξωτές κορδέλες, τα οποία φύκια όμως αγοράζονται σαν το ζεστό ψωμί. Ο παπατζής του δρόμου είναι λιγότερο επικίνδυνος απ’ τους μεγαλόσχημους κοστουμαρισμένους παπατζήδες, που πουλούν πολιτικές παπάτζες, σίγουροι πως πάντα θα βρεθούν πελάτες πρόθυμοι να τις αγοράσουν.