«Η ανίατη αρρώστια του να μη θυμόμαστε»

Βρέθηκε 800 και 1,5 μέτρο μακριά από τη σχολή του. 801,5 μέτρα. Ηταν 6 Φεβρουαρίου του 2015, όταν ο Βαγγέλης Γιακουμάκης εξαφανίστηκε από τη σχολή του. Βρέθηκε νεκρός 37 ημέρες αργότερα. 801,5 μέτρα μακριά από τη σχολή και τόπο βασανιστηρίων του. Τι σκεφτόταν, τι ήθελε να πει πριν χαθεί για πάντα, προτού διανύσει αυτό το τελευταίο 1,5 μέτρο της ζωής του;

Σίγουρα δεν γνωρίζουμε, αλλά η παράσταση «801,5» στο Θέατρο Καρέζη από τις 20 Μαΐου επιχειρεί να καλύψει αυτή την απόσταση, του 1,5 μέτρου ανάμεσα στη ζωή και τον αμετάκλητο χαμό για να δώσει ερμηνείες και να κάνει υποθέσεις γύρω από ακόμη μια ακραία υπόθεση βίας και εκφοβισμού που οδήγησε στην εξόντωση. Και για να ξεσκεπάσει μια κοινωνία που επιμελώς καλύπτει τις παθογένειές της και που η βία μεταξύ νέων παιδιών τείνει να γίνει κανονικότητα.

Η παραγωγή του ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων, που παρουσιάστηκε πέρσι στα Ιωάννινα και βασίζεται σε αληθινά ντοκουμέντα, δεν παύει να αποτελεί ένα προϊόν μυθοπλασίας, όπως μας διευκρινίζει ο Χάρης Πεχλιβανίδης που είχε την ιδέα και τη σκηνοθετεί, καλώντας μας να αφουγκραζόμαστε και να μην ξεχνάμε.

● Συμπληρώθηκαν εννιά χρόνια. Ποιος είναι ο απόηχος στην πόλη του χαμού;

Πέρυσι τον χειμώνα που ανέβηκε η παράσταση για πρώτη φορά στο ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων, μια συλλογικότητα είχε αναρτήσει σε διάφορα μέρη της πόλης πανό με το πρόσωπο του Βαγγέλη. Η μνήμη του Βαγγέλη είναι ολοζώντανη στην πόλη της Ηπείρου· μπορεί να μην υπάρχει στην καθημερινότητα –κάτι που είναι και λογικό–, αλλά η συλλογική μνήμη σ’ αυτό το θέμα παραμένει ενεργή. Να θυμίσουμε πως οι πολίτες των Ιωαννίνων είχαν βγει από την πρώτη στιγμή στους δρόμους και στην ευρύτερη περιοχή για να βοηθήσουν στις έρευνες.

Τα Γιάννενα φέρουν βαρέως το γεγονός γιατί συνέβη εκεί, στον τόπο τους, και δεν μπόρεσαν να το αποτρέψουν. Στην παράσταση ένας ηθοποιός σε κάποιο σημείο λέει «αν μιλούσες θα κάναμε κάτι», και αυτή η τάση της άμεσης αντίδρασης επικρατεί ως επί το πλείστον στην πόλη.

Για μένα, όμως, το κυριότερο πρόβλημα βρίσκεται στην έλλειψη του απόηχου στη χώρα μας. Στην ισοπεδωτική λήθη που χαρακτηρίζει την κοινωνία μας, Σ’ αυτή την ανίατη αρρώστια του να μη θυμόμαστε. Εκεί εμφανίζεται το θέατρο για να μη μας αφήσει να ξεχάσουμε και έτσι η τέχνη καθίσταται πολιτική, δείχνοντας όχι τις λύσεις, αλλά νέες οπτικές και τροπικότητες του ζην. Σε μας είναι να επιλέξουμε.

● Ευκαιρία να θυμηθούμε: τον σκότωσαν ή αυτοκτόνησε; Μήπως γνωρίζετε τι απέγινε η δικογραφία για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από πρόθεση κατ’ αγνώστου που εκκρεμούσε;

Η επίσημη καταγραφή των γεγονότων αναφέρει για αυτοκτονία και αυτό οφείλουμε να το σεβαστούμε και να το δεχτούμε. Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως στο θέατρο ντοκουμέντο δεν είναι κάποιο ισοδύναμο του αστυνομικού ρεπορτάζ. Η δραματουργία βασίζεται στα αληθινά γεγονότα και κάποια ντοκουμέντα έρχονται αυτούσια στην παράσταση, ενώ πολλά άλλα σημεία είναι μυθοπλασία.

Σχετικά με τη δίκη, γνωρίζω πως το 2021 εν τέλει κρίθηκαν ένοχοι και σε δεύτερο βαθμό όπως και πρωτόδικα οι 5 από τους 8 κατηγορούμενους, με 36 μήνες φυλάκιση που μετατράπηκε σε εξαγοράσιμη, ενώ οι άλλοι 3 επειδή ήταν ανήλικοι εκείνη την περίοδο καταδικάστηκαν σε 180 μέρες εθελοντική εργασία στο Ηράκλειο. Οσο για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας, για να είμαι ειλικρινής δεν γνωρίζω τι έγινε.

● Αναφέρετε ότι η παράσταση είναι μια αφορμή να ακούσουμε αυτούς και αυτές που δεν τους δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να μιλήσουν. Ποιους εννοείτε;

Η δραματουργία της παράστασης, όπως ανέφερα και προηγουμένως, είναι προϊόν μυθοπλασίας. Αυτό μας δίνει τη δυνατότητα και την ευκαιρία να διαστείλουμε τον χώρο της φαντασίας. Επίσης, ο τίτλος έχει αυτό το 1,5 μέτρο που λειτουργεί ως παραφωνία σε ένα καθαρό νούμερο, όπως θα ήταν το 800 μέτρα. Συμβολικά, λοιπόν, αυτό το 1,5 μέτρο –το τελευταίο που διήνυσε ο Βαγγέλης– μετατρέπεται στον χώρο που δίνεται έστω για τελευταία φορά η ευκαιρία ν’ ακούσουμε τον Βαγγέλη. Και λέω ν’ ακούσουμε και όχι να μας μιλήσει, γιατί αυτό που λείπει δεν είναι το να μιλάμε, αλλά να σταθούμε για μια στιγμή και ν’ ακούσουμε τον άλλον. Να τον αφουγκραστούμε. Μετατραπήκαμε σε μια φωνακλάδικη κοινωνία με απώτερο στόχο ποιος θα ακουστεί πιο δυνατά, ενώ αδιαφορούμε για την ουσία των πραγμάτων. Κατά τη γνώμη μου αυτό ισχύει σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας μας. Ας δούμε λίγο τα social media, ο κατεξοχήν χώρος που ο άνθρωπος φωνάζει μιντιοποιώντας την ίδια του τη ζωή. Δεν ακούμε τις γυναικοκτονίες, τα παιδιά, τον κοινωνικά αποκλεισμένο. Ενδεχομένως να κάνουμε κάποιο στόρι και να επαναπαυτούμε σ’ αυτή την πράξη μας. Δυστυχώς, δεν έχει πάτο το πηγάδι.

● Η παράσταση έχει ήδη ανέβει στα Ιωάννινα και στη Θεσσαλονίκη (είχαμε κι εκεί τα γεγονότα της πλατείας Αριστοτέλους). Ποιες ήταν οι αντιδράσεις;

Στη Θεσσαλονίκη είχαμε το γεγονός της Αριστοτέλους, στην Αθήνα τον Ζακ, τον Αλέξη και σε άλλα μέρη ούτε που θα μάθουμε ποτέ αλλά ο κατάλογος όλο και μεγαλώνει. Προφανώς δεν είναι τοπικό το ζήτημα, και κατ’ εμέ πρέπει να είναι καθαρό αυτό για να μη δαιμονοποιούνται οι πόλεις. Εχουμε θεσμίσει τη φαντασιακή σημασία του φόβου απέναντι σε ό,τι είναι ειλικρινές, ξένο, χαμηλόφωνο. Εκεί βρίσκεται για μένα το πρόβλημα και αυτή η σημασία συναντάται σε πολλές χώρες. Παρ’ όλα αυτά το αισιόδοξο κομμάτι είναι πως αγκάλιασαν την παράσταση και στα Ιωάννινα και στη Θεσσαλονίκη. Νομίζω πως το «801,5» μ. έχει μια ιδιαιτερότητα. Υπάρχει στο τέλος της παράστασης μια αμηχανία και ενδεχομένως μια σύγχυση στο κοινό. Δεν ξέρει αν θα πρέπει να χειροκροτήσει και τι ακριβώς να επιβραβεύσει με το χειροκρότημα. Η παρουσία του Βαγγέλη είναι πολύ έντονη, το γεγονός είναι τραυματικό και η παράσταση μας υπενθυμίζει τα οικεία κακά.

● Εχετε μιλήσει με τους γονείς του φοιτητή;

Σε μία από τις παραστάσεις στα Ιωάννινα με πλησίασε ένας κύριος που μου ήταν άγνωστος. Αφού μου συστήθηκε, μου είπε πως είναι οικογενειακός φίλος των γονέων του Βαγγέλη. Είχαν γνωριστεί την περίοδο των ερευνών στις οποίες συμμετείχε, και τότε είχε έρθει κοντά με την οικογένεια. Μετά το τέλος της παράστασης αυτός ο μέχρι τότε άγνωστος άνθρωπος μου χάρισε μία από τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής μου. Κάλεσε τους γονείς του Βαγγέλη στο τηλέφωνο που ήθελαν να μου μιλήσουν και έτσι είχα την πρώτη επαφή μαζί τους. Να σημειώσω πως δεν έχουν βρεθεί ακόμα οι κατάλληλες λέξεις για να περιγράψουν το ήθος, το σθένος, την ανθρωπιά του κυρίου Ανδρέα και της κυρίας Μαρίας Γιακουμάκη. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να τους ευχαριστήσω μέσα από την καρδιά μου και πάλι.

♦ 801,5
Θέατρο Τζένη Καρέζη (Ακαδημίας 3, τηλ. 210-3636144)
20, 21, 27, 28 Μαΐου & 3, 4 Ιουνίου στις 21.00.
Διάρκεια 90’
Σκηνοθεσία και σύλληψη ιδέας: Χάρης Πεχλιβανίδης.
Σύμβουλος δραματουργίας: Κορίνα Βασιλειάδου.
Σκηνογραφία: Χρήστος Κόλλιας.
Μουσική: Δημήτρης Καραγεώργος.
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος.
Ενδυματολογία: Αφροδίτη Μήτση.
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρία Κεβρεκίδου.
Graphic design: WOW.
Παίζουν: Αφροδίτη Αθανασιάδου, Μαρία Αποστολακέα, Κίκα Ζαχαριάδου, Γιάννης Κοντός,Φάνης Κοσμάς.
Εισιτήρια 12-15€. Προπώληση more.com