«Αν θες να δουλέψει το μυαλό, πρέπει να κυνηγήσεις το δασκαλίκι»

Ο Μιχάλης Δαμανάκης, Κρητικός, γεννημένος το 1944 στο ορεινό χωριό της Δυτικής Κρήτης Φωτεινού, από φτωχή πολυμελή αγροτική οικογένεια, κατάφερε εκείνα τα δύσκολα χρόνια να τελειώσει το Γυμνάσιο στο Ρέθυμνο στη «Χώρα», και στη συνέχεια την Παιδαγωγική Ακαδημία των Χανίων και να γίνει δάσκαλος.

Στο βιβλίο του αναφέρει πως ενώ ως τότε οι σπουδές στις Π.Α. ήταν 3 χρόνια, η Χούντα, τις έκαμε 2, γιατί δεν ήθελε μορφωμένους δασκάλους, ένας ακόμα λόγος για να την μισεί, που του έκλεψε ένα χρόνο μόρφωση. Το 1969 μετανάστευσε ως εργάτης στη Γερμανία, με πρόσκληση του αδελφού του που δούλευε ήδη εκεί, στη χημική βιομηχανία BASF. Σ' αυτήν προσλήφθηκε και ο ίδιος. Περιγράφοντας το ταξίδι με το πλοίο «Κολοκοτρώνης», από τον Πειραιά με προορισμό το Πρίντιζι και από εκεί με τρένο ως το Μόναχο, υπό συνθήκες μεταφοράς αιχμαλώτων πολέμου, ταξίδι που έχει κάμει και ο γράφων τον Σεπτέμβρη του 1960 μαζί με την γυναίκα του, νιόπαντροι τότε, ύστερα από την καταδρομή της Ιεράς Συνόδου για την έκδοση του έργου του Λουνατσάρσκυ και τις δίκες που ακολούθησαν.

Ο συγγραφέας του παρουσιαζόμενου βιβλίου κλείνει τη μικρή αναφορά του στο ταξίδι με το καράβι, με τους στίχους των Άκη Πάνου και Στράτου Διονυσίου: «Στο σταθμό του Μονάχου / με πέταξε άχου / η μαύρη μοίρα μου / μάνα κακομοίρα μου». Αλλά και του Νταλάρα: «Μια βραδιά στο Λεβερκούζεν / λίγο έξω απ' το σταθμό / θα θυμάμαι που μου είπες / γειά σου μάγκα, σ' αγαπώ». Στο Λεβερκούζεν-Οπλάντεν ο συγγραφέας του παρουσιαζόμενου βιβλίου διατέλεσε δάσκαλος και ο γράφων έχει ζήσει 32 συναπτά χρόνια. Γι' αυτό γράφει πως το Λεβερκούζεν τον αφορά συναισθηματικά. Το ίδιο συμβαίνει και με τον γράφοντα. Από το Μόναχο ο συγγραφέας έφτασε στο Μανχάιμ, που έμενε ο αδελφός του Γιάννης με τη γυναίκα του και είχε πάθει τότε σοβαρό εργατικό ατύχημα.

Η φίρμα αυτή, μεγάλη Χημική Βιομηχανία, Badische Anilin und Soda Fabrik (BASF), είχε στη διάρκεια του πολέμου και πριν απ' αυτόν τη θυγατρική Degesd, αυτή που κατασκεύαζε το αέριο Zyclon Β, που μ' αυτό εξοντώθηκαν εκατομμύρια άνθρωποι στο Άουσβιτς. Η BASF ανήκε στο καρτέλ της IG-Farben, που συγκέντρωνε τότε τις μεγαλύτερες χημικές βιομηχανίες της Γερμανίας κι ανάμεσά τους οι τρεις μεγαλύτερες, BAYER, BASF και HOECHST, αποτελώντας τον μεγαλύτερο χημικό Όμιλο της χώρας. Αυτός ο όμιλος της IG-Farben, είχε δημιουργήσει δίπλα στο Άουσβιτς μια 100% θυγατρική της, που ήταν η μεγαλύτερη βιομηχανία στην Ευρώπη στη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου, την IG-Άουσβιτς, με σκοπό την δημιουργία και την παραγωγή συνθετικής βενζίνης και συνθετικού καουτσούκ για την κατάκτηση της Ευρασίας, χρησιμοποιώντας ως εργάτες κρατούμενους του Άουσβιτς, που όταν εξαντλούνταν από τη δουλειά καταλήγανε στους θαλάμους αερίων και στους φούρνους. Αυτά γινόταν τότε και δεν γινόταν και πολύ γνωστά. Δεν θα πρέπει να παραλείψω να αναφέρω, πως 24 διευθυντές των Εταιριών του ομίλου της IG-Farben, παραπεμφθήκανε σε δίκη στη Νυρεμβέργη, σε αμερικάνικο στρατοδικείο, για εγκλήματα πολέμου και κατά της Ανθρωπότητας, που άρχισε στις 27.08.1947 και κράτησε ως τις 30.07.1948, δηλαδή έναν περίπου χρόνο. Κάποιοι απ' αυτούς καταδικάστηκαν για γενοκτονία, δουλεία και άλλα εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας, αλλά σε λίγο, με τον ψυχρό πόλεμο αποφυλακίστηκαν και επανήλθαν στα πόστα τους, γιατί τους χρειαζόταν οι Αμερικανοί, κατά της ΕΣΣΔ. [Βλέπε και το βιβλίο του γράφοντος: «Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο λάκκος των λεόντων. Οι ναζιστικές καταβολές της «Ευρωπαϊκής Ένωσης των Βρυξελλών», Εκδόσεις «Δρόμων», Αθήνα 2013, σελίδα 35.] Αυτές είναι οι καταβολές της Γερμανίας και της ΕΕ και όχι μόνο.

Φυσικά οι εργάτες δεν φέρνουνε καμιά ευθύνη για όλα αυτά, για την ιστορία, την παράδοση αλλά και το παρόν των επιχειρήσεων που δουλεύουνε. Αυτά αφορούνε αποκλειστικά τους καπιταλιστές. Σ' αυτήν την φίρμα, την BASF, ο εργάτης/δάσκαλος Μιχάλης Δαμανάκης ήταν από τις 14 του Μάη 1969 ανειδίκευτος εργάτης και άρχισε με μια δωδεκάωρη ημερήσια βάρδια έξι με έξι. Εκεί είχε να κάνει με ένα προϊόν, το Polystyrol (πολυστηρόλιο), "χοντραλεσμένο σε μέγεθος καλαμποκιού", με το οποίο έπρεπε να γεμίζει σακιά 25 ή 40 κιλών και να τα βάζει πάνω σε παλέτες, ενώ δεχότανε και ειρωνικές νύξεις "ο κ. Δάσκαλος", όταν μαθεύτηκε πως είναι δάσκαλος. Οι νυχτερινές βάρδιες 6 το βράδυ με 6 το πρωί, περιγράφονται από τον συγγραφέα ως κόλαση. Εισέπνεε καρκινογόνο σκόνη, που την αντιλήφθηκε στο ντουζ και βούλωνε τα ρουθούνια του με μπαμπάκι ή κομμάτια από χαρτομάντηλο. Περιγράφει τι γινόταν πρωί-βράδυ στα ντουζ, στην προσπάθεια των εργατών να καθαριστούνε από τη δύσοσμη και διαβρωτική επίδραση που είχαν οι διάφορες χημικές αναθυμιάσεις του 12ώρου στο κορμί τους.

Αρχές ακόμα της δουλειάς του στη BASF, ένας Έλληνας εργάτης, ο Σήφης, του είπε: «Αν θες να δουλέψει το μυαλό, πρέπει να κυνηγήσεις το δασκαλίκι». Στη συνέχεια περιγράφει τη ζωή στη "Λάγκα" στον καταυλισμό. Πως ζούσαν εκεί κάτω από άθλιες συνθήκες οι Γκασταρμπάιτερ (οι ...«φιλοξενούμενοι» εργάτες). Ο καταυλισμός προσομοιάζει με Konzentrationslager, με στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στη συνέχεια βρέθηκε «από το εργοστάσιο στο σχολείο», όπως αναφέρει στο ομώνυμο κεφάλαιο, σελίδες 55 και επόμενες, όταν ύστερα από επίσκεψή του στην Ελληνική Πρεσβεία στη Βόννη, ο τότε μορφωτικός ακόλουθος τον έστειλε στην περιοχή Leverkusen-Opladen, ευχόμενός του «Καλή επιτυχία και να προσέχει», και «εκεί που θα πάει να έχει τα μάτια του ανοιχτά, να είναι προσεκτικός», εννοεί πολιτικά προσεκτικός, γιατί «είναι μια δύσκολη πόλη». (Σελίδα 56). Εγκαταστάθηκε εκεί και αμέσως πήγε στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας και άρχισε γερμανικά για υποψήφιους φοιτητές. Αναφέρεται στον απόηχο του Μάη του 1968 που ήταν ακόμα ζωντανός. Επομένως τότε εγκαταστάθηκε στο Leverkusen-Opladen και ανέλαβε το μάθημα της μητρικής γλώσσας για τα εκεί μικρά Ελληνόπουλα. Στη συνέχεια αναφέρεται στη στρατιωτική του θητεία, που την είχε κάμει ως εθελοντής στην Κύπρο, πριν έρθει στη Γερμανία, στην ΕΛ.ΔΥ.Κ., με το κυπριακό ψευδώνυμο Ιάσων Κανικλίδης. Το επόμενο κεφάλαιο έχει τον τίτλο «Η Ακαδημία και η Χούντα», και αναφέρεται στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου, που εκεί συνάντησε και κάποιον άλλο που είχε κάμει κι αυτός τη θητεία του στην Κύπρο και ήξερε το ψευδώνυμό του. Του είπε πως «το Τάγμα δεν είναι πια εκεί. Μεταφέρθηκε με όλη τη μεραρχία στην Ελλάδα». Κι ότι «πήρε κι αυτός απολυτήριο και ήρθε να φοιτήσει». Ο συγγραφέας αναφέρεται στη «συνάντηση της χουντικής πολιτικής ηγεσίας με την τουρκική το Σεπτέμβριο του 1967 στον Έβρο και τις καταστρεπτικές συνέπειές της», κι ότι αυτή «η συνάντηση λειτούργησε ως καταλύτης για να καταρρεύσει μέσα του ο μέχρι τότε αφελής πατριωτισμός του». (Σελίδα 61)

Στο κεφάλαιο: «Χούντα και στη Γερμανία» σελίδες 63-65, αναφέρεται στους γονείς των μαθητών του που αρκετοί από αυτούς δούλευαν στην BAYER στο Λεβερκούζεν και τον θεώρησαν δικό τους άνθρωπο επειδή είχε δουλέψει στην BASF και άρχισαν να τον πλησιάζουν, όπως και οι λίγοι Κρητικοί που ήταν εκεί, σαν τον γνωστό Γιάννη από το Ηράκλειο, που τον ενημέρωσε για την κοινωνική και εργατική κατάσταση των Ελλήνων σε Leverkusen-Oplanden, άρχισε να του έχει εμπιστοσύνη και του είπε τι του είχε πει ο μορφωτικός ακόλουθος στη Βόννη. Τον ενημέρωσε για την τοπική χουντική οργάνωση «Σύνδεσμος Ελλήνων Γερμανίας», τους εκεί χαφιέδες της χούντας, σ' έναν δάσκαλο της χούντας, που αναγκάστηκαν οι γερμανικές αρχές να τον απολύσουν λόγω των προβλημάτων που είχε δημιουργήσει μεταξύ των Ελλήνων που τους είχε διχάσει, που αυτό όμως συντέλεσε στην αναβάθμισή του με την τοποθέτησή του στο γραφείο του χουντικού Υπουργού Παιδείας στην Αθήνα. Το σωστό είναι πως συντέλεσε σε επεισόδια σε εκδήλωση Εθνικής γιορτής χαιρετώντας τη χούντα. Η Ελληνική Εργατική Κοινότητα περιοχής Ρήνου-Βούππερ και Λεβερκούζεν, που ο γράφων υπήρξε ιδρυτής και πρόεδρός της, διαμαρτυρήθηκε εναντίον του στις γερμανικές εκπαιδευτικές αρχές και ζήτησε την απομάκρυνσή του, όπως και έγινε. Ο χουντικός δάσκαλος λεγόταν Ακρίβος. Στο βιβλίο του ο συγγραφέας με αναφέρει και με έχει κάνει Βαγγέλη Σάκη. Ο προαναφερόμενους Γιάννης τον πληροφορεί για μένα: «Να προσέχεις επίσης τον Σάκη, είναι ο άνθρωπος της άλλης πλευράς, της αριστεράς. Και μάλιστα της σκληρής αριστεράς, παρ΄όλο που ο ίδιος είναι ένας καλλιεργημένος και διαλλακτικός άνθρωπος. Αυτόν τον καιρό είναι πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας και με αυτή του την ιδιότητα θα σε πλησιάσει και αυτός. Κατάλαβες;»

Παρακάτω του λέει πως οι χουντικοί του «Συνδέσμου» στις 25 Μαρτίου θα κάμουνε εκδήλωση, οικειοποιούμενοι ως δική τους την επέτειο. «Έτσι κάνουν πάντα οι «εθνικόφρονες», η πατρίδα είναι δική τους. Οι άλλοι είναι εχθροί της πατρίδας. Εξάλλου, γι' αυτό ο Σάκης δεν έχει πια ελληνικό διαβατήριο· του το αφαίρεσαν». Το διαβατήριό μού μου το ακυρώσανε τον Οκτώβρη του 1966 οι «αποστάτες», δηλαδή η προχούντα. Από τότε και ως την πτώση της χούντας έζησα ως πολιτικός πρόσφυγας στη Δ. Γερμανία, με πολιτικό άσυλο. Υπήρχε τότε μία λίστα των "αποστατών", που συμπεριλάμβανε 362 Έλληνες της Δ. Γερμανίας, ελάχιστοι απ' αυτούς ήταν και από κάποιες άλλες χώρες της Ευρώπης, προέδρους και γραμματείς Ελληνικών Κοινοτήτων και Φοιτητικών Συλλόγων,υποψηφίων για βίαιο επαναπατρισμό εν όψη της δικτατορίας. Εγώ σ' αυτήν είχα αριθμό 11. Αλλά τους έκαμα τέτοια περιποίηση, κινητοποιώντας τα Συνδικάτα, τις Οργανώσεις Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τα ΜΜΕ σε πανγερμανική και ευρωπαϊκή κλίμακα, που σταματήσανε σε εμένα. Του 12 ου το διαβατήριο δεν του το ακυρώσανε τότε.

Το αμάρτημά μας: Ιδρύαμε Ελληνικές Κοινότητες και Φοιτητικούς Συλλόγους. Δηλαδή, οργανώναμε τους μετανάστες! Ίσον έγκλημα! Και παρακάτω ο Γιάννης του λέει πως θα κάμει και η Κοινότητα εκδήλωση για όλους
τους Έλληνες και ότι θα κληθεί. Κι αν δεν πάει, θα χαρακτηριστεί συντηρητικός αν όχι και χουντικός. «Αν πάλι πας, θα έχεις απέναντί σου τα μέλη του Συνδέσμου. Θα σε συκοφαντήσουν, θα σε κυνηγήσουν κι αν τα καταφέρουν θα σε διώξουν». Και τον συμβουλεύει Να φυλάγεται από τους ανθρώπους του Συνδέσμου και να προσέχει τους ανθρώπους της Κοινότητας». Στη συνέχεια ο συγγραφέας αναφέρεται στην οικογενειακή αποξένωση, στη μεταναστευτική οικογένεια, σε κάποια κοινωνικά στιγμιότυπα, στους ανθρώπους του ΠΑΚ. «Αρχίζοντας να μελετάει τα ντοκουμέντα, έπεσε πάνω σε ένα δακτυλογραφημένο 8σέλιδο φυλλαδιάκι, με τον τίτλο: «ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ (ΠΑΚ)». Και σκέφτηκε να γράψει ένα άρθρο για τα 50 χρόνια του ΠΑΚ. Αλλά παρατήρησε, πως στο τέλος του προοιμίου, 1η σελίδα, έγραφε: «Στοκχόλμη, Νοέμβριος 1969, Ανδρέας Γ. Παπανδρέου, Πρόεδρος Συντονιστικού Συμβουλίου του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος - ΠΑΚ». Αλλά τότε ο Ανδρέας ήταν ακόμα στη φυλακή! Έτσι δεν έγραψε το άρθρο και τα άφησε στους ιστορικούς».

Μετά αναφέρεται σε κάποιους ανθρώπους του ΠΑΚ που θυμάται με αγάπη, και αναφέρει κι εμένα, «τον Βαγγέλη (Σάκη) από το Οπλάντεν ο οποίος βέβαια στεκόταν αριστερότερα του ΠΑΚ αλλά συνεργαζόταν με τους ανθρώπους του ενάντια στη Χούντα». (Σελίδα 78) Ο γράφων ήταν σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας πρόεδρος της Πανελλήνιας Αντιδικτατορικής Ένωσης περιοχής Ρήνου-Βούππερ και Λεβερκούζεν. Στο ιδρυτικό της αναφέραμε πως αυτή συγκροτείται από κόμματα και οργανώσεις που αναφέρονται στο εργατικό κίνημα. Αλλά ως μέλη εδεχόμαστε κάθε αντιδικτατορικό. Οι χαφιέδες του συνδέσμου εκυνήγησαν εκδικητικά το δάσκαλο, γιατί είχε πάρει μέρος στην προαναφερόμενη εκδήλωση της Κοινότητας, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Δέκα χρόνια έμεινε εκεί σ' εμάς, ως δάσκαλος της μητρικής γλώσσας στα Ελληνόπουλα της περιοχής, ενώ παράλληλα σπούδαζε Κοινωνιολογία και Παιδαγωγική στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας, 15 χιλιόμετρα απόσταση από το Oplanden. Συνολικά 16 χρόνια στη Γερμανία.

Ο Γερμανός Γενικός Επιθεωρητής της περιοχής, όταν τον αποχαιρέτησε, τον πληροφόρησε για την καταγγελία εναντίον του από γονείς «πατριώτες» δηλαδή χουντικούς και το σκεπτικό της αθώωσής του: «Συνεπής στα καθήκοντά του είναι ο άνθρωπος, τις δημοκρατικές αξίες στις οποίες πιστεύουμε κι εμείς υπερασπίζεται, εργάζεται και σπουδάζει. Κοντολογίς κοιτάζει και προχωρεί μπροστά». «Αυτός ήταν ο πυρήνας του σκεπτικού και κάπως έτσι έκλεισε το θέμα». (Σελίδα 85) «Κλείνοντας το κεφάλαιο μετανάστευσης στη Γερμανία και βιώνοντας το ρατσισμό», αναφέρεται στην περίπτωσή του όταν έχει προταθεί ως πρώτος υποψήφιος για τη θέση του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Oldenburg και ο υπουργός Παιδείας στην ομόσπονδη χώρα της Κάτω Σαξονίας «ως άλλος Κύκλωπας» (γράφω ομόσπονδη χώρα και όχι "κρατίδιο", γιατί έτσι λέγονται: «Budeslände» και όχι «κρατίδια», όπως γράφονται τελείως αδόκιμα, γιατί δεν είναι «κρατίδιο» η Βόρεια Ρηνο-Βεστφαλία με 20 εκατομμύρια πληθυσμό -δύο φορές για την Ελλάδα- ούτε ανάλογο ινδικό «κρατίδιο» με 400.000.000 κατοίκους), αυτός λοιπόν ο υπουργός Παιδείας της Κάτω Σαξονίας, διόρισε σε αυτήν τη θέση καθηγητή, όχι τον προτεινόμενο από το Πανεπιστήμιο, αλλά τον δεύτερο ο οποίος ήταν Γερμανός, και το δικαιολόγησε με το «επιχείρημα» ότι η τοπική νομοθεσία του επιτρέπει «να αποκλίνει από την πρόταση του Πανεπιστημίου για την κάλυψη θέσης». Στη συνέχεια διορίστηκε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, κάτι που σήμαινε και την επιστροφή του στην Ελλάδα. Αναφέρεται στην Ανατολική Γερμανία, την DDR που βρέθηκε εκεί το 1990 στα πλαίσια Ακαδημαϊκών ανταλλαγών με την Ελλάδα και έζησε τα γεγονότα μετά την πτώση του τείχους και την επανένωση (την προσάρτηση της DDR λέω εγώ), που περιγράφει την απογοήτευση του κόσμου, την διάλυση θεσμών και την απόλυση εργαζομένων, γενικά την ανεργία, τον τουλάχιστον διπλασιασμό του κόστους ζωής, τη διάλυση μεγάλων εκδοτικών οίκων, την μετονομασία και την υποβάθμιση Πανεπιστημίων και φεύγοντας από εκεί, έγραψε στα γερμανικά στο βιβλίο του «Σπιτιού των Επισκεπτών»: «Στις 30.9.1990 αφίχθηκα στην DDR και αναχωρώ 11.10.1990 από την DDR. Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου είδα, άκουσα, πληροφορήθηκα και βίωσα πολλά.» Αυτό που με συντάραξε βαθιά είναι η απογοήτευση και η παραίτηση που
διαπίστωσα σε πάρα πολλούς ανθρώπους στην πρώην DDR.

Καταχωρίζω εδώ αυτό που μου είπε κάποιος: «Είχαμε ελπίδες και καλές προθέσεις! Όμως διαπιστώσαμε πως ήλθαν νέοι Αφέντες». Ποιούς αφέντες να εννοούσε άραγε;» Και πάμε στην «Ελληνική Ομογένεια». Αναφέρεται στην «Παιδεία Ομογενών» και στο θεσμικό πλαίσιο που την αφορά, στο νόμο 2413/1996, αλλά και στην προϊστορία του που πάει 9 χρόνια πίσω, επί υπουργίας Τρίτση που συγκροτείται η πρώτη ομάδα εργασίας με πρόεδρο το συγγραφέα, που συνεχίζεται επί υπουργίας Γ. Παπανδρέου, που συγκλήθηκε ειδικό Συνέδριο στο Ζάππειο 09-11.3.1989 και στον προαναφερόμενο νόμο που αντικατέστησε το χουντικό διάταγμα 695/1970. Έγινε στη συνέχεια το Εργαστήριο Διαπολιτισμικών και Μεταναστευτικών Μελετών (Ε.ΔΙΑ.Μ.ΜΕ.), του Πανεπιστημίου Κρήτης, που αφορούσε τη στήριξη και προώθηση της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στο εξωτερικό, έργο ζωής για το συγγραφέα και πολλούς συνεργάτες του στην Ελλάδα και στη Διασπορά και άφησε πίσω του πλούσιο συγγραφικό έργο. Άφησε σ' αυτόν «συγκλονιστικές εμπειρίες» ταξιδεύοντας στο σύγχρονο κόσμο, στων Ελλήνων τις Κοινότητες κ.λπ. Δεν τον αιφνιδίασαν οι αντιδράσεις των "ελλαδοκεντρικών Ελλήνων" της Γερμανίας στην προσέγγισή του, αλλά οι αντιδράσεις «κάποιων εκκλησιαστικών εκπροσώπων από τις πολυπολιτισμικές Η.Π.Α. αλλά και η κόντρα τους με εκπροσώπους αστικών συλλογικοτήτων από την ίδια χώρα», ενώ με «ιδιαίτερη συμπάθεια αγκάλιασαν την εισήγησή μου οι εκπρόσωποι από την Αυστραλία». Σε δύο χρόνια βρέθηκε εκεί, για πρώτη φορά προσκεκλημένος της «Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Αυστραλίας» και του «Ελληνικού Φεστιβάλ Σύδνεϋ», «για να γνωρίσω από κοντά τον υπέροχο ελληνισμό σ' αυτή τη μαγική χώρα, αλλά και τον "πόλεμο" μεταξύ Αστικών και Εκκλησιαστικών Κοινοτήτων».

Επειδή στη γλώσσα μας, η έννοια αστική ταυτίζεται με το αστικό καθεστώς και τον καπιταλισμό, διευκρινιστικά αναφέρω πως στην περίπτωσή μας με το «αστική» ο συγγραφέας εννοεί τις μη εκκλησιαστικές ανεγνωρισμένες συλλογικότητες, Κοινότητες, Συλλόγους κ.λπ. Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Αυστραλίας, αρχές της δεκαετίας του 1990, ήταν ο αείμνηστος Δημήτρης Τσιγκρής, καθηγητής Πανεπιστημίου. Μαζί βραβευτήκαμε στις 26 του Σεπτέμβρη 1993 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Δελφών στο Ευρωπαϊκό Πολιτισμικό Κέντρο Δελφών, με το Βραβείο «Ηνίοχος» της Δελφικής Αμφικτυονίας, που είναι το μεγαλύτερο βραβείο για τους Έλληνες συγγραφείς του Εξωτερικού και τους ξένους συγγραφείς που ασχολούνται με την Ελλάδα. Ήταν στα πλαίσια των 10ων Πανελληνίων Ποιητικών Αγώνων. Εγώ εκπροσωπούσα εκεί την Ευρώπη, ο Τσιγκρής την Αυστραλία, ένας Έλληνας αστροφυσικός στις ΗΠΑ εκ Λέσβου την Αμερική και ένας ακόμα την Αφρική (των δύο τελευταίων δεν θυμάμαι πια τα ονόματα). Την ορειχάλκινη κεφαλή του Ηνίοχου την προσφέραμε, μέσω Τσιγκρή στην Αυστραλία, για την οποία οι 10 οι Πανελλήνιοι Ποιητικοί Αγώνες, είχαν αποφασίσει για μια Πνευματική Αμφικτιονία μεταξύ Ελλάδος και Ελλήνων της Αυστραλίας.

Ο αείμνηστος Δημήτρης Τσιγκρής μας δήλωσε πως θα την αναρτούσε, με τα ονόματά μας, στην έδρα της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Αυστραλίας. Το άλλο καλοκαίρι, μπροστά στο σπίτι του στο Χαλάνδρι, ένα αυτοκίνητο, περνώντας με μεγάλη ταχύτητα, έκοψε το νήμα της ζωής στον αείμνηστο φίλο, σύντροφο, σοφό καθηγητή και γνήσιο αγωνιστή του Ελληνισμού της Αυστραλίας, αξέχαστο Δημήτρη Τσιγκρή. Ας είναι αιωνία του η μνήμη! (Θεώρησα αναγκαία αυτήν την παρένθεση). Και επανερχόμαστε στον εξαίρετο φίλο, καθηγητή και τ. αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης Μιχάλη Δαμανάκη, για να κλείσουμε σε λίγο. Επειδή όμως το κείμενό μου έχει επεκταθεί πολύ, θα αναφέρω από εδώ και πέρα μόνο τους τίτλους και κάποιες σύντομες, όπου χρειαστεί, επεξηγήσεις, γιατί υπάρχει θέμα χώρου: Θαμμένοι σε ξένον τόπο, Οι πρωτοπόροι, Τα παιδιά της μπολσεβίκας, Θηλυκή μετανάστευση, Οι νύφες, Ολυμπιακή: Το καμάρι των αιθέρων, Μεσογειακή αναιμία, Μια Ελληνική Κοινότητα στην έρημο της Αυστραλίας, Ταυτότητες (1) και (2).

- «Τελικά Μαρία τί είσαι; Γερμανάκι ή Ελληνάκι;...» τη ρώτησε ο πατέρας της.
- «Ελληνάκι από τη Γερμανία» απάντησε.
- «Το παιδί άρχισε να βρίσκει το δρόμο του!», μουρμούρισε η μητέρα του.

Στη «Ρωμιοσύνη» αναφέρεται σε προβλήματα ταυτότητας των Ελλήνων της Πόλης και ημών των άλλων. Ακολουθούν οι "Συμπληγάδες" και οι Γρεκάνοι της Κάτω Ιταλίας, η «Εμπορευματοποίηση ταυτοτήτων», οι «Εργαλειοποιήσεις», η «Παναγία του Ρήνου», η «Μαύρη Ήπειρος», το «Άσπρο Μαύρο», ο «Σωκράτης στη Βόρεια Αμερική» που αναφέρεται σε ονομαστά Ελληνικά σχολεία, σε μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ, του Καναδά και της Αυστραλίας, που έχουν όλα ονόματα αρσενικών Αγίων, με εξαίρεση την «Αγία Ευφημία» του Σύδνεϋ της Αυστραλίας. Φαίνεται πως κάποιοι Κεφαλονίτες, Πλαρνοί, από την Αγιαθυμιά ήταν οι ιδρυτές του. Και στο επόμενο «Σεβασμιότατε τη χείρα σας φιλώ», που περιγράφει πως κάποιος μητροπολίτης του έκλεισε την πόρτα του σχολείου που είχαν προετοιμαστεί να κάμουνε προγραμματισμένο σεμινάριο της «Παιδείας Ομογενών», επειδή δεν τον
επισκέφτηκε και δεν του φίλησε το χέρι. Μετά αναφέρεται στην Ομογένεια (που) πανηγυρίζει για το EURO τo 2004, στο «Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού (Σ.Α.Ε.)», στην «οργή της Διασποράς» και στις σελίδες 181-215 και στο Έκτο Κεφάλαιο που αναφέρεται στο «Πρόγραμμα για την παιδεία των ομογενών. Ιστορικό και οργάνωση». Τέλος, στο «Αντί επιλόγου και το μέλλον», αναφέρεται σε «Σύντομη ιστορική αναδρομή μέχρι τη λήξη του εμφυλίου πολέμου (1900-1950)», στη «Μεγάλη αποδημία και τις νέες εκπαιδευτικές ανάγκες (1950-1953)», στην «Περίοδο των οραμάτων και των μεγάλων προσδοκιών (1996-2009)» και τέλος «Η περίοδος της «κατάρρευσης» και της (επιθυμητής) περισυλλογής (2019)». Αυτά μεταξύ άλλων γράφει ο εργάτης χημείας της BASF, ο δάσκαλος, ο πανεπιστημιακός καθηγητής και ο τ. αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, για χρόνια υπεύθυνος της Ελληνικής ] Παιδείας της Διασποράς, που στο τέλος είχε αναλάβει το Πανεπιστήμιο Κρήτης, αγαπητός και εξαίρετος φίλος Μιχάλης Δαμανάκης.

Απόλυτα ευσυνείδητα και με πλήρες αίσθημα ευθύνης, εκτέλεσε τα καθήκοντά του και προσέφερε τα μέγιστα στον τομέα που είχε αναλάβει. Η άποψή του για την πολυπολιτισμική μόρφωση, που στα πλαίσιά της αναπτύσσεται και καλλιεργείται και η ελληνική παιδεία και γλώσσα, βρήκανε στις μέρες του πλούσιο έδαφος και αναπτύχθηκαν στη Διασπορά. Μακάρι να συνεχιζόταν έτσι. Στο κείμενο αυτό εκθέσαμε βασικά την πορεία του και το έργο του, όπως προκύπτει απ' αυτό το βιβλίο του, που είχε την καλοσύνη να μου στείλει. Θα πρέπει όμως, τελειώνοντας, να σταθώ σε μία αναφορά του.
Πρόκειται για τους «Ελληναράδες» των «Εθνικών σχολείων» στο εξωτερικό. Στο υποκεφάλαιο «Εργαλειοποιήσεις», σελίδα 159 γράφει: «Στα χρόνια της ενασχόλησής μου με την Ελληνική Διασπορά γνώρισα πολλές μορφές εργαλειοποίησης της ελληνικότητας. Γνώρισα τη διττή χρήση της ελληνικότητας από τους υποστηρικτές των αμιγώς ελληνικών σχολείων στη Γερμανία. Στις ελληνικές αρχές έλεγαν ότι η λειτουργία ελληνικών σχολείων ήταν αναγκαία για την καλλιέργεια και διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας και την αποτροπή της αφομοίωσης· και στις γερμανικές ότι είχαν δικαίωμα να διατηρήσουν και να καλλιεργήσουν την πολιτισμική τους ετερότητα, δεδομένου μάλιστα ότι σκόπευαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα και επομένως τα παιδιά τους θα έπρεπε να έχουν την ευκαιρία να προετοιμαστούν ανάλογα γι' αυτό. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που επεδίωκαν ήταν η εύκολη πρόσβαση των παιδιών τους σε ελληνικά πανεπιστήμια μέσω ειδικών εξετάσεων».

Αυτοί με τα "εθνικά σχολεία", τα καταφέρανε να αφήσουνε τρεις γενιές μεταναστόπουλα αγράμματα και στις δύο γλώσσες στο περιθώριο κι εδώ και εκεί (Γερμανία). Ενώ είχαμε πετύχει (ΚΚΕ και κάποιοι συνεργαζόμενοι μαζί του), 7 ώρες τη βδομάδα ελληνικά, με παράλληλη ένταξη στη γερμανική εκπαίδευση, όλοι οι άλλοι διεκδικούσαν εθνικά σχολεία (γκέτο). Αυτοί που ακολουθήσανε τη δική μας θέση: «ένταξη στη γερμανική παιδεία για να μπορεί το παιδί να επικοινωνήσει με την κοινωνία που ζει, να σπουδάσει, να δουλέψει, να ζήσει και αρκετές ώρες μητρικής γλώσσας, ενταγμένη κι αυτή στη γερμανική παιδεία, είχαν μεγάλη επιτυχία. Οι άλλοι, είπαμε ήδη που βρίσκονται. Και μπαίνουν στα ελληνικά Πανεπιστήμια σχεδόν χωρίς εξετάσεις. Αυτοί που ευνοήθηκαν ιδιαίτερα απ' όλα αυτά ήταν οι αποσπασμένοι δάσκαλοι και καθηγητές. Στο ακέραιο ο μισθός τους στην Ελλάδα και το ίδιο και ο πολλαπλάσιος σε αγοραστική δύναμη και συναλλαγματική υπόσταση γερμανικός. Έτσι φτιάχτηκαν αρκετά σπίτια ημετέρων. Μία τότε ανώτατη υπάλληλος του Υπουργείου Παιδείας, μου είχε πει, γενομένης συζήτησης γι' αυτά, πως δεν έχει δει πιο αγράμματους ανθρώπους απ' αυτούς. Τέλος, συμβολή αποτελεί στον Ελληνισμό της Διασποράς, τόσο το έργο του συγγραφέα επί του πεδίου, όσο και αυτό το βιβλίο του.

Καισαριανή, 22.11.2023

*Συγγραφέας - Δημοσιογράφος