Περί πολιτικής πορνογραφίας

Μιλάμε για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία σαν να πρόκειται για το καλύτερο σύστημα να κυβερνάται ένας λαός. Μα, από την πρώτη κιόλας στιγμή που λες τις λέξεις κυβερνιέμαι, κυβέρνηση, κυβερνητικός, αναιρείς και τη δημοκρατία, για τον λόγο ότι δημοκρατία υπάρχει μόνο εκεί που ο λαός αυτοκυβερνάται όντας ο μοναδικός νομοθέτης και διευθέτης μιας πολιτείας. Από αυτήν την πράξη, την αυτοκυβέρνηση, πήρε το όνομά της η δημοκρατία και αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά ώστε να τη διακρίνει κάποιος από κάθε άλλο πολίτευμα.

Και όνομα μεν διά το μη ες ολίγους αλλ’ ες πλείονας οικείν δημοκρατία κέκληται∙ αυτός είναι ο ορισμός της δημοκρατίας σύμφωνα με τον Περικλή. «Οικείν»! Πόσο όμορφη είναι αυτή η λέξη. Σημαίνει «διοικείν» μεν αλλά η πράξη της διοίκησης είναι ενεργητική, δεν είναι παθητική. Οι πλείονες διοικούν, δεν διοικούνται. Στο οικείν δεν ασκεί κάποιος κάτι σε κάποιους άλλους αλλά είναι κάτι, δεν άρχει ούτε άρχεται, είναι ελεύθερος. Γιατί οι πολλοί που οικούν είναι άναρχοι, ανεξουσίαστοι και το μόνο που κάνουν είναι το να ασκούν το πρώτιστο, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Περικλή, καθήκον και προνόμιο του δημοκρατικού πολίτη που είναι το «συμπολιτεύεσθαι». Ο δε μη ικανός για το «συμπολιτεύεσθαι» όχι μόνο δεν εθεωρείτο συμπολίτης αλλά ονομαζόταν αχρείος ιδιώτης, ένα άχρηστο βάρος δηλαδή που ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του. Ομως οικείν σημαίνει και «κατοικείν» κι όταν λέμε ότι ένα σπίτι κατοικείται εννοούμε ότι το σπίτι αυτό είναι ζωντανό και χρήσιμο επειδή στεγάζει ζωές ανθρώπων. Αρα αυτό που διοικούν οι πλείονες, δεν είναι κάποιοι άλλοι, αλλά το κοινό σπίτι όλων, η πόλις τους. Κι ακόμα είναι ανάγκη να καταλάβουμε ότι η δημοκρατία είναι η τρίτη και τελευταία πράξη του πολιτισμικού δράματος, είναι το ζενίθ της ανθρωποποίησης της πολιτικής εξέλιξης, δηλαδή του ταξιδιού από τη βαρβαρότητα στον πολιτισμό.

Και φθέγμα και ανεμόεν φρόνημα και αστυνόμους οργάς εδιδάξατο, τραγουδάει ο Χορός στην «Αντιγόνη» μιλώντας για τον πολιτισμένο άνθρωπο. Φθέγμα, λόγος, λαλιά ήταν η πρώτη πράξη που έμαθε τους ανθρώπους να συνεννοούνται και η οποία καλλιέργησε το ανεμόεν φρόνημα, τη ζωντανή νόηση, το ερευνητικό και πρώτιστα ελεύθερο πνεύμα δηλαδή, που ήταν η δεύτερη πράξη, ώστε ο συνδυασμός αυτών των δύο να γεννήσει τας αστυνόμους οργάς, την οργασμική τάση, τον οίστρο να συνδιαλέγεται και να φτιάχνει ο άνθρωπος νόμους συμβιωτικούς. Κι αυτό είναι απόδειξη ότι ο άνθρωπος ως δεινόν, όπως τον χαρακτηρίζει ο Σοφοκλής στο ίδιο χορικό (δεινόν για τους αρχαίους σήμαινε την ικανότητα και όχι τη βάσανο, εξ ου και λέμε δεινός ρήτορας αλλά και ουτιδανός, δηλαδή ο σε τίποτα ικανός), είναι το ικανό να αυτοεξελίσσεται πολιτισμικά είδος∙ και ως τέτοιο δεν είναι δημιούργημα κανενός θεού, παρά μόνο δημιούργημα του εαυτού του ως αναπόσπαστου μέλους μιας κοινότητας πολιτών που λειτουργεί σαν ένα αυτοτελές, αυτοθεσμιζόμενο και αυτοδιοικούμενο σύνολο, ως δήμος ή δάμος (εκ του δαμάω που σημαίνει δαμάζω, εξ ου και δάμαρ η σύζυγος ενώ αδάμαστος λεγόταν η παρθένα κόρη).

Αυτό το αυτοδημιούργημα λοιπόν εμπνεύστηκε τη δημοκρατία που σημαίνει: διάλογος, ελεύθερο πνεύμα, συναπόφαση και κανόνες που διέπουν τις ζωές των ανθρώπων. Και μιλώντας για αστυνόμους οργάς διαπιστώνει εύκολα κάποιος που το ακούει ότι η δημοκρατία γεννήθηκε με τον ίδιο φυσικό τρόπο που γεννιέται κάθε ζωντανό πλάσμα∙ μέσω του έρωτα, της ακατανίκητης τάσης για επαφή και συμβιωτική δημιουργικότητα. Αλλά ο έρωτας δεν είναι πράξη που μπορεί να γίνει διά πληρεξουσίου, όσο και να θεωρούμε ότι ο αντιπρόσωπός μας είναι καλός και ικανός να φέρει εις πέρας τα ερωτικά μας καθήκοντα. Απαιτεί συνουσία, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά το τελευταίο στάδιο της διαδικασίας αναζήτησης, ονειροπόλησης, συζήτησης, πειθούς, συμφωνίας και τελικά συνεύρεσης, δηλαδή της διαδικασίας για επαφή και συμπόρευση στη ζωή διαφορετικών ατόμων.

Και από τη στιγμή που η δημοκρατία, σύμφωνα με τον Σοφοκλή, ισοδυναμεί με μια μορφή πολιτικής συνουσίας, οργιαστικής μάλιστα υφής, με τι άραγε ισοδυναμεί η λεγόμενη δημοκρατία δι’ αντιπροσώπου; Μα, με τι άλλο παρά με αυτό που λέμε αυτοϊκανοποίηση μπροστά σε μια οθόνη ή σε μια θεατρική σκηνή όπου κάποιος κοιτάζει μακρόθεν μόνος και αμέτοχος σε αυτό που κάνουν κάποιοι άλλοι για λογαριασμό του, επειδή δεν έχει τη δυνατότητα, την τόλμη, τη διάθεση να συμμετάσχει ενεργά ο ίδιος. Και αυτοί οι άλλοι είναι οι επαγγελματίες του πολιτικού θεάματος, που εμφανίζουν τους εαυτούς τους ως γνώστες ιδιαίτερων τεχνικών, με εμπειρία και μεγάλες έως υπερφυσικές δυνατότητες, ως ικανούς να πραγματοποιήσουν επί σκηνής την πιο προχωρημένη φαντασίωση του παθητικού θεατή. Και πριν κάποιοι αρχίσουν να φρικιούν με τα λεγόμενά μου ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι ένα πολιτικό πορνογράφημα, ας αναλογιστούν τη διαδικασία των εκλογών και την ψήφο τους, τα ανταλλάγματα γι’ αυτήν, τις προτιμήσεις ανάλογα με τα γούστα τους, τη διαφήμιση των ιδιαίτερων «προσόντων» των πρωταγωνιστών, τις υποσχέσεις για την ικανοποίηση των πιο κρυφών επιθυμιών των κομματικών πελατών, την απομόνωση του εκλογέα στο παραβάν, όπου μόνος του κάνει κάτι κρυφά από τους άλλους, τη μοναξιά του μετά από αυτήν τη μυστική πράξη αυτοϊκανοποίησης. Δεν εξομοιώνεται αυτό το «φετίχ» που αποκαλείται εκλογικό δικαίωμα με συνδρομή σε έναν ιστότοπο που προσφέρει στους πελάτες του πορνογραφικό θέαμα πολιτικού περιεχομένου;

Ομως έτσι μας έχουν μάθει να αντιλαμβανόμαστε πλέον τη ζωή, τον έρωτα, τη συμμετοχικότητα, την αυτοδιάθεση, την ελευθερία μας. Ολες οι εκδηλώσεις της ζωής να μην είναι ένα δημιουργικό πανηγύρι, μια γιορτή ίσων μεταξύ τους ανθρώπων, ικανών να καθορίζουν τη μοίρα τους συναποφασίζοντας με βάση το «ανεμόεν φρόνημα» και τας «αστυνόμους οργάς», αλλά μια μουντή, βαρετή παράσταση όπου μετά από κάθε πράξη της αυτό που θα μένει στον παθητικό θεατή να είναι η υποκρισία, η υστεροβουλία, η πομπώδης ερμηνεία και το κούνημα του δάχτυλου προς το κοινό τους, ματαιόδοξων και ατάλαντων κατά κανόνα ηθοποιών.