«Μια φορά κι έναν καιρό, έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Αυτή θα μπορούσε να είναι μια ιστορία από μόνη της, μέσα σε μόλις μία γραμμή. Ευτυχώς υπήρξαν κάποιοι που θέλησαν να γράψουν κάτι παραπάνω από μία γραμμή κι έτσι έχουμε σήμερα κάποια παραμύθια να πορευόμαστε. Σύντροφος (ή συντρόφισσα) στην πορεία της ζωής είναι το παραμύθι. Εξάλλου «παραμυθία» είναι η παρηγοριά. Αν δεν είναι παρηγοριά η διήγηση φανταστικών, υπερφυσικών ή μεταφυσικών πράξεων πλασμάτων, ζώων ή και ανθρώπων, τι είναι εξάλλου;
Διόλου εύκολη η τέχνη του παραμυθά. Εξ ου και μιλάμε για «λαϊκά παραμύθια» τα οποία δεν έχουν επώνυμο συγγραφέα, αλλά «ανώνυμους» αφηγητές. Γιατί στο παραμύθι, το σημαντικότερο ίσως, σημαντικότερο και από την πλοκή την ίδια, είναι η αφήγησή της... Καταπιάστηκαν με αυτή σπουδαίοι συγγραφείς, θεατρικοί και όχι μόνο. Ο Στράτης Μυριβήλης νανούριζε την εγγονή του με τους «Κάλπηδες». Δικό του διήγημα-παραμύθι είναι οι «Κάλπηδες», εμπνευσμένο από τις μυθιστορίες (ή και τις ιστορίες, ποιος ξέρει;) που άκουγε μικρός ο ίδιος στο νησί του, τη Λέσβο. Σαν γεννήθηκε εκεί το 1890, το νησί βρισκόταν ακόμη υπό οθωμανική κατοχή, ενώ ο πατέρας του ήταν έμπορος και η μάνα διανοούμενη, δεν το συζητάμε! Ολο αυτό το κλίμα το μεταφέρει στους «Κάλπηδες». Η λέξη δεν σημαίνει τίποτε παραπάνω από το «απατεωνίσκοι». Πράγματι, ο Μυριβήλης περιγράφει τις περιπέτειες δύο συγχωριανών του, του Ψευτοθόδωρου από τη Χώρα και του Καλπομανώλη από τη Συκαμιά (το χωριό του Μυριβήλη). Ο ένας ανταγωνιζόταν τον άλλο ποιος είναι ο καλύτερος στην απατεωνιά και τα αποτελέσματα είναι κωμικοτραγικά και για τους δύο. Δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο ηθικό δίδαγμα η ιστορία, τουλάχιστον όχι κάποιο σημαντικό και βαθυστόχαστο, καθώς δεν είναι απλό πράγμα το να μπορείς να κοροϊδέψεις τον άλλο, ακόμα και για ίδιον όφελος. Ειδικά όταν το «όφελος» αυτό δεν είναι να καταστρέψεις μια χώρα, όπως συμβαίνει με τους σημερινούς (πολιτικούς και μη) απατεώνες, αλλά το να χαρείς την ίδια την κατεργαριά...
Η θεατρική ομάδα «Πτωχαλαζόνες» παρουσιάζει τους «Κάλπηδες» στο θέατρο «Olvio». Και οι τρεις ηθοποιοί παίζουν και αφηγούνται ταυτόχρονα, δίχως να βγαίνουν από τον ρόλο - γεγονός που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως σκηνοθετικό εύρημα (τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Κώστας Παπακωνσταντίνου και είναι το ίδιο «εύγλωττη» με το κείμενο). Η Αγγελική Μαρίνου, η μοναδική κοπέλα της παρέας, κρατάει τα μπόσικα, επαναφέροντας τους δύο μπαγαπόντηδες στην τάξη όποτε χρειάζεται, ενώ συμμετέχει και υποκριτικά στην παράσταση. Είναι απαραίτητη δε η παρουσία της, καθώς στους δύο τρίτος καλά θα κάνει να χωρεί!
Οι Ελισσαίος Βλάχος και Δημοσθένης Ξυλαρδιστός δίνουν από τις πιο ειλικρινείς, ανακουφιστικά εξαιρετικές και παιδικά γοητευτικές ερμηνείες που έχουμε δει. Χαίρονται τόσο αυτό που κάνουν, είναι και τόσο καλοί ηθοποιοί και οι δύο, που ξεπερνάνε τα όρια της θεατρικής σύμβασης και γίνονται ένα με το κοινό, ενώ «τραβούν» (στην κυριολεξία κάποιες στιγμές) τους θεατές στη σκηνή. Είναι πολύ σπάνιο για τους καλλιτέχνες να είναι δοτικοί για τη χαρά του μοιράσματος και όχι ως πράξη προεπίβουλη, μπας και φανεί μια κάποια «σύνδεσις». Τόσο γνήσιοι ήταν και οι τρεις τους, που είτε ήμασταν δέκα ετών είτε τριάντα είτε ογδόντα, το ίδιο, νομίζω, θα νιώθαμε: μια σχεδόν αγνή απόλαυση της ιστορίας. Την οποία θέλουμε να ξαναδούμε και πάλι, για να ξανανιώσουμε ακριβώς το ίδιο.
Παρακολουθώντας την παράσταση, στα κενά ανάμεσα στην απόλαυση και τη φυγή στην παραμυθία, όταν ο ενήλικος νους επέβαλε την τάξη, στο μυαλό μας ήρθε ο Μπρεχτ με το δικό του «παραμύθι»: τον «Κύκλο με την κιμωλία». Μια λαϊκή ιστορία πήρε και ο Μπέρτολτ, και μάλιστα προερχόμενη από την αρχαία Κίνα, για να δημιουργήσει ένα διήγημα που ναι μεν έχει αίσιο τέλος, πρόκειται ωστόσο για μια λαϊκή τραγωδία (με την αρχαιοελληνική έννοια): η βασίλισσα του τόπου εγκαταλείπει το παιδί της σαν την εκδιώχνουν οι επαναστάτες. Μια φτωχή κοπέλα, η Αννα, μαζεύει το βρέφος και με κίνδυνο της ζωής της κατορθώνει να το κρατήσει στη ζωή. Σαν ο καιρός έφερε γυρίσματα, η έκπτωτη βασίλισσα διεκδικεί το μωρό επειδή είναι ο διάδοχος του θρόνου. Ο δικαστής ζωγραφίζει με μια κιμωλία έναν κύκλο, βάζει το μωρό μέσα και δηλώνει πως όποια το τραβήξει με δύναμη πιότερη, θα είναι δικό της. Η Αννα δεν αντέχει να το πονέσει και το αφήνει. Ετσι αποδεικνύεται ποια στ’ αλήθεια το αγαπά και ο αδιάφθορος δικαστής αποφασίζει: Το μωρό ανήκει στην Αννα.
Οταν το έγραψε ο Μπρεχτ, ο κόσμος έβγαινε από τα ερείπια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και προσπαθούσε να επαναπροσδιοριστεί για να χτίσει ξανά τη ζωή του. Σήμερα, προσπαθούμε να επαναπροσδιορίσουμε την ίδια μας την ύπαρξη. Κι αν δεν είναι οι παραμυθίες ο τρόπος, δεν ξέρω ποιος πραγματικά είναι. Γι’ αυτό θα πάμε να ξαναδούμε τους «Κάλπηδες».
♦ Οι «Κάλπηδες» συνεχίζουν στο θέατρο «Olvio» (Ιερά Οδός 67 & Φαλαισίας 7, Βοτανικός, τηλ.: 2103414118), κάθε Τετ. (έως 4/12) στις 18.15, Κυρ. 18.15. Προπώληση: more.com
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας