«Στο φεστιβάλ έχεις την ευελιξία να μη δουλεύεις εκ του ασφαλούς»

Θα ολοκληρώσει τη δεύτερη θητεία της... επετειακά: του χρόνου, όταν ο κορυφαίος και παλαιότερος θεσμός πολιτισμού στην Ελλάδα, το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, γίνεται 70 χρόνων. Και μπορεί να είναι κάπως νωρίς για αποτιμήσεις με... ακριβή νούμερα, ωστόσο κατά γενική ομολογία ο θεσμός επί των ημερών της έχει ανθήσει σημειώνοντας -ειδικά φέτος- ρεκόρ προσέλευσης κοινού και εισιτηρίων.

Και τι να συνυπολογίσεις; Τις καινούργιες πρωτοβουλίες που ήρθαν να πλαισιώσουν το φεστιβάλ, όπως η παραγωγή σύγχρονης δραματουργίας με βάση τα αρχαία κείμενα Contemporary Ancients, που πλέον μετρά 12 σύγχρονες αναγνώσεις των αρχαίων έργων -και ισάριθμες εκδόσεις βιβλίων- που έχουν ανέβει στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου; Την επέκταση του θεσμού σε άλλους χώρους, τοπόσημα τέχνης και όχι μόνο: το Ωδείο Αθηνών, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, η Παλαιά Βουλή, το Παλλάς κ.ά.; Να πούμε για τα παράλληλα φεστιβάλ σύγχρονης και indie μουσικής; Για το άνοιγμα του ιστορικού κτιρίου στην Επίδαυρο ως εκθεσιακού χώρου και τις δραστηριότητες για παιδιά στη διάρκεια των παραστάσεων που παρακολουθούν οι γονείς τους; Και μαζί μ’ αυτά θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί ακόμη ένας θεσμός εξωστρέφειας που υπογραμμίζει τον διεθνή χαρακτήρα του φεστιβάλ. Κι αυτό κάνει η αγορά GRAPE που εγκαινιάστηκε πέρσι, για την προβολή της σύγχρονης ελληνικής τέχνης θεάτρου και χορού στο εξωτερικό, και έχει ήδη καρποφορήσει.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου, η πρώτη γυναίκα στο τιμόνι του ιστορικού φεστιβάλ, αποφεύγει να αναφερθεί σε οτιδήποτε άλλο πέραν του φεστιβάλ (στη γενικότερη πολιτική του υπουργείου Πολιτισμού και στη σχέση του με το φεστιβάλ ή στο επόμενο βήμα της μετά τη λήξη της θητείας της του χρόνου), καθώς το ενδιαφέρον της μονοπωλεί η επόμενη επετειακή διοργάνωση του 2025.

Προσηλωμένη, οραματίζεται ένα φεστιβάλ που θα δραστηριοποιείται όλο τον χρόνο κι ευελπιστεί ότι θα προχωρήσει η μεταφορά της καλλιτεχνικής έδρας του στην Πειραιώς 260 ώστε να στεγάζει ακόμη περισσότερες από τις δραστηριότητές του. Συχνά μιλά στο α’ πληθυντικό περιλαμβάνοντας και την ομάδα της στον σχεδιασμό των δράσεων του φεστιβάλ και, παρότι μετρημένη στις απαντήσεις της, επιτρέπει να διακρίνει κανείς το πάθος με το οποίο υπερασπίζεται τις επιλογές της αλλά και την αγωνία της να διατηρήσει ο θεσμός τον ανοιχτό και πειραματικό του χαρακτήρα: «Γι’ αυτό άλλωστε δεν είναι το φεστιβάλ; Για να δοκιμάζονται καινούργια πράγματα;...».

● Να επιχειρήσουμε έναν απολογισμό στο φεστιβάλ και στο έργο σας;

Ενας πρώτος γενικός απολογισμός θα παραδοθεί όταν ολοκληρωθούν και οι παραστάσεις και παραχωρήσεις Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου. Σε αυτόν θα υπάρχουν ο αριθμός των θεατών αυτής της χρονιάς και οι συνολικές εισπράξεις. Υπολογίζουμε όμως ότι θα κυμανθεί στα περσινά επίπεδα, γύρω στους 240.000 θεατές και ίσως περισσότερους...

● Περιμένουμε τον απολογισμό του 2024, ξέρουμε όμως ότι το 2023 υπήρξε μια εξαιρετική χρονιά και ότι σημειώθηκαν τότε οι υψηλότερες πωλήσεις εισιτηρίων των τελευταίων 6 χρόνων.

Είχαμε πολλές εκδηλώσεις με δωρεάν είσοδο που δεν προσμετρώνται στα εισιτήρια καθώς και την πλατφόρμα του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Πραγματικά πέρσι ήταν μια θριαμβευτική χρονιά αλλά και φέτος πέντε από τις επτά παραγωγές στην Επίδαυρο ήταν sold out, τουλάχιστον τη μία, αν όχι και τις δύο βραδιές, κάτι που είχε να συμβεί πάρα πολλά χρόνια. Αποδείχτηκε ότι ενδιαφέρουν το κοινό παραστάσεις πολύ διαφορετικές μεταξύ τους - διότι φέτος παρουσιάστηκαν ευρέος φάσματος ποιοτικές παραγωγές, από τις πιο ρηξικέλευθες δραματουργικά μέχρι τις πιο κλασικότροπες αναγνώσεις.

● Με τον Ευριπίδη να παραμένει σταθερά ο πιο αγαπημένος των σκηνοθετών, μία από τις πιο τολμηρές αναγνώσεις του υπέγραψε φέτος ο Τιάγκο Ροντρίγκεζ που με την «Εκάβη, όχι Εκάβη» μάς χάρισε ένα αριστούργημα κι ας μη γέμισε το κοίλο…

Το «Εκάβη, όχι Εκάβη» δεν ήταν μια παράσταση με γνωστό έργο κι ο Πορτογάλος σκηνοθέτης και διευθυντής στο Φεστιβάλ της Αβινιόν δεν είναι τόσο γνωστός στο ευρύτερο κοινό και στην ελληνική πραγματικότητα, παρ’ όλο που είναι πασίγνωστος καλλιτέχνης στους θεατρικούς κύκλους και στην κεντρική Ευρώπη. Αλλά η παράσταση πήγε καλά γιατί οι θεατές ήταν συνειδητοποιημένοι. Διαφορετικά ίσως να είχαμε φαινόμενα αποχωρήσεων. Αργότερα λάβαμε πολλά μηνύματα που μας έλεγαν πόσο σημαντικό ήταν αυτό το τόλμημα. Και δεν είναι το πρώτο τέτοιο που κάνει το φεστιβάλ. Από το 2020 συστηματικά δουλεύουμε προς αυτήν την κατεύθυνση και αυτό το άνοιγμα σε μια νέα εποχή είναι μια παρακαταθήκη που μας ενδιαφέρει να αφήσουμε, χωρίς να σημαίνει ότι ανεβάζουμε μόνο σύγχρονες δραματουργίες... Το ’21 είχαμε τον Οστερμάγερ που σκηνοθέτησε ένα εντελώς σύγχρονο έργο, τον «Οιδίποδα» της Μάγια Τσάντε. Τότε ξεκίνησε και ο κύκλος Contemporary Ancients, άλλη μία από τις παρακαταθήκες που ανήκουν στην ίδια συλλογιστική, του πώς δηλαδή δουλεύουμε πάνω στο αρχαίο δράμα σήμερα. Γι’ αυτό κάναμε και τόσες αναθέσεις σε Ελληνες και ξένους συγγραφείς παρουσιάζοντας έργα εμπνευσμένα από το αρχαίο δράμα στη Μικρή Επίδαυρο. Η πρωτοβουλία αριθμεί ήδη 12 τίτλους δίγλωσσους καθώς τα έργα είναι μεταφρασμένα κι έχουν εκδοθεί σε μια μικρή σειρά. Η «Εκάβη» εντάσσεται σε αυτή την επιδίωξη. Προσπαθούμε να διευρύνουμε τη ματιά του σύγχρονου θεατή, παρά τις μεγάλες αντιστάσεις από συντηρητικούς κύκλους της κοινωνίας, πράγμα που δεν μας κάμπτει αλλά που καμιά φορά προκαλεί την έκπληξή μας. Στο ίδιο πνεύμα φέτος συστήσαμε τον σπουδαίο Σάιμον Στόουν στο ελληνικό κοινό, πάλι με ένα έργο με ξένο θίασο...

● Ενδιαφέρουσες όψεις του σύγχρονου πολιτισμού. Πώς μπορεί να στηριχτεί ακόμα περισσότερο κατά τη γνώμη σας;

Εμείς στο φεστιβάλ το κάνουμε και μάλιστα είμαστε ο μόνος οργανισμός που απευθύνεται σε επαγγελματίες από όλες τις παραστατικές τέχνες: θέατρο, μουσική, χορός και λιγότερο κινηματογράφος. Αλλά, νομίζω, φαίνεται κι από τις επιλογές μας για τη στήριξη της καλλιτεχνικής κοινότητας ακόμα και την περίοδο του κορονοϊού (θυμίζω τους δύσκολους χειμώνες του 2020-’21 και 2021-’22, όταν ξεκίνησε ο κύκλος με τα ραδιοφωνικά έργα, δίνοντας εργασία σε ηθοποιούς, σκηνοθέτες, μουσικούς και στοχεύοντας ταυτόχρονα στο να μείνουμε κοντά στο κοινό που ήταν εγκλωβισμένο στο σπίτι του). Και φυσικά συνεχίζουμε να απευθύνουμε ανοιχτή πρόσκληση για τις δραστηριότητές μας, διατηρώντας ανοιχτό διάλογο με όλη την καλλιτεχνική δημιουργική κοινότητα. Οσο για την ίδρυση της πλατφόρμας grape -μια που μιλάμε για καινοτομίες- δεν κρύβουμε τη χαρά, τον ενθουσιασμό και την περηφάνια μας γι’ αυτή τη νέα πρωτοβουλία που, παρότι πολύ νέα, έχει ήδη εδραιωθεί στους διεθνείς κύκλους, έχει ευρύτατη αναφορά σε έγκυρα μέσα και φέτος είχε απίστευτη συμμετοχή, με πάνω από 60 διεθνείς καλεσμένους. Αυτή η συστηματοποίηση της προβολής της ελληνικής τέχνης ήταν ένα χρέος του φεστιβάλ κι ένα αναγκαίο βήμα για τη στήριξη της καλλιτεχνικής παραγωγής στην Ελλάδα, ώστε οι δικές μας παραγωγές να δοκιμαστούν σε εξωφεστιβαλικούς χώρους. Τώρα είναι σημαντικό να δούμε τι κάνουμε παρακάτω, τι μπορούμε να προσφέρουμε περισσότερο, τι είναι αυτό που λείπει. Μιλάω και ως σκηνοθέτρια που έχει ζήσει και την ανάλογη πρωτοβουλία του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, η οποία είχε, όπως συμβαίνει πάντα, θέματα χρηματοδότησης, δικτύωσης, οργάνωσης και στήριξης του εγχειρήματος. Μεγάλη χαρά μάς έδωσε φέτος και η ενισχυμένη στήριξή μας από χορηγούς. Αυτή είναι μια άγνωστη προσπάθειά μας την τελευταία πενταετία: η εύρεση χορηγιών για τις τομές που προσπαθούμε να κάνουμε και η στήριξη δεν είναι καθόλου αυτονόητες γιατί δεν πρόκειται για συμβατικές παραστάσεις, φτιαγμένες για να αρέσουν. Κι όμως το grape κι όλο το πρόγραμμα του φεστιβάλ στηρίζονται από ιδιώτες χορηγούς. Δεν είναι καθόλου αυτονόητη η εμπιστοσύνη που μας δείχνουν και είμαστε ιδιαίτερα ευγνώμονες. Βασικός χορηγός μας παραμένουν βέβαια οι δημόσιοι πόροι. Το ΥΠΠΟ είναι πολύτιμος αρωγός του φεστιβάλ, ιδιαίτερα σε ένα τοπίο, από τον Covid και μετά, που έχουν ακριβύνει τα πάντα: υλικά, μεταφορικά, το κόστος άφιξης και διαμονής των ξένων καλλιτεχνών... Αλλά σ’ όλα αυτά πολύτιμη είναι φυσικά και η υποστήριξη του κόσμου που αγοράζει εισιτήρια προσφέροντάς μας έσοδα που συνεχίζουν και αυξάνονται...

● Ταυτόχρονα αυξάνονται και οι δραστηριότητες του φεστιβάλ σε νέους χώρους. Διατυπώθηκε ωστόσο κάποιος σκεπτικισμός όσον αφορά τις φετινές προτάσεις σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας…

Στο φεστιβάλ ασχολούμαστε κυρίως με νέες δραματουργίες. Σπανίως θα δείτε κλασικό ρεπερτόριο: όλο το grape είναι νέες δραματουργίες και δεδομένου ότι ήταν sold out θα έλεγα ότι είχαν την ανταπόκριση του κοινού ενώ είχαν ιδιαίτερα θερμή υποδοχή κι απ’ το εξωτερικό - βρισκόμαστε μάλιστα σε προχωρημένες συζητήσεις για να πάνε κάποιες παραστάσεις έξω. Στην πλειονότητά τους ήταν καινούργια έργα, είχαμε ελάχιστες επαναλήψεις. Για μας έχει ξεχωριστή σημασία το σύγχρονο ελληνικό θέατρο και εκτός grape. Δεν έχω λοιπόν την αίσθηση ότι υπολείπονταν οι προτάσεις μας ούτε ότι δεν πήγαν καλά. Ηταν ωστόσο παραστάσεις που μπορούν να ανέβουν μόνο στο φεστιβάλ -άλλωστε σπανίως βλέπεις τέτοιου είδους τολμήματα και δραματουργίες αλλού- διότι τα έργα εντάσσονται σε μια λογική έρευνας και τόλμης και έχεις και τον κίνδυνο να μη λειτουργήσουν. Στο φεστιβάλ έχεις την ευελιξία και τη χαρά να μη δουλεύεις εκ του ασφαλούς, να μην έχεις το άγχος του ταμείου. Ετσι μπορούμε να κάνουμε πράγματα που ίσως ένας ιδιώτης παραγωγός θα τα έβρισκε παρακινδυνευμένα...

● Τα μελλοντικά σχέδιά σας ποια είναι;

Του χρόνου είναι μια χρονιά-ορόσημο για το φεστιβάλ γιατί κλείνει 70 χρόνια (1955-2025) και με την ομάδα μου σχεδιάζουμε εξαιρετικά γεγονότα, ελπίζοντας να μας στηρίξει το υπουργείο ώστε να τα παρουσιάσουμε στο ευρύ κοινό μας για να γιορτάσουμε μαζί τον σημαντικό πολιτιστικό θεσμό. Σχεδιάζουμε μεγάλες διεθνείς συνεργασίες και ειδικά καλλιτεχνικά εγχειρήματα με τον νου μας σε αυτή την επέτειο.

● Σε όλη αυτή την πεντάχρονη πορεία σας στο τιμόνι του πιο σημαντικού πολιτιστικού θεσμού της χώρας υπάρχουν πράγματα που θα κάνατε διαφορετικά;

Ε, καλά... Σίγουρα, μιας και μιλάτε με έναν άνθρωπο που δεν είναι ποτέ ευχαριστημένος. Χιλιάδες πράγματα... Αλλά δεν νομίζω ότι τα ’χουμε πάει κι άσχημα μέχρι στιγμής.

Αν δεν ρισκάρεις, δεν μπορείς να προχωρήσεις, αλλά ρισκάροντας κάποια πράγματα σου βγαίνουν και άλλα όχι. Κι εμείς προσπαθήσαμε να μην παίξουμε εκ του ασφαλούς κι αυτό έχει το κόστος του. Αλλά νομίζω ότι το γενικότερο πρόσημο, όπως προκύπτει από την ευρύτατη και συγκινητική ανταπόκριση του κόσμου απέναντι στα τολμήματα και στις καινοτομίες, είναι θετικό. Σε έναν τέτοιο οργανισμό υπάρχουν πράγματα που δεν μπορώ να τα αλλάξω με τον τρόπο που θα ήθελα. Χρειάζονται περισσότερα εργαλεία και στήριξη για να πετύχουμε μεγαλύτερες αλλαγές στις υποδομές, στη λειτουργία του φεστιβάλ και στην επιμήκυνσή του τον χειμώνα. Προσβλέπω στην ανανέωση του προγραμματισμού ώστε να μην τελειώνουν οι δραστηριότητες του φεστιβάλ τον Σεπτέμβριο, με δωρεάν εργαστήρια για το ευρύ κοινό. Αν μπορούσα θα έκανα περισσότερα και εντελώς διαφορετικά εκπαιδευτικά προγράμματα κατά τη διάρκεια του χειμώνα αξιοποιώντας τους χώρους της Πειραιώς, η οποία ελπίζω να αναβαθμιστεί...