«Ο ηθοποιός είναι ένας μεσάζων»

Ρένη Πιττακή: Με τις ερμηνείες της δίνει μορφή και υπόσταση όχι μόνο στον θεατρικό κόσμο αλλά και στη συνείδηση του ανθρώπου. Ενας ωκεανός ταλέντου.

Καρυοφυλλιά Καραμπέτη: το βλέμμα της, η κορμοστασιά της, η φωνή της είναι όλα θέατρο. Επιλέγει αυστηρά τους ρόλους της και τους αποδίδει με το κάλλος και το μεγαλείο που απαιτεί η τέχνη.

Λουκία Μιχαλοπούλου: τη βλέπεις να έχει πάθος για το νέο, την ανανέωση, την εξέλιξη. Και το πετυχαίνει. Οι σκέψεις και ο λόγος της φωτίζουν τον κόσμο της τέχνης. Εκφράζει κάθε φορά με επιτυχία τις απαιτήσεις κάθε ρόλου.

Μας υποδέχτηκε στην αγκαλιά της και πάλι η Πινακοθήκη Γκίκα που έγινε πια μόνιμη στέγη μας και κάθε φορά την βλέπουμε πιο φρέσκια και θερμή.

● Ο τίτλος άλλαξε, το έργο όμως παραμένει το ίδιο.

Λουκία Μιχαλοπούλου: Οι «Τρεις γυναίκες» είναι η ίδια παράσταση, σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Γουίλσον, που άνοιξε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά στα τέλη του 2023 και ακολούθησε πολύμηνη πορεία. Εμφανίζεται τώρα με νέο τίτλο, επειδή οι κάτοχοι των δικαιωμάτων του πρωτότυπου κειμένου θεώρησαν ότι η παραγωγή του Γουίλσον δεν αντιπροσωπεύει επαρκώς το έργο και ότι δεν πρέπει να παρουσιαστεί ως το πρωτότυπο έργο, με τον αρχικό τίτλο. Παρ’ όλα αυτά, τα δικαιώματα του έργου καταβάλλονται κανονικά στους δικαιούχους.

Καρυοφυλλιά Καραμπέτη: Στο πρώτο μισό του έργου είμαστε τρεις διαφορετικές γυναίκες, σε μια ρεαλιστική βάση σχέσεων. Στο δεύτερο μέρος, έπειτα από ένα εγκεφαλικό που παθαίνει η μεγαλύτερη γυναίκα, η Αλφα, αλλάζει εντελώς η ατμόσφαιρα και οι τρεις διαφορετικές μεταξύ τους γυναίκες αντιμετωπίζονται από τον συγγραφέα ως η ίδια γυναίκα σε τρία διαφορετικά στάδια της ζωής της. Στα 26 της, στα 52 της η μεσαία και στα 92 της η μεγάλη. Και οι τρεις είναι η μητέρα του.

Ρένη Πιττακή: Είναι αφιερωμένο στη θετή μητέρα του, στην οποία δεν χαρίζεται. Με πολύ οξύ χιούμορ την κριτικάρει σε όλες τις αντιλήψεις της εποχής της, τον συντηρητισμό. Της αναγνωρίζει, απλώς, τη δύναμή της να συγκρατεί αυτή την οικογένεια κι ότι υπερασπίστηκε τις επιλογές της.

Κ. Κ.: Θαύμασε πάρα πολύ την αξιοπρέπεια και τη γενναιότητα με την οποία αντιμετώπισε το γήρας, την ασθένεια και τον θάνατο. Ηταν η έμπνευσή του για το έργο, τελειώνοντάς το βέβαια, δεν αισθάνθηκε να την αγαπάει περισσότερο. Παρ’ όλα αυτά εμείς –εγώ τουλάχιστον– βλέπουμε μια πορεία αλληλοσυγχώρεσης στην υπόθεση, άσχετα αν αυτό δεν δηλώνεται με λόγια.

Ρ. Π.: Υπάρχει μια εκ των υστέρων αποδοχή.

Κ. Κ.: Επίσης, μέσα από την περιγραφή της –ακόμα κι αν δεν ήταν πρόθεσή του– αντιλαμβάνομαι τελικά μια αγάπη. Συνολικά, πρόκειται για μια τραγικωμωδία μπεκετικού ύφους, πάνω στα θεμελιώδη ερωτήματα της ζωής, του θανάτου και της ανθρώπινης ύπαρξης.

Λ. Μ.: Πόσο ευεργετικά είναι ορισμένες φορές τα εμπόδια αν τα ξεπεράσεις, γιατί θεωρούμε τα πράγματα κάπως αυτονόητα. Ηταν αυτονόητο για μας ότι θα ξεκινήσουμε με κάτι που θέλουμε και αγαπάμε πολύ. Επαναπροσδιορίστηκε η σχέση μας με το αντικείμενο. Γιατί θέλουμε αυτό το κείμενο και όχι κάποιο άλλο. Γιατί θέλουμε να ξανασυναντηθούμε οι τρεις. Ενώνεσαι ξανά με μια φρεσκάδα που μπορεί να φέρνει μια αναποδιά κι ένα εμπόδιο. Τις κυρίες Πιττακή και Καραμπέτη τις ξέρω και τις θαυμάζω.

Ρ. Π.: Τη Ρένη και την Καρυοφυλλιά, αγάπη μου.

Κ. Κ.: Οπως μιλάμε μεταξύ μας.

Λ. Μ.: Πιο άνετα δεν γίνεται να νιώθω και με τις δύο.

Ρ. Π.: Φτάσαμε σε ένα αποτέλεσμα μετά από μια περιπέτεια. Τίποτα δεν ήταν δεδομένο όταν ξεκινήσαμε.

Λ. Μ.: Και τώρα δεν ξέρουμε τι μας περιμένει γιατί θα ξανάρθει ο ίδιος.

Ρ. Π.: Ερχεται αλλά ελπίζουμε ότι δεν θα προλάβει να κάνει άλλη νέα αρχή (γέλια).

● Θεωρώ ιερή στιγμή και ιερή συμμαχία τη συνεύρεσή σας.

Κ. Κ.: Ωραίο αυτό.

Λ. Μ.: Το έχουμε όντως.

Ρ. Π.: Πολύ καλό.

● Κι αυτό το σέβεται και το κοινό.

Κ. Κ.: Είμαστε κι εμείς σε διαφορετικές ηλικίες και στάδια όπως οι ηρωίδες μας. Αλλά έχουμε ακριβώς την ίδια αντιμετώπιση απέναντι στο θέατρο και την τέχνη μας. Εχουμε τρομερή πειθαρχία και οι τρεις. Με τη Λουκία έχουμε ξαναδουλέψει πολλές φορές μαζί. Τη Ρένη τη θαύμαζα χρόνια και την έχω απολαύσει σε παραστάσεις.

● Η Ρένη είναι σχολή ολόκληρη.

Κ. Κ.: Σ’ αυτό το στάδιο της ζωής της παραμένει μια μαθήτρια. Στρατιώτης.

Λ. Μ.: Εντάξει, ξέρουμε ότι είναι φοβερές. Είναι τρομερός ο τρόπος που δουλεύουν και πραγματικά απίστευτο το ότι μπαίνουν εν λευκώ.

Ρ. Π.: Αρα, δουλεύουμε σαν να είμαστε τρία «κουνάκια».

● Θα ήθελα να αναλύσουμε τον τρόπο που εκτίθεται ένας ηθοποιός.

Κ. Κ.: Η έκθεση είναι απαραίτητο συστατικό της υποκριτικής τέχνης. Ενας ηθοποιός για να υπηρετήσει τον ρόλο όσο πιο αληθινά γίνεται, πρέπει να ανατρέξει στα δικά του βιώματα, στις εμπειρίες του, στην κοσμοθεωρία του. Βεβαίως, επειδή τις περισσότερες φορές δεν έχουμε σχέση με τον χαρακτήρα, ανατρέχουμε στη φαντασία ή τη γνώση από την παρατήρηση του κόσμου και τα διαβάσματά μας. Αυτό είναι η έκθεση του εσωτερικού κόσμου. Εκτίθεται φυσικά και το σώμα, που είναι το εργαλείο και το μέσον της δουλειάς. Δεν μπορείς να κρυφτείς πουθενά. Αλλά το θέμα δεν είναι να κρυφτείς, το θέμα είναι να αποκαλύψεις όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα, πάντα στην υπηρεσία του ρόλου, του έργου και του κοινού. Γιατί αυτό είναι το θέατρο, η επικοινωνία με το κοινό. Ο ηθοποιός είναι ένας μεσάζων.

Λ. Μ.: Το μαγικό, επίσης, με το θέατρο είναι ότι όλα γεννιούνται και πεθαίνουν την ίδια στιγμή. Την επόμενη μέρα πρέπει να το ξαναγεννήσεις και θα ξαναπεθάνει.

Ρ. Π.: Η δική μου έκθεση σε αυτόν τον ρόλο είναι ότι είναι κόντρα. Νομίζω ότι ένας λόγος που ήξερα ότι θέλω να είμαι στη σκηνή είναι ακριβώς για να εκθέσω αυτό που δεν μπορούσα στη ζωή μου. Να γίνω άλλος. Να ζήσω ζωές. Πράγματι είναι κάποιες ζωές που μοιάζουν με τη δική μου και άλλες που είναι μακριά της. Είναι ένα στοίχημα να μπορέσεις να τις οικειοποιηθείς. Την Αλφα που δεν είμαι εγώ, να τη βρω. Μετά να μικρύνω εγώ μέσα μου, να είμαι παρατηρητής και να αφήσω εκείνη έξω, αυτό που έχω στήσει. Να εκτεθεί αυτό που θέλουμε.

Κ. Κ.: Συμφωνώ απόλυτα με αυτό που λέει η Ρένη. Υπάρχει ο εαυτός μας πάντα μέσα στον ρόλο, αλλά το θέμα είναι κάθε φορά να είμαστε διαφορετικές. Να υπάρχει, όμως, βαθιά, εσωτερική αλήθεια. Να το υπηρετείς σαν να ήσουν εσύ. Γι’ Αποσύρεσαι, αλλά δεν χάνεσαι. Είσαι ο κεντρικός εγκέφαλος όλου του συστήματος.

Λ. Μ.: Επιπλέον, αυτή είναι μια δουλειά στην οποία δεν είχαμε ξαναδοκιμαστεί. Ο τρόπος αυτός είναι κάτι καινούριο και για τις τρεις μας. Μια πολύ μεγάλη έκθεση λοιπόν σε εισαγωγικά. Επρεπε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να βγούμε στον κόσμο.

Κ. Κ.: Υπάρχει ένας ακραίος φορμαλισμός, το ύφος του Γουίλσον, που είναι εντυπωσιακό εικαστικά. Είναι τα πάντα σε τρομερή ποιότητα. Εμείς προσπαθήσαμε πολύ μέσα σε όλο αυτό να υπάρχει μια τεράστια, εσωτερική διεργασία η οποία φωτίζει και βαθαίνει αυτούς τους ρόλους. Να μη στεκόμαστε σε μια σκηνική εκτέλεση άρτια μεν, άψογη τεχνικά αλλά να έχει και βάθος. Ολοι όσοι γνωρίζουν το έργο του Γουίλσον, είτε Ελληνες είτε ξένοι και συνεργάτες του που ήρθαν, εντυπωσιάστηκαν πάρα πολύ απ’ αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της παράστασης, και νομίζω ότι σε αυτό οδήγησε και το ίδιο το έργο.

Ρ. Π.: Αυτό για εμάς ήταν στοίχημα. Να μη γίνουμε μαριονέτες.

Λ. Μ.: Πώς θα ζωντανέψουμε λοιπόν τις μαριονέτες.

Ρ. Π.: Το καταφέραμε.

● Πιστεύω ότι σε αυτό το έργο παίζει πολύ μεγάλο ρόλο η μνήμη του σώματος. Αναδύονται κάποιες λησμονημένες εικόνες.

Κ. Κ.: Η έννοια της μνήμης είναι ένα από τα μεγάλα θέματα του έργου. Η Αλφα συνεχώς θυμάται. Ουσιαστικά αν δεν παρεμβαλλόμασταν, θα ήταν ένας μονόλογος της Αλφα, η οποία, καθώς βρίσκεται στα πρόθυρα του θανάτου πια, αναλογίζεται όλη της τη ζωή. Οι άλλες δύο παρεμβαίνουν κάθε μια με δικό της τρόπο. Η νέα, που έχει όλον τον ρομαντισμό και τον ιδεαλισμό της νεότητας και την αίσθηση ότι η ζωή είναι όλη μπροστά της και μπορεί να καταφέρει τα πάντα, έρχεται ξαφνικά αντιμέτωπη με δύο μορφές του εαυτού της, οι οποίες είναι συμβιβασμένες και δεν τις εγκρίνει καθόλου. «Πώς εγώ θα γίνω σαν εσάς, όχι δεν πρόκειται να καταντήσω σαν εσάς».

Και η μεγαλύτερη της λέει: «Καλά, περίμενε να φας τα χαστούκια της ζωής, να αναγκαστείς να κάνεις όλους τους συμβιβασμούς που αναγκαστήκαμε να κάνουμε κι εμείς» και πολύ περισσότερο εκείνη. Μιλάει η πείρα. Αυτό είναι το ενδιαφέρον, η έννοια της μνήμης και πώς τη διαχειρίζεται.

● Τι σας έκανε περήφανες στη ζωή σας;

Κ. Κ.: Οσο μπορούσα κι όσο μου το επέτρεψαν οι συνθήκες, δεν πρόδωσα τις αρχές μου. Ημουν πάντα συνεπής σε μια πορεία καλλιτεχνική και ανθρώπινη, την οποία είχα χαράξει από νέα.

Ρ. Π.: Εγώ θα σας τραγουδήσω μια επιτυχία του Φρανκ Σινάτρα, με τίτλο «New York New York», όπου καμαρώνει λέγοντας «I did it my way». Το έκανα δηλαδή, με τον τρόπο μου. Είναι αυτό ακριβώς. Μπόρεσα να ανταποκριθώ σε αυτό που επέλεξα.

Λ. Μ.: Εγώ είμαι περήφανη για αυτή τη στιγμή. Που είμαι μαζί με την Καρυοφυλλιά και τη Ρένη, που μας καθοδηγεί ένας σπουδαίος καλλιτέχνης.

● Σε όλη αυτή την παρακμή, το θέατρο είναι αντιστάθμισμα.

Λ. Μ.: Η αισθητική είναι σε κρίση. Αυτή τη στιγμή, μιλάμε για υψηλή αισθητική που δεν είναι επιφανειακή κι αυτό δεν είναι αυτονόητο να το συναντήσεις.

● Τι μπορεί να εμπνεύσει εσάς;

Ρ. Π.: Η ομορφιά.

Κ. Κ.: Η ματιά του σκηνοθέτη. Θέλω να είμαι το καλύτερο δυνατό εκτελεστικό όργανο. Οι καλλιτέχνες επίσης πρέπει να είμαστε πολύ ευαίσθητοι δέκτες των κοινωνικών προβλημάτων. Έχω την ανάγκη μέσα από την τέχνη μας να αρθρώνω κι εγώ τη δική μου φωνή και να την ενώνω με τον δημόσιο διάλογο.

Ρ. Π.: Μια άλλη παράσταση που μπορεί να σου δώσει δύναμη, να σε ενθουσιάσει. Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς τη θάλασσα.

Λ. Μ.: Εμένα με εμπνέει το δόσιμο, η πίστη. Οτιδήποτε έχει φτιαχτεί απ’ αυτό το συστατικό είναι για μένα πηγή έμπνευσης.

● Κάποια σκηνή που μπορεί να έχετε αγαπήσει;

Ρ. Π.: 1975, Επίδαυρος, «Ορνιθες». Εχει γίνει επταετής δικτατορία, έχουμε χάσει τη μισή Κύπρο, έχουμε ξανά δημοκρατία αλλά με όλα τα σταγονίδια να εμπεριέχονται και πηγαίνει πρώτη φορά το Τέχνης στην Επίδαυρο και οι «Ορνιθες» πετάνε. Σηκώνεται το κοίλον, σηκωνόμαστε όλοι μαζί γιατί περιμέναμε την αλλαγή. Εκείνη τη στιγμή ήταν η απογείωση.

Κ. Κ.: Η μεγάλη περιοδεία της «Μήδειας» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία της Νικαίτης Κοντούρη, 1997-99, σε συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο, με διευθυντή τον Νίκο Κούρκουλο. Το όραμά του ήταν να διαδώσει τον ελληνικό πολιτισμό προς τα έξω. Ηταν απίστευτη εμπειρία ότι μέσα από ένα αρχαίο δράμα που το ερμήνευε μια ομάδα με σύγχρονο πνεύμα, οπότε ήταν ένας συνδυασμός ελληνικού πολιτισμού, πήγαμε παντού στον κόσμο. Εχω κρατήσει στη μνήμη μου απίστευτες στιγμές με το κοινό διεθνώς.

Λ. Μ.: Απ’ τις πρώτες μου επαγγελματικές παραστάσεις με σκηνοθέτη τον Γ. Μιχαηλίδη ήταν ένας μονόλογος, μονόπρακτο. Θυμάμαι τον τρόπο που με κοιτούσε.

● «Δεν ξέραμε ποτέ πού πάμε». Στίχος από την τελευταία ποιητική συλλογή του Τ. Χυτήρη. Πώς θα τη σχολιάζατε;

Κ. Κ.: Είναι μια από τις μεγαλύτερες αλήθειες. Ανά πάσα στιγμή ο άνθρωπος νιώθει ότι είναι μετέωρος. Είμαστε μονάδες σε ένα κοινωνικό σύνολο που καθορίζεται από πολιτικές επιλογές άλλων. Δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει.

Λ. Μ.: Σε αυτό έχω να προσθέσω ένα «όμως». Μπορείς να ξέρεις πού θέλεις, πού θα ήθελες να πας. Αλλιώς ας πεθάνουμε.

Ρ. Π.: Εγώ το μόνο που ξέρω είναι πού δεν θέλω να πάω. Αυτή τη στιγμή συνεχίζεται ένας πόλεμος που δεν έχει ποτέ σταματήσει. Πού να ξέρει κανείς πού πάει.