Αθήνα, 7°C
Αθήνα
Αραιές νεφώσεις
7°C
7.9° 6.0°
3 BF
59%
Θεσσαλονίκη
Αυξημένες νεφώσεις
5°C
6.4° 3.6°
2 BF
78%
Πάτρα
Αίθριος καιρός
9°C
9.3° 7.7°
5 BF
69%
Ιωάννινα
Ελαφρές νεφώσεις
8°C
7.9° 7.9°
2 BF
46%
Αλεξανδρούπολη
Ελαφρές νεφώσεις
3°C
3.5° 2.9°
4 BF
56%
Βέροια
Αυξημένες νεφώσεις
6°C
6.0° 5.7°
2 BF
81%
Κοζάνη
Αραιές νεφώσεις
2°C
2.4° 1.5°
2 BF
87%
Αγρίνιο
Αίθριος καιρός
6°C
5.7° 5.7°
1 BF
59%
Ηράκλειο
Αραιές νεφώσεις
10°C
11.0° 9.1°
5 BF
54%
Μυτιλήνη
Σποραδικές νεφώσεις
6°C
5.9° 3.5°
4 BF
58%
Ερμούπολη
Σποραδικές νεφώσεις
8°C
8.4° 7.7°
6 BF
48%
Σκόπελος
Αυξημένες νεφώσεις
4°C
4.0° 4.0°
4 BF
57%
Κεφαλονιά
Αίθριος καιρός
12°C
11.9° 8.7°
3 BF
62%
Λάρισα
Αραιές νεφώσεις
5°C
5.2° 4.9°
4 BF
87%
Λαμία
Αυξημένες νεφώσεις
5°C
5.6° 5.1°
2 BF
94%
Ρόδος
Ελαφρές νεφώσεις
8°C
8.7° 7.8°
4 BF
39%
Χαλκίδα
Αραιές νεφώσεις
7°C
7.7° 6.2°
3 BF
52%
Καβάλα
Ελαφρές νεφώσεις
3°C
3.3° 3.3°
3 BF
57%
Κατερίνη
Αυξημένες νεφώσεις
6°C
6.7° 6.4°
3 BF
76%
Καστοριά
Αυξημένες νεφώσεις
2°C
1.9° 1.9°
2 BF
81%
ΜΕΝΟΥ
Παρασκευή, 07 Φεβρουαρίου, 2025
vivlio-priovolou
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
Ελένη Πριοβόλου: Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2024 | www.zois-school.gr

Μια σύγχρονη εκδοχή της «Ελληνικής Νομαρχίας»

Η γλώσσα του μυθιστορήματος αποπνέει την ατμόσφαιρα του 18ου αιώνα, την κάνει τόσο αληθοφανή που σε πάει 250 χρόνια πίσω χωρίς να χάνει ούτε στο νυχάκι της την επαφή με τη σύγχρονη.

Το πρώτο πρόσωπο στο μυθιστόρημα είναι αυθεντική πρόκληση για τον συγγραφέα, είναι η περπατησιά σε μονοπάτι αγριμιών τη νύχτα που δεν μπορεί να βαδίσει ο τρυφηλός διανοητής χωρίς να γκρεμοτσακιστεί σε χαράδρες εγωπάθειας ή αυτοαναφοράς.

Η Ελένη Πριοβόλου το έκαμε στο νέο της μυθιστόρημα «Βαθύ το σκοτάδι πριν την αυγή» (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2024). Διάβηκε το μονοπάτι των αγριμιών στα κατσάβραχα, χωρίς να γλιστρήσει στον από ’δώ ή στον από ’κεί γκρεμό που έχασκε κάτω σαν άβυσσος. Επίτευγμα πρώτο.

Αν διαβάζοντας το μυθιστόρημα αυτό δεν ξέρεις ποιος γράφει (γυναίκα ή άντρας;) δεν θ’ αντιληφθείς το φύλο του συγγραφέα. Η στιβαρή αφήγηση εισάγει τον αναγνώστη στην ιστορία και τον κάνει μέρος της, χωρίς ο ίδιος να σκεφτεί ούτε στιγμή αν ο συγγραφέας είναι άντρας ή γυναίκα, γεγονός που υπερβαίνει το φύλο του συγγραφέα, υπερβαίνει νομοτελειακά και το φύλο του αναγνώστη, ελευθερώνεται όμως έτσι η οντότητα, ελεύθερη πλέον από ποικίλες συγγραφικές οπτικές, υψώνεται κι εγκαθίσταται στον άυλο θρόνο του ανθρώπου. Οταν μία γυναίκα γράφει σε πρώτο πρόσωπο υποδυόμενη την αντρική φύση του ήρωά της -και το κάνει εδώ η Πριοβόλου με θαυμαστή γνώση για όσα σκέπτεται κι αισθάνεται ένας άνδρας και μάλιστα ιερομόναχος– καταλαβαίνεις ότι έχεις μπροστά σου ένα λογοτεχνικό έργο υψηλής τέχνης.

Είναι τόσο σημαντικό αυτό όσο θα ήταν να γράφει μυθιστόρημα ένας άντρας συγγραφέας και ν’ αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο υποδυόμενος τη φιλόσοφο Υπατία στις πιο ηδονικές στιγμές της. Επίτευγμα δεύτερο.

Η γλώσσα του μυθιστορήματος αποπνέει την ατμόσφαιρα του 18ου αιώνα, την κάνει τόσο αληθοφανή που σε πάει 250 χρόνια πίσω χωρίς να χάνει ούτε στο νυχάκι της την επαφή με τη σύγχρονη. Πώς το κατάφερε αυτό η συγγραφέας; Οικοδόμησε για την περίσταση ένα γλωσσικό ιδίωμα που δεν υπήρξε ποτέ, ούτε θα υπάρξει, όμως εδώ ήταν απαραίτητο συγγραφικά για ν’ αφηγηθεί την ιστορία του ανυπόταχτου εκείνου πνεύματος, του Χριστόδουλου Παμπλέκη (1733 – 1793). Δεν χρειάζεται να πει πότε γεννήθηκε και πέθανε ο Ακαρνάν ήρωας του ιστορικού μυθιστορήματος, σε ποια εποχή έζησε, σε ειδοποιεί το επινοημένο γλωσσικό ύφος και το κάνει αέρινα, αιθερικά - χωρίς ν’ αποσπά διόλου την προσοχή του αναγνώστη από την ιστορία, γεγονός που αυξάνει κατακόρυφα την αναγνωστική απόλαυση. Σε τέτοιο επίπεδο υψώνεται αυτή η τεχνική που ο αναγνώστης έχει όλες τις μυρουδιές από το χάνι στη μύτη του... οι φιγούρες των παλιών φωτογραφιών αναπηδούν από παλιά βιβλία και χορεύουν τσάμικο στ’ αλώνι... Η μαγεία που λέγαμε... Επίτευγμα τρίτο.

Από τα πολλά επιμέρους θέματα αυτής της ανάγνωσης, επιλέγω μία υπόμνηση που αφορά την αντίστοιχη (από την αντίπερα όμως όχθη) συγγραφική του θείου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη για τον «ειδωλολάτρη» Γεώργιο Γεμιστό ή Πλήθωνα στη «Γυφτοπούλα». Αυτή η παράλληλη σκέψη σε συντρίβει...

Κι επίσης, μία σημείωση για την -εξόφθαλμα γνωστική, εκ μέρους της Πριοβόλου- διαχείριση του όρου «Γραικός»: βρήκα «ψαγμένο» το γεγονός ότι η συγγραφέας (σωστά) δεν χρησιμοποιεί τον όρο «Ελληνας» για μια εποχή που η αυτοσυνειδησία του γένους -παρά την τουρκική σκλαβιά- ήταν ανόθευτη. Με την επιλογή αυτή δίνει χώρο (κι ελευθερία πνεύματος) στον αναγνώστη. Καταγράφει. Δεν κατηχεί όπως έκανε στρατευμένα ο Παπαρρηγόπουλος εκεί γύρω στο 1870. Και όπου η συγγραφέας χρησιμοποιεί τον όρο «Ρωμιός», το κάνει για δευτερεύοντες ήρωες με καταγωγή από παραδουνάβιους τόπους, βάζοντας και αυτόν τον δευτερογενή όρο στη σωστή του διάσταση. Δεν γνωρίζω, δεν διαφαίνεται, αν αυτή η σπανίως ομολογημένη αλήθεια (τόσο ταλαιπωρημένη στα μετεπαναστατικά χρόνια) έγινε συνειδητά ή ασυνείδητα. Μπορεί -δεν το αποκλείω- να προέκυψε φυσικά, λόγω της εμβρίθειας ή της προσήλωσης στην λογοτεχνική αλήθεια ή στην ιστορική ακρίβεια, σπάνιες επίσης αρετές στις οποίες ασκείται πάντα η φίλεργη συγγραφέας στα έργα της. Το «βαθύ σκοτάδι πριν την αυγή» μπορεί να είναι η σύγχρονη εκδοχή της «Ελληνικής Νομαρχίας» που τυπώθηκε το 1806 στην Τεργέστη από άγνωστο συγγραφέα.

Ο σύγχρονος αμφισβητίας δεν υφίσταται λιγότερα απ’ όσα φοβερά και τρομερά υπέστη λόγω των διώξεων του Ιερατείου στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα ο πρωτοπόρος εκείνος του Ελληνικού Διαφωτισμού (άγνωστος στην εποχή μας, αλλά μέγας) Χριστόδουλος Παμπλέκης. Αν ο λαός διάβαζε βιβλία σε ποσοστό μεγαλύτερο από 10% του πληθυσμού, θα ήξερε αυτά και τ’ άλλα, δεν θα ζούσε στο μόνιμο σκοτάδι της αναιδούς τσιχλόφουσκας που κάθε στιγμή της ημέρας σκάει στη μούρη σου, παφ... Τα τραγικά και απεχθή που βιώνουμε σήμερα σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο -και εθνικό βεβαίως- θα ήταν μπροστά στα μάτια μας το ακριβές αντίθετό τους, θα ήταν η ζωή του ανθρώπου όπως την οραματίστηκαν τα σταυρωμένα στον Γολγοθά τους μεγάλα πνεύματα του κοντινού, του απώτερου και του απώτατου παρελθόντος... τόσο επαναστατικό είναι να διαβάζει κανείς... ακόμα επαναστατικότερο είναι όμως να γράφει ο στοχαστής τέτοια βιβλία...

*Δημοσιογράφος, λογοτέχνης και ιστορικός ερευνητής

Google News ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Μια σύγχρονη εκδοχή της «Ελληνικής Νομαρχίας»

ΣΧΕΤΙΚΑ ΝΕΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.

Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.

Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.

Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.

Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας