«Η φυσική κατάσταση του ανθρώπου δεν είναι το σκοτάδι»

Σωτήριο έτος 2050. Η πόλη της Καβάλας έχει καταληφθεί τελείως από αυτό το κάποτε συμπαθητικό και ακίνδυνο είδος, τους γλάρους. Η αρχικά διακριτική τους παρουσία έχει γίνει πλέον κυρίαρχη. Τα σπίτια και οι δημόσιοι χώροι έχουν μετατραπεί σε εκκολαπτήρια φωλιών, ενώ παντού στους δρόμους μπορείς να δεις τα αυγά τους που, αν κάνεις το λάθος να τα καταστρέψεις, η εναέρια επίθεση είναι ακαριαία και μη αναστρέψιμη. Σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο, μια συντροφιά επτά -σχεδόν- άγνωστων μεταξύ τους ατόμων προσπαθεί να επιβιώσει. Πώς έφτασαν ως εδώ; Πώς θα καταλήξουμε; Υπάρχει άραγε μια χαραμάδα που να μας χωράει ή ο χρόνος μας έχει ήδη παρέλθει; Αυτά τα ερωτήματα θέτει το έργο «Το πέταγμα» που γράφει και σκηνοθετεί η Εύα Οικονόμου-Βαμβακά, η νεότερη καλλιτεχνική διευθύντρια φεστιβάλ στην Ελλάδα που φέτος θα παρουσιάσει και δική της δουλειά!

● Δεύτερη χρονιά καλλιτεχνική διευθύντρια στο Φεστιβάλ Φιλίππων ενώ ταυτόχρονα είσαι και στο ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας. Ενα μόλις χρόνο μεγαλύτερη από πέρυσι που ανέλαβες και, φυσικά, ακόμη η νεότερη που κατέχει τέτοια θέση. Εχεις δει αλλαγές μέσα σε αυτόν τον ένα χρόνο (και ως προς το φεστιβάλ και ως προς το ΔΗΠΕΘΕ); Μέσα και έξω σου;

Εχω γεράσει λίγο νομίζω. Είναι πολύ συμπυκνωμένος ο χρόνος εδώ. Η μέρα έχει σίγουρα τουλάχιστον 30 ώρες και αυτό κάπου γράφει, έχει και τίμημα. Ως προς τη λειτουργία τώρα του ΔΗΠΕΘΕ, νομίζω ότι έχω εδραιώσει τη σχέση μου με κάποιους πολύ ταλαντούχους καλλιτέχνες που έτυχε να βρίσκονται στην πόλη, δημιουργώντας έναν κοινό κώδικα κι έτσι ένα μέρος της δημιουργίας είναι πιο αβίαστο, ρέει. Ως προς το θεσμικό πλαίσιο, έδωσα φέτος τους πρώτους μου αγώνες, κάποιοι στέφθηκαν με νίκη και κάποιοι με εντυπωσιακή αποτυχία! Αλλά ας πούμε ότι είδα μπροστά μου ένα μεγαλύτερο μέρος του χάρτη που πρέπει να ακολουθήσω. Αν θα τα καταφέρω, αυτό είναι ένα άλλο στοίχημα...

● Εκκινώντας από το Φεστιβάλ Φιλίππων, που κρατάει δύο ολόκληρους μήνες, πώς έγινε η επιλογή των έργων; Ποιος είναι ο κεντρικός άξονας και πώς συνδέονται οι επιλογές σου με αυτόν;

Το Φεστιβάλ Φιλίππων στη φετινή εκδοχή του κρατάει δύο μήνες και χωρίζεται ξανά σε δύο μέρη: στις παραστάσεις που φιλοξενούνται στο Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων και στις δικές του, site specific, παραγωγές. Η επιλογή των φιλοξενούμενων παραστάσεων γίνεται πολύ νωρίς, πριν καν οι ίδιες ξεκινήσουν πρόβες και βασίζεται κυρίως στο ένστικτο και στην εμπιστοσύνη στην εκάστοτε ομάδα των συντελεστών. Από την άλλη, ο θεματικός άξονας, που φέτος συνδέεται με τον συγγραφέα Βασίλη Βασιλικό, διαπνέει και καθορίζει το περιεχόμενο των δικών μας παραγωγών, που είναι όλες πρωτότυπες δημιουργίες, φτιαγμένες ειδικά για το 67o Φεστιβάλ Φιλίππων.

● Αυτές οι παραγωγές δεν είναι και λίγες...

Είναι και φέτος αρκετές –έξι τον αριθμό- και θα παρουσιαστούν όλες σε ένα διαφορετικό τοπόσημο της πόλης. Εχουν ως στόχο να συνομιλήσουν με το έργο του Βασίλη Βασιλικού, είτε ευθέως φέρνοντας στη σκηνή κάποιο έργο του, είτε εμμέσως παίρνοντας απλώς έμπνευση από τη συνολικότερη φιλοσοφία που το διακατέχει. Γίνονται από επτά νέους δημιουργούς (η έκτη παραγωγή έχει διπλή σκηνοθεσία) και γι’ αυτό ενέχουν όλες τους το στοιχείο του ρίσκου, που είναι και το αγαπημένο μας. Ώς τώρα, έχουν έρθει στο φως οι δύο πρώτες («Φωτογραφίες» της Λ. Τριανταφυλλίδου και «Εκτός και Εντός Των Τειχών» του Κ. Παπακωνσταντίνου) με εντυπωσιακά αποτελέσματα.

● Δεν έχει κλείσει ούτε χρόνος από το «φευγιό» του Βασίλη Βασιλικού, που γεννήθηκε στην Καβάλα. Και τώρα αφιερώνετε όλες τις εκδηλώσεις και σε εκείνον...

Ο Βασίλης Βασιλικός υπήρξε ένας πολύ σημαντικός συγγραφέας που γεννήθηκε και έζησε τα πρώτα του χρόνια στην Καβάλα και τον περασμένο Νοέμβριο έφυγε από κοντά μας. Ισως ο τελευταίος μιας ξεχωριστής γενιάς που αφήνουμε για πάντα πίσω μας. Κι ενώ το 67ο Φεστιβάλ σχεδιαζόταν να έχει άλλο θέμα, η απώλειά του ήταν κάτι που δεν μπορούσαμε να αγνοήσουμε. Σκεφτήκαμε ότι θα είναι πολύ γόνιμο να τον τοποθετήσουμε στο επίκεντρο και να ανακαλύψουμε ξανά το έργο του αλλιώς, δίνοντας αφορμή και στη νέα γενιά να βουτήξει στα νερά του.

● Ο τίτλος «Συνάντηση με το φως» μπορεί να είναι η ομώνυμη ποιητική συλλογή του Βασιλικού, ωστόσο συμβολικά έρχεται σε μία περίοδο όπου ζούμε το ακριβώς αντίθετο: το μαύρο, η σκοτεινιά της Ακροδεξιάς «παρελαύνει» κανονικά και θεσμικά πλέον, σε ευρωβουλή και εθνικά κοινοβούλια, 100 χρόνια μετά την θεσμική νομιμοποίηση του Χίτλερ. Ποια είναι η θέση του σύγχρονου Πολιτισμού απέναντι σε αυτό;

Προσπαθώ κι εγώ να καταλάβω τη δυστοπία των καιρών μας. Να την ερμηνεύσω. Και να κατανοήσω γιατί όλο αυτό το γκρι μέσα μας, γιατί τόσος θυμός, γιατί τόση καταπίεση, τόσος σκοταδισμός και μιζέρια. Από την άλλη δεν πιστεύω ότι η φυσική κατάσταση του ανθρώπου είναι το σκοτάδι. Και ίσως ναι, η αποστολή του πολιτισμού να είναι ακριβώς αυτή: μια διαδρομή προς το φως. Αλλωστε δεν μπορεί να είναι τυχαίο πως σπουδαία τέχνη βλέπουμε συνήθως να συμβαίνει στις πιο σκοτεινές περιόδους της ιστορίας.

● Φέτος θα δούμε και ένα δικό σου έργο, πρωτότυπο, που το γράφεις ακόμα: το «Πέταγμα». Από πέρυσι θυμάμαι πως το μέλλον, το απώτερο μέλλον είναι κάτι που σε απασχολεί δημιουργικά και καλλιτεχνικά (είχες κάνει σχετικό εργαστήρι με τα παιδιά της πόλης). Τώρα καταπιάνεσαι και πάλι με ένα αν όχι δυστοπικό, σίγουρα επικίνδυνο και αβέβαιο μέλλον. Μία δική σου παράσταση, που από την περιγραφή μας θυμίζει Χίτσκοκ, Βασιλικό, και Αριστοφάνη... Τι είναι;

Είναι όλα αυτά μαζί- όπως ακριβώς το περιγράφεις. Τον Αριστοφάνη δεν τον υπολόγιζα στα υλικά μου αλλά ήρθε και με συνάντησε με μετωπική στην πορεία, καθώς ασχολούμενη με την ομάδα με το έργο, νιώσαμε την ανάγκη να μιλήσουμε γι’ αυτή τη θεματική με έναν πιο ανάλαφρο τρόπο. Κι έτσι το έργο ξεκινά ως κωμωδία. Και με μια μεγάλη διαδρομή, που θυμίζει roller coaster, εξετάζουμε με απόλυτη ειλικρίνεια και εντελώς αγνές προθέσεις, γιατί όλο και περισσότεροι άνθρωποι γύρω μας, κινδυνεύουν να γίνουν γλάροι.

● Θα μας τιμωρήσει η γη για την αλαζονεία που επιδεικνύουμε απέναντί της; Αρκεί το «τραγούδι» της Τέχνης για την αντιστροφή;

Η γη μάς τιμωρεί ήδη και εμείς κλείνουμε πεισματικά τα μάτια. Οταν ήμουν μικρή φανταζόμουν ένα μέλλον εξέλιξης. Οχι μόνο τεχνολογικής αλλά και ουσιαστικής. Μια πορεία βαθιάς κατανόησης του περιβάλλοντος και του εαυτού μας. Μια συνειδητοποίηση των δυνάμεών μας –των ατομικών και των συλλογικών- που θα μας έκανε πραγματικά παντοδύναμους και όλα αυτά σε πλήρη συμφιλίωση με το περιβάλλον που θα είχαμε μάθει να το φροντίζουμε. Διαψεύστηκα πριν καν προλάβω να ενηλικιωθώ και από τότε νιώθω ότι κατεβαίνουμε δυο – δυο τα σκαλιά της προόδου αντί να παλεύουμε να σκαρφαλώσουμε σε αυτά.

● Γιατί δεν «ξυπνάμε»; Ανήκεις σε μια γενιά που μεγάλωσε στο μεταίχμιο ανάμεσα στις βεβαιότητες και το αβέβαιο. Πώς το βλέπεις: αρκεί ο θυμός και η οργή (που ούτε αυτή δεν φαίνεται άμεσα βέβαια) για ν’ αλλάξει έστω κάτι; Ή μήπως είμαστε εμείς και οι Γλάροι και οι καταστροφείς των αυγών τους και οι εγκλωβισμένοι μαζί;

Η καθημερινότητα μας αποδεικνύει πως δεν αρκεί ο θυμός. Δεν είναι καύσιμο που μπορεί να μας πάει πολύ μακριά. Μάλλον περισσότερο αποπροσανατολίζει το σύστημα και τελικά μας κρατάει πίσω, γιατί πριν από όλα στρέφεται εναντίον μας και εξαπλώνεται εντός μας. Αλλά η συνειδητότητά του είναι το πρώτο σήμα ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι η αρμονία έχει διαρραγεί. Νομίζω ότι το μεγαλύτερο κακό που μας έχει κάνει αυτός ο i-world που ζούμε είναι η ψευδαίσθηση ότι δεν έχουμε ανάγκη τις συλλογικότητες. Ο καθένας πια παλεύει μόνος του να βγάζει περισσότερα, να ζήσει περισσότερο, να καταλάβει μεγαλύτερο χώρο στον χάρτη. Βλέπει τον διπλανό ως εχθρό του, όχι ως πιθανό σύμμαχο απέναντι σε μια μάχη που μαίνεται διαρκώς έξω από την πόρτα του. Οι γραμμές των συνόρων τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και πιο έντονες, έχουμε πειστεί ότι η φύση μας είναι να ξεχωρίσουμε, όχι να ενωθούμε. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι είμαι τυχερή που η μέρα μου έχει αναγκαστικά συν-δημιουργία και αυτό κάπως με κάνει να επιστρέφω στην ουσία των πραγμάτων και να τα βλέπω όλα αλλιώς. Αλλά αν το δεις από την ανάποδη, ίσως αυτό να εκτονώνει την ανάγκη μας για αλλαγή, να ταΐζει την ανθρώπινη πλευρά μας και να μας εφησυχάζει. Ισως αν στερούσες ολοκληρωτικά –γιατί οικονομικά έχει συμβεί ήδη- από τους καλλιτέχνες τη δυνατότητα να κάνουν τέχνη, να τους μετέτρεπες σε πολεμιστές! Αλλωστε ξέρουν και από μάχες και από συλλογικότητες.

♦ «Το Πέταγμα» της Εύας Βαμβακά, σε παραγωγή ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, θα παρουσιαστεί στο Παλιό Υδραγωγείο Καβάλας 7, 8/8. Παίζουν: Κωνσταντίνα Βέρρου, Ιάσονας Παπαματθαίου, Παύλος Σταυρόπουλος, Φωτεινή Μελετιάδου. Συμμετέχουν: Σοφία Γιαννακάκη, Φυλαχτός Παλιόγλου, Ανδρονίκη Πολυχρονίδου κ.ά. Εισιτήρια: ticketservices.gr