Η Ελλάδα μετά την πτώση της χούντας

Τα «Τετράδια» («πολιτικού διαλόγου έρευνας και κριτικής», όπως αποσαφηνίζουν οι προσδιορισμοί που συμπληρώνουν τον τίτλο τους) κοντεύουν να πενηνταρίσουν κι αυτά, με εκκίνηση το φθινόπωρο του 1980. Και με τα τεύχη 88 και 89 (χειμώνας 2024-καλοκαίρι 2025) που είναι υπό έκδοση, επιχειρούν να εκπληρώσουν έναν φιλόδοξο στόχο: να συγκεντρώσουν το μεγαλύτερο μέρος του αριστερού, κριτικού στοχασμού και αναστοχασμού πάνω στη «Μεταπολίτευση», όρο που αποφεύγεται στον τίτλο της έκδοσης.

Από την επιβλητική σε όγκο και συμμετοχές έκδοση των «Τετραδίων» για την Γ’ Ελληνική Δημοκρατία προδημοσιεύουμε απόσπασμα από το εισαγωγικό σημείωμα που έχει επιμεληθεί ο Λουκάς Αξελός εκ μέρους όλης της συντακτικής επιτροπής, της οποίας απηχεί την οπτική στη «Μεταπολίτευση», χωρίς βεβαίως να δεσμεύει τις απόψεις των συγγραφέων του αφιερώματος.

Γ.Κ.

Από το εισαγωγικό σημείωμα

(...) Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, τον Ιούλιο του 1974, προέκυψε ως αποτέλεσμα της καταστροφής της Κύπρου. Τα γεγονότα είναι γνωστά, πραξικόπημα ανατροπής του Μακαρίου, στις 15 Ιουλίου 1974, και εισβολή της Τουρκίας, πέντε ημέρες μετά, την 20ή Ιουλίου.

Η χούντα των Αθηνών δεν άντεξε το βάρος της τραγωδίας στο νησί και κατέρρευσε. Κάτω από το βάρος της προδοσίας, οι χουντικοί επέλεξαν να παραδώσουν την εξουσία τους στους πολιτικούς, θέλοντας προφανώς να σωθούν οι ίδιοι.

Ενα εξίσου κεντρικό επίδικο είναι το ξεκαθάρισμα του μύθου όσον αφορά τη στάση και δράση του Κωνσταντίνου Καραμανλή άμα τη επιστροφή του από το Παρίσι. Οτι, δηλαδή, ορκίζεται αμέσως ως πρωθυπουργός και μέσα σε συνθήκες χάους και πανικού, αποφεύγει έναν καταστροφικό πόλεμο με την Τουρκία και σταθεροποιεί τη μετάβαση στη δημοκρατία.

Πρόκειται για μύθο που συνοψίστηκε στο σύνθημα «παρέλαβε χάος και έφτιαξε κράτος». Αυτό, απλά, δεν ισχύει και αυτό –ευτυχώς– το ξέρουμε όλοι μας (ακόμη και οι συντηρητικοί).

Μια εξίσου σημαντική παράμετρος είναι το γεγονός ότι η μεταπολίτευση όχι μόνο δεν εξάλειψε το καρκίνωμα της αριστεροδεξιάς κομματοκρατίας και του φαύλου συνδικαλιστικού εργατοπατερισμού, αλλά το οδήγησε σε κατάσταση παροξυσμού. Εξ ου και η περίοδος αυτή συνάδει με το εγχείρημα της συστηματικής απομείωσης των πολιτισμικών αντιστάσεων της κοινωνίας. Αρωγός στο αγώνισμα αυτό της κομματοκρατίας και του κρατικοδίαιτου εργατοπατερισμού, καθ’ όλο το διάστημα της μεταπολίτευσης είναι η κρατική διανόηση, η οποία από οργανικός διανοούμενος μετεβλήθη σε οργανικό νομέα της εξουσίας και κυριολεκτικά σε παρακοιμώμενό της. Η τελευταία φάση του εγχειρήματος αυτού της δηωτικής κομματοκρατίας έχει εστιάσει την προσοχή της στο εγχείρημα αφενός της «αλλαγής λαού και έθνους», με μη αποκρυπτόμενο σκοπό να πληγεί το πολιτισμικό του έρμα και η συνοχή της εναπομείνασας ελληνικής κοινωνίας, αφετέρου της αυτόκλητης εκχώρησης σημαντικών περιοχών εθνικού συμφέροντος, με το επιχείρημα ότι ικανοποιώντας τον εθνικισμό των γειτόνων (και των μη γειτόνων) θα κοντύνουν τον «εθνικισμό» της ελληνικής κοινωνίας.

Η απόκρυψη της ανάπηρης Ανεξαρτησίας αποτελεί, επίσης, συνειδητό έγκλημα διά παραλείψεως. Η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία είναι δύο ανάπηρα κράτη που εξακολουθητικά αδυνατούν να ασκήσουν τα αυτοδιαθεσικά τους δικαιώματα. Αυτό σημαίνει ότι ο παράγοντας εξάρτηση όχι μόνο δεν έληξε το 1828 και το 1960, αλλά ότι οι σχηματισμοί αυτοί έγιναν και λειτουργούν στη βάση της εξάρτησης αυτής.

Η πραγματικότητα, λοιπόν, είναι άλλη από την εμφανιζόμενη. Η μεταπολίτευση δεν τροποποίησε, ούτε άλλαξε, ούτε ακούμπησε τις δομές της εξάρτησης (οικονομικής, πολιτικής, στρατιωτικής) της χώρας. Αντίθετα, εκλεπτύνοντας ορισμένες πλευρές σε σχέση με το παρελθόν (π.χ. μετεμφυλιακό καθεστώς, κράτος της Δεξιάς, δικτατορία), πιεζόμενη και από τον λαϊκό ριζοσπαστισμό, έδωσε ζωή σε νέες, πιο εκσυγχρονισμένες πλευρές εξάρτησης, που όμως σε οριακές στιγμές συνδυάστηκαν με πολύ παλιωμένες – όπως ζήσαμε την περίοδο των μνημονίων με την ανοικτή διακυβέρνηση της χώρας από την τρόικα και την υποθήκευση του δημόσιου πλούτου για 99 χρόνια.

Η μεταπολίτευση γέννησε μια νέα εκδοχή του μεταπρατισμού, τον εκσυγχρονισμένο μεταπρατισμό, που όμως βάθυνε πλευρές της εξάρτησης, αδυνάτισε την παραγωγική δομή της χώρας, εξάρτησε την οικονομία από ΕΟΚ και Ε.Ε. στη συνέχεια, γνώρισε μια πρωτοφανή Χρεοκοπία το 2010, οδηγώντας τελικά σε μια ουσιαστική έκπτωσή της σε καθεστώς μετανεωτερικής αποικίας.

Η χρεοκοπία της χώρας είναι ο μεγαλύτερος και ουσιαστικότερος δείκτης του απολογισμού της μεταπολίτευσης. Οι πανηγυρισμοί του πολιτικού κόσμου για τα 50 χρόνια, χωρίς ιδιαίτερη αναφορά στη χρεοκοπία, στο τι αυτή αφήνει ως δεσμά και τη χώρα για τις επόμενες δεκαετίες και τι κοινωνικούς και εθνικούς ακρωτηριασμούς συνεπάγεται, δείχνει και μιαν άλλη τραγική πλευρά: Αυτοί που βούλιαξαν στην κυριολεξία τη χώρα, εμφανίζονται ως σωτήρες της. Θεωρούν ότι τη «διέσωσαν» ενώ όλα δείχνουν ότι βαδίζουμε προς νέες μεγάλες περιπέτειες οικονομικές, κοινωνικές, εθνικές. Πανηγυρίζουν χωρίς να απολογούνται. Ενώ υπήρχαν δυνατότητες και προϋποθέσεις μιας διαφορετικής πορείας (ώστε η χώρα να είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση), έκαναν τα πάντα για να οδηγηθεί η Ελλάδα σε μια μετάπτωση σε καθεστώς αποικίας – και μάλιστα αυτό, τώρα να το εμφανίζουν σαν επιτυχία.

Και κάτι πρόσθετο. Η κρίση αφορά όχι μόνο το κυρίαρχο συγκρότημα εξουσίας, αλλά και τις υποτελείς τάξεις.

Τα «Τετράδια» κατεξοχήν επιμένουν ότι ο Συβαριτισμός της μεταπολίτευσης έπληξε, κυρίως και καίρια, την ιστορική Αριστερά, και ιδιαίτερα το μειοψηφικό εκείνο τμήμα της που επεδίωξε και κατάφερε να ενσωματωθεί στη «νέα κοινωνική Δεξιά», αποτελώντας πτέρυγά της, ενίοτε πρωτοπορούσα στον δικαιωματισμό και την εν γένει woke ατζέντα.

Το διαζύγιό της με την αλήθεια και την ηθική είναι σε όλους γνωστό, κυκλοφορεί από πόρτα σε πόρτα. Δεν αποτελεί, λοιπόν, υπόθεση εργασίας ότι η συγκεκριμένη Ιστορική Ελληνική Αριστερά έφτασε στον πάτο του βαρελιού, ότι ο «εξευτελισμός της είναι τέλειος» (...)

Οι συγγραφείς της έκδοσης

«Αφιέρωμα στα 50 χρόνια από την πτώση της χούντας. Η Γ’ Ελληνική Δημοκρατία. Ποια Ελλάδα ονειρευόμαστε, σε ποια Ελλάδα ζούμε» είναι ο τίτλος τού υπό έκδοση διπλού τεύχος των «Τετραδίων», με σχεδόν 400 σελίδες. Λαοκράτης Βάσσης, Βασίλης Κ. Φούσκας, Διονύσης Τσιριγώτης, Κώστας Βενιζέλος, Γιώργος Κοντογιώργης, Βασίλης Ασημακόπουλος, Ρούντι Ρινάλντι, Χρήστος Παπαστυλιανός, Δημήτρης Καλτσώνης, Βασίλης Πατρώνης, Μανόλης Μανιούδης, Κώστας Δημουλάς, Λουκάς Αξελός, Ιάσονας-Σταύρος Γαβριηλίδης, Χρύσανθος Δημ. Τάσσης, Κώστας Ελευθερίου, Αγγελος Χρυσόγελος, Κώστας Κανελλόπουλος, Γιάννης Μαυρής, Βύρων Κοτζαμάνης, Αριστομένης Ι. Συγγελάκης, Βασίλης Καραποστόλης, Στέλιος Ελληνιάδης, Φίλιππος Φιλίππου, Δημήτρης Δεληολάνης είναι οι συγγραφείς των 23 κειμένων της έκδοσης, που καλύπτουν όλες τις διαστάσεις της φοβερής πεντηκονταετίας που πέρασε.

♦ Το διπλό τεύχος των «Τετραδίων» με το αφιέρωμα στην Γ’ Ελληνική Δημοκρατία θα κάνει την πρεμιέρα του στο τριήμερο συνέδριο «Μεταπολίτευση: Ο απολογισμός που δεν έγινε και η επόμενη μέρα» που θα γίνει στο Πάντειο, 2 -4 Δεκεμβρίου, με τη συμμετοχή δεκάδων ομιλητών -ανάμεσά τους αρκετοί από τους συγγραφείς της έκδοσης-, όπως και του Donald Sassoon, που θα αναγορευτεί και επίτιμος διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου.