«Να θυμηθούμε την αγάπη»

Η Ιζαμπέλ υπήρξε. Ηταν η μικρότερη αδερφή του Αρθούρου Ρεμπώ. Μεγάλωσε σε ένα μικρό, απομονωμένο χωριό στα σύνορα της Γαλλίας με το Βέλγιο, σε μια αυστηρά καθολική οικογένεια και με μια απόλυτα δεσποτική και σκληρή μητέρα. Δεν είχε λάβει καμία ιδιαίτερη μόρφωση, είχε λοιδορηθεί (όπως και όλη η οικογένεια) από την τοπική κοινωνία και όχι μόνο, εξαιτίας του άστατου βίου και των επιλογών ζωής του Αρθούρου και ήταν πάντα ένα πρόσωπο στη σκιά (ελάχιστοι γνωρίζαμε και την ύπαρξή της καν!).

Ωστόσο η ίδια τον λάτρευε. Η λέξη είναι «λάτρευε»! Η Ιζαμπέλ Ρεμπώ έζησε μια ζωή αφιερωμένη στην αγάπη για τον αδελφό της. Και απέδειξε ότι αυτή -η αγάπη- μπορεί να είναι πολύ δυνατή... Τον στήριξε μέχρι το μαρτυρικό του τέλος και ανέλαβε να διασώσει (μαζί με τον Βερλαίν) και να εκδώσει το έργο του. Στον μονόλογο της Ευσταθίας, η Ιζαμπέλ (Βίκυ Βολιώτη) συγκινεί πραγματικά και όχι επιφανειακά, δίνοντας μια σπαρακτική μάχη με τον εσωτερικό της κόσμο, τις κοινωνικές προκαταλήψεις και τον θρησκευτικό φανατισμό...

«Πρόκειται για μια διαφορετική οπτική του μεγάλου ποιητή όπως δεν τον ξέραμε μέχρι τώρα, μέσα από τα μάτια της αδερφής του», μας λέει η Ευσταθία. «Δεν γνώριζα καν την ύπαρξη της Ιζαμπέλ, παρότι είχα μελετήσει τον Ρεμπώ. Προσπαθούσα μάλιστα να τον διαβάσω ακόμα και από το πρωτότυπο. Η ποίηση είναι ολυμπιακό άθλημα, είτε τη γράφεις είτε τη μελετάς - δεν είναι κάτι απλό. Μέσα στην ενασχόλησή μου αυτή, έπεσα τυχαία πάνω στην Ιζαμπέλ Ρεμπώ και στο κείμενό της για τον αδερφό της, που εκδόθηκε το 1920, τρία χρόνια μετά τον θάνατό της (ο Ρεμπώ είχε πεθάνει το 1891). Ηταν πολύ δυνατό κείμενο, με συγκινησιακή φόρτιση - με συνεπήρε πραγματικά. Εψαξα σε πολλές πηγές και ανακάλυψα ότι η Ιζαμπέλ Ρεμπώ διαδραμάτισε πολύ σπουδαίο ρόλο στη ζωή του Αρθούρου. Αυτή ήταν που μάζευε τα κείμενά του και τα διέσωσε για τις επόμενες γενιές, με τη βοήθεια του εραστή του και επίσης σπουδαίου ποιητή, Βερλαίν. Ο ίδιος ο Ρεμπώ δεν ασχολήθηκε ποτέ με τα κείμενά του. Εγραψε αριστουργήματα και δεν νοιάστηκε ποτέ για τίποτε άλλο πάνω σε αυτό το ζήτημα, κι ας του έστελναν επιστολές εκδότες ζητώντας του να τα δώσει». «Είναι πολύ παράξενο το πόσο κομβική μπορεί να είναι η επιρροή ενός ανθρώπου στη ζωή ενός άλλου. Πολύ παράξενο και πολύ ωραίο εν προκειμένω», μας λέει η Βίκυ.

Ποιος θα μπορούσε να είναι ένας αντίστοιχος χαρακτήρας σήμερα; Ενας καλλιτέχνης, απόκληρος κοινωνικά, με σκληρό τέλος αλλά και ζωή επιλογής; Ο Παύλος Φύσσας; Ο Ζακ; «Θέλω να πιστεύω ότι στην εποχή μας έχουμε πάει λίγο πιο μπροστά σε σχέση με εκείνη την εποχή», απαντά η Ευσταθία. «Πλέον θα βγούμε στους δρόμους να διαμαρτυρηθούμε για την άδικη μεταχείριση κάποιου. Ο κόσμος τότε ήταν πιο σφιχτός και πιο αυστηρός. Υπάρχει και στην εποχή μας απανθρωπιά, αλλά διαπιστώνω και μια πολύ μεγάλη, γενική αφύπνιση σε σχέση με παλαιότερα. Αυτό που δεν ξέρω είναι αν αυτή η αφύπνιση είναι αρκετή για να φρενάρει ο κόσμος από όλη αυτή την καταστροφή. Αυτά είναι ντόμινο: η απανθρωπιά, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, η καταστροφή του περιβάλλοντος, ο υπέρτατος καταναλωτισμός - όλα αυτά τα νοσηρά φαινόμενα συνδέονται μεταξύ τους».

Υπάρχει ένα μεταφυσικό στοιχείο, η ύπαρξη του Θεού, θέμα για το οποίο η επιστήμη δεν μπορεί να αποδείξει ότι δεν υπάρχει

«Σε μεγάλο βαθμό συμφωνώ με την Ευσταθία», συνεχίζει η Βίκυ. «Υπάρχει ένα ποσοστό ανθρώπων που σκέφτονται περισσότερο πάνω στη διαφορετικότητα, τα δικαιώματα των υπόλοιπων όντων και όχι μόνο του ανθρώπου. Ωστόσο, ως ποσοστό αυτοί οι άνθρωποι είναι λίγοι, με τους περισσότερους να αναπαράγουν στερεότυπα, κακές συνήθειες και πρακτικές, ζώντας παρασιτικά, μια ζωή στην οποία επαναλαμβάνουν τα λάθη των προηγούμενων». «Ωστόσο, έφερες στον κόσμο ένα παιδί», της λέμε. «Δεν το έφερα ακριβώς. Και εκεί έγκειται η διαφορά: το “μετακίνησα”, υιοθετώντας το, και το έκανα απολύτως συνειδητά. Από πολύ μικρή ήξερα ότι δεν θέλω να κυοφορήσω, αλλά να υιοθετήσω. Υπήρξε μια περίοδος που συζητούσα το θέμα με τον αδελφό μου, ο οποίος είναι οκτώ χρόνια μεγαλύτερος και έχει τρία παιδιά, και ενώ του έλεγα ότι η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη για να κάνεις ένα παιδί, μου αντέτεινε ότι δεν μπορείς να χάσεις την ελπίδα σου για τα πάντα, ούτε μπορείς να καθορίσεις ποιο θα είναι το μέλλον και τι θα συμβεί. Συνεπώς, μπορείς να προσπαθήσεις να επηρεάσεις και τον εαυτό σου και τους γύρω σου προς το καλύτερο».

Καθώς η συζήτηση έχει στραφεί στο «καλύτερο» που έχουμε μέσα μας, ρωτάω την Ευσταθία (που ήδη έχει γράψει και ανεβάσει επίσης μονόλογο για τη Μαρί Κιουρί) πώς και στις δύο ηρωίδες έχει κεντρικό άξονα την αγάπη. Πού τη βρήκε; Πού τη θυμήθηκε αυτή τη λέξη; «Σωστή η ερώτηση. Ειδικά για τους καιρούς μας... Η Κιουρί μπορεί να πέρασε όσα πέρασε, αλλά τουλάχιστον δοξάστηκε, κέρδισε δύο βραβεία Νόμπελ. Ενώ η Ιζαμπέλ είναι μια ταπεινή ύπαρξη που έρχεται να μας διδάξει, να μας υπενθυμίσει την αγάπη. Να μας δείξει πως μόνο αυτό έχει σημασία. Υπάρχει ένα μεταφυσικό στοιχείο, η ύπαρξη του Θεού, θέμα για το οποίο η επιστήμη δεν μπορεί να αποδείξει ότι δεν υπάρχει, είναι θέμα πίστης. Η Ιζαμπέλ σε βάζει να πιστέψεις ότι η αγάπη σε σώζει από όλη αυτή τη βιαιότητα που βιώνουμε αυτή τη στιγμή. Εχω διαπιστώσει ότι συνήθως όσοι πιστεύουν στον Θεό, πιστεύουν και στον εαυτό τους, είναι δυνατοί άνθρωποι.

Πίστη, σοφία, αγάπη, αυτά είναι που χρειάζονται σε αυτή την ψηφιακή βάρβαρη εποχή που βιώνουμε, όπου δεν υπάρχει ανθρωπιά και είμαστε απελπισμένοι. Πιστεύω και θεωρώ ότι είμαι τυχερή που πιστεύω στον Θεό. Βέβαια, καθένας πιστεύει με τον τρόπο του. Απορώ που υπάρχουν άνθρωποι που δεν πιστεύουν, εγώ δεν θα το άντεχα αυτό το πράγμα. Αν δεν υπήρχε Θεός, θα έπρεπε να εφεύρουμε κάποιον». «Αυτό κάναμε», της απαντάμε ως αντίκρουση και θέση δική μας, ωστόσο η ίδια στηρίζει τα λόγια της: «Δεν ξέρω τι κάναμε. Ξέρω ότι η Ρεμπώ είναι μια γυναίκα με βαθιά πίστη, κάτι που σημαίνει δύναμη, ελπίδα, ελευθερία. Οταν σκάψεις, θα δεις ότι όλα αυτά είναι ένα πράγμα, αναβλύζουν από μια πηγή. Η Ρεμπώ έρχεται πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα για να υπενθυμίσει όλα αυτά στα κύτταρά μας, όσα δεν έχουν “καεί” από τα κινητά τηλέφωνα και μεταφέρουν κάποιες μνήμες. Μπορεί να ακουστεί γραφικό, αλλά είναι όπως η ιερή αποστολή που έχει ο καλλιτέχνης να υπενθυμίζει πράγματα της καταγωγής του. Οπως φαίνεται στο έργο, η Ιζαμπέλ έχει καταπιεστεί αφόρητα από τον καθολικισμό, ο οποίος βασίζεται στη συμμόρφωση, και κάνει την επανάστασή της. Η αγάπη γι’ αυτόν τον άνθρωπο, που τυχαίνει να είναι αδελφός της, είναι μια πράξη επαναστατική, απέναντι στον φασισμό της Καθολικής Εκκλησίας. Είναι μια γυναίκα που μεγάλωσε σε ένα μικρό χωριό στα βορειοανατολικά της Γαλλίας, στα σύνορα με το Βέλγιο, μέσα στη λασπουριά, με μια μάνα που ήταν κακός άνθρωπος, θρησκόληπτη και φοβερά συντηρητική. Μεγαλώνοντας μέσα σε αυτό το περιβάλλον, βιώνοντας όλη αυτή την κοροϊδία που υπέστησαν ως οικογένεια εξαιτίας του Αρθούρου Ρεμπώ, αυτή η γυναίκα κατάφερε και έκανε την υπέρβασή της μόνη της, μέσα από την αγάπη της. Η αγάπη της για τον αδελφό της ήταν τόσο μεγάλη, που την έκανε συμπεριληπτική. Τον οποίο είχε να τον δει έντεκα χρόνια, όταν αρρώστησε ο Αρθούρος και επέστρεψε στη Γαλλία είχαν περάσει έντεκα χρόνια από τότε που είχε φύγει».

Οσο για τη Βίκυ και την αγάπη, η ίδια δηλώνει: «Εγώ τι έχω να πω για την αγάπη; Εγώ… αγαπώ. Αγαπώ πολύ την Αννα (σ.σ.: την κόρη της), τα μέλη της οικογένειάς μου που έχουν απομείνει (τον μπαμπά μου ήμουν 16 όταν τον έχασα και τη μαμά μου πριν από 12 χρόνια). Αγαπώ πολύ τους φίλους μου… αισθάνομαι πολλή αγάπη. Δεν είναι ένα συναίσθημα που το έχω απολέσει. Αλλά η αγάπη θέλει κόπο, θέλει δουλίτσα. Μου το έλεγε και η μητέρα μου: “Οι σχέσεις θέλουν δουλειά”. Αλλά δεν θέλουν μόνο οι σχέσεις, θέλει και η ίδια η αγάπη πολλή δουλειά: Κατ’ αρχάς χτίζεις τον εαυτό σου. Και πρέπει να εμπιστεύεσαι τους ανθρώπους - δεν γίνεται αλλιώς… Αλλά να σου πω και κάτι; Το πολύ πολύ, να πληγωθείς. Ισως βέβαια, γι’ αυτό να είναι και τόσο δύσκολο πλέον. Είναι ο φόβος που μας κρατάει πίσω. Και σ’ το λέω εγώ, που έχω υπάρξει φοβική. Ναι, φοβάσαι. Φοβάσαι να ανοιχτείς, να αφεθείς. Το βλέπουμε και σε κοινωνικό επίπεδο αυτό και σε πολιτικό. Γιατί ζούμε σε ένα σαθρό πολιτικό σύστημα, το οποίο συντηρεί μια κατάσταση αιώνων, που συντηρεί και αναπαράγει τις χειρότερες πτυχές της κοινωνίας. Ο φόβος είναι ο καταλύτης αυτής της συντήρησης/αναπαραγωγής. Ταυτόχρονα, όμως, ζουν και υπάρχουν δίπλα μας και δουλεύουν μαζί μας και άνθρωποι που δεν είναι σκατά. Αυτούς τους ανθρώπους πρέπει να τους δούμε: να τους αναγνωρίσουμε, δηλαδή, και να τους περιφρουρήσουμε. Να τους δώσουμε τον χώρο να υπάρχουν! Γιατί μένουμε μόνο στα άσχημα και το καλό όχι μόνο δεν το αναδεικνύουμε ποτέ, αλλά δεν φτάνει κιόλας. Εγώ έχω κάνει την επιλογή μου: θα επικεντρώνομαι σε αυτούς τους ανθρώπους. Σε αυτούς που εκπροσωπούν το καλό». «Το κακό “ακούγεται” περισσότερο, γιατί κάνει κρότο… μα αυτό δεν σημαίνει τίποτε παραπάνω, παρά το ότι είναι θορυβώδες», συμπληρώνει και καταλήγει η Ευσταθία.

—

♦ «Ιζαμπέλ Ρεμπώ, ο δικός μου Αρθούρος»

Στο «Μικρό Ανεσις» (Λ. Κηφισίας 14, τηλ. 2107718943). Από Δευτέρα 2/10 και κάθε Δευτ., Τρ. στις 21.00. Προπώληση: www.more.com (15-17 ευρώ). Διάρκεια: 70’.

Το κείμενο της παράστασης κυκλοφορεί από την ΚΑΠΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ.

Στον ρόλο του Αρθούρου Ρεμπώ ακούγεται η φωνή του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου και του Αββά, η φωνή του Μανώλη Γιούργου