Ο βιασμός της Ευρώπης από την ίδια την Ευρώπη

Εχω την αίσθηση ότι η λέξη δεν προκαλεί τόση αίσθηση πλέον. Το έχουν αυτό οι λέξεις: νοηματοδοτούνται κατά το δοκούν αυτού που τις εκστομίζει. Και τη λέξη «βιασμός» την έχουν πει τα τελευταία χρόνια χυδαία χείλη, κυρίως από συγκεκριμένους πολιτικούς και δημοσιογράφους (άνδρες αλλά και γυναίκες!), που την εκπόρνευσαν κυρίως για να προστατεύσουν τους βιαστές ή όσους προστατεύουν τους βιαστές. Στην Ελλάδα σύμφωνα με έρευνα του 2021 γίνονταν πάνω από 10 βιασμοί τη μέρα, ενώ το 2023 βγήκε πως κάθε χρόνο διαπράττονται περίπου 4.500 βιασμοί, από τους οποίους καταγγέλλονται μόνο 270, δηλαδή γύρω στο 6%. Και δεν έχω περάσει καν στις γυναικοκτονίες. Δεν έχω καν φτάσει στην αδιανόητη φράση του πρωθυπουργού: «Ευτυχώς δεν έχουμε καθημερινά γυναικοκτονίες. Εχουμε, όμως, καθημερινά καταγγελίες βίας κατά των γυναικών, που σημαίνει πως οι γυναίκες αισθάνονται για πρώτη φορά την άνεση να βγουν να μιλήσουν γιατί ξέρουν ότι μπορεί να έχουν προστασία». Η παραπάνω δήλωση, εκτός από ώριμες ντομάτες που λεκιάζουν για πάντα, χρήζει και κριτικής ανάλυσης λόγου σε επίπεδο προπτυχιακού - ούτε καν μεταπτυχιακού.

Δεν έχουν τόση σημασία τα ποσοτικά στοιχεία ωστόσο. Ούτε τα «ευτυχώς» ή «δυστυχώς» του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ακριβώς γιατί και με δική του ευθύνη στην Ελλάδα δεν υπάρχει επίσημος φορέας υπεύθυνος για τη συλλογή στοιχείων, την καταγραφή και την κοινωνιολογική και ανθρωπολογική ανάλυση των γυναικοκτονιών. Υπάρχουν βέβαια παγκόσμια στοιχεία: το κέντρο Διοτίμα έχει ανακοινώσει πως γίνονται περισσότερες από 150 γυναικοκτονίες παγκοσμίως και αυτό βέβαια μπορούμε να το πιστοποιήσουμε μόνο από χώρες όπου καταγράφονται τα περιστατικά. Γιατί δεν είναι διόλου λίγες όσες θεωρούν τον βιασμό (ακόμη και τον φόνο) «ένδειξη αγάπης» του συζύγου/συντρόφου, νυν ή πρώην, ακόμη και ως κάτι το αναμενόμενο, αφού «η κοπέλα τα ήθελε» ή «δεν τον ήθελε».

Η Ελλάδα είναι στο μεταίχμιο. Από τη μια, ένα τμήμα του δημόσιου διαλόγου σκορπιέται στο προφίλ του βιαστή: είναι ωραίος, πλούσιος, μορφωμένος, με κοινωνική θέση, με «κούτελο», με διασυνδέσεις, ή είναι ένα ανθρωπόμορφο τέρας, που κακοποιεί μια γυναίκα η οποία «δεν φταίει» γιατί φέρει όλα τα στερεοτυπικά, χριστιανόμορφα χαρακτηριστικά: είναι αγνή και άσπιλη και δεν έχει δώσει δικαιώματα και κοίταζε μόνο το μακρύ της φουστάνι και την οικογένειά της... Οχι. Αυτός ο (κοινωνικός) τρόπος σκέψης δεν είναι χριστιανικό κατάλοιπο. Είναι καθαρή ομολογία (συν-)ενοχής.

Προσωπικά δεν μπορώ να διανοηθώ κάτι χειρότερο που θα μπορούσε να μου συμβεί από τον βιασμό. Σεξουαλική παρενόχληση φυσικά έχω υποστεί - αναρωτιέμαι αν είναι 1% ή 2% το ποσοστό των γυναικών, ειδικά σε χώρους εργασίας, που να μην έχουν υποστεί κάτι παρόμοιο. Και φυσικά εκατοντάδες σεξιστικά σχόλια. Και καθημερινά σχεδόν αισθάνομαι τη βία γύρω μου. Ωστόσο στους βιασμούς δεν χρησιμοποιείται πάντα σωματική βία. Δεν είναι η σωματική βία και τα σημάδια πάνω στο σώμα της γυναίκας η μόνη απόδειξη του βιασμού. Η συναίνεση - αυτό είναι το κριτήριο.

Η Ευρώπη το ξέρει καλά αυτό. Βασίστηκε, θεμελιώθηκε πάνω σε έναν τέτοιο βιασμό: σε ταύρο, πανέμορφο, λευκό μεταμορφώθηκε ο Δίας για να ξελογιάσει την πανέμορφη Ευρώπη. Δεν τα κατάφερε, γι’ αυτό και την απήγαγε. Η ίδια απλώς να πλησιάσει το υπέροχο ζώο θέλησε. Να το αγγίξει. Αυτό δεν σημαίνει «συναίνεση». Οχι, δεν σημαίνει. Συναίνεση σημαίνει «ναι». Τελικό «ναι». Σε όποιο σημείο κι αν ειπωθεί το «όχι» είναι «όχι». Και αυτό το «όχι» καθορίζει το αν η πράξη είναι βιασμός ή όχι. Οχι οι σωματικές κακώσεις.

Η Ε.Ε. δεν δέχτηκε να ορίσει τον βιασμό με βάση τη συναίνεση. Εγινε μεγάλος αγώνας από συγκεκριμένες ευρωομάδες και ευρωβουλεύτριες, αγώνας δεκαετίας, όχι τωρινός, αλλά η Γερμανία, η Γαλλία και η Ουγγαρία μποϊκόταραν τον ορισμό του βιασμού με βάση τη συναίνεση, θέτοντας ως «δικαιολογία» κάποια ζητήματα της νομοθεσίας των χωρών τους. Λες και δεν πρόκειται για παγκόσμιο και διαχρονικό ζήτημα - λες και έγκειται στο πώς το «ορίζει» η κάθε χώρα. Οπότε όχι. Η ανεπτυγμένη Γερμανία, η προοδευτική Γαλλία και η φασιστοκρατούμενη Ουγγαρία δεν το δέχτηκαν και δεν πέρασε.

Ωστόσο, την προηγούμενη εβδομάδα, λίγες μόλις ώρες πριν κλείσει η Ευρωβουλή εξαιτίας των επικείμενων ευρωεκλογών, εγκρίθηκαν για πρώτη φορά ως οδηγία (όχι ως κανονισμός, αλλά δεν είναι διόλου μικρό βήμα και η «οδηγία») οι πρώτοι κανόνες της Ε.Ε. ενάντια στη βία κατά γυναικών. Ξαναλέω: για πρώτη φορά στην Ιστορία της Ε.Ε. εγκρίθηκαν τέτοιοι κανόνες: Μέτρα για την πρόληψη των βιασμών και την ενίσχυση της κατανόησης της έννοιας της συναίνεσης. Οι καταναγκαστικοί γάμοι και ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων ορίζονται εγκλήματα βάσει ευρωπαϊκού δικαίου. Απαγόρευση της χωρίς συγκατάθεση δημοσίευσης ιδιωτικών πληροφοριών στο διαδίκτυο και της αποστολής εικόνων γεννητικών οργάνων. Εξειδικευμένη βοήθεια για τα θύματα.

Ημουν εκεί. Τα άκουσα. Ακουσα άνδρες ευρωβουλευτές καταθυμωμένους που οι χώρες αυτές μποϊκόταραν το τελικό ψήφισμα που θα μπορούσε να είναι πολύ καλύτερο. Ακουσα άλλους άνδρες να λένε απίστευτες αρλούμπες (πως ο «άνδρας είναι άνδρας» και τέλος πάντων τι άλλο θέλουμε οι γυναίκες;). Ακουσα λευκή δυτική γυναίκα να λέει επίσης απίστευτες αρλούμπες, κραδαίνοντας το λευκό, δυτικό της πρότυπο ως το μόνο σωστό για όλες τις γυναίκες του κόσμου. Ημουν εκεί παρούσα σε αυτή την ιστορική συνεδρίαση. Γιατί ιστορική ήταν. Μέσα στην Ε.Ε. που, «βιασμένη» από άνδρες εκ θεμελίων, για πρώτη φορά άνοιξε λίγο τα μάτια της. Οι ευρωεκλογές έρχονται: εμείς θα αποφασίσουμε αν θα τα ανοίξει περισσότερο ή αν θα περάσουμε στο βαθύ σκοτάδι μαζί της.