Σημασία έχει το ταξίδι

«Ουτοπία και απομάγευση. Συμβαίνουν πολλά πράγματα όταν ταξιδεύεις∙ βεβαιότητες, αξίες, συναισθήματα, προσδοκίες που χάνονται στον δρόμο - ο δρόμος είναι ένας σκληρός αλλά και καλός δάσκαλος. Διαφορετικά πράγματα, διαφορετικές αξίες και συναισθήματα ανακαλύπτονται, φανερώνονται, συλλέγονται καθ’ οδόν. Οπως το ταξίδι έτσι και το γράψιμο είναι αποσυναρμολόγηση, αναδιάταξη, νέοι συνδυασμοί∙ ταξιδεύεις στην πραγματικότητα όπως ένα θέατρο πρόζας, μετακινώντας τις κουίντες, ανοίγοντας νέα περάσματα, χάνοντας τον δρόμο σου μέσα σε αδιέξοδα και παραλύοντας μπροστά σε ψεύτικες πόρτες, σχεδιασμένες στον τοίχο».

Ο Κλαούντιο Μάγκρις είναι κάτι περισσότερο από ένας διανοούμενος Ευρωπαίος συγγραφέας και δημοσιογράφος. Είναι ένας βαθύς ψυχανατόμος των καιρών που έζησε ή μελέτησε. Σίγουρα συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κορυφαίους μελετητές της ευρωπαϊκής κουλτούρας και ταυτότητας αλλά είναι επίσης και ανάμεσα στους καλύτερους Ιταλούς λογοτέχνες. Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει κάποια από καλύτερά του βιβλία όπως «Δούναβης», «Μια άλλη θάλασσα», «Υπόθεση αρχείου», «Στιγμιότυπα», «Μικρόκοσμοι» και άλλα που αγαπήθηκαν από το αναγνωστικό κοινό.

Το «Ενα ατέλειωτο ταξίδι» κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση της Μαρίας Σπυριδοπούλου. Ενα βιβλίο που σε «πιάνει» από την πρώτη σελίδα του, από την εισαγωγή, καλώντας σε να ακολουθήσεις όχι μόνο σε τόπους που έζησε ο συγγραφέας αλλά κυρίως στα ενδότερα της σκέψης του και της φιλοσοφίας του.

Η εισαγωγή σε ένα βιβλίο είναι κάτι σαν βαλίτσα, γράφει ο Μάγκρις, ένα νεσεσέρ που παίρνεις μαζί σου στο ταξίδι. Κατά την αναχώρηση βάζεις μέσα τα λίγα πράγματα που προβλέπεις ως αναγκαία αλλά ξεχνάς πάντα κάτι βασικό.

Στη διάρκεια του ταξιδιού συγκεντρώνεις πράγματα και όταν πια επιστρέψεις σπίτι σου δεν βρίσκεις αυτά που θεωρούσες εξαρχής σημαντικά. Ξεπηδάνε άλλα πιο σπουδαία, που δεν θυμάσαι να είχες βάλει μέσα.

Ο συγγραφέας ομολογεί πως κάτι τέτοιο του συμβαίνει και με το γράψιμο. Μοιάζει με ένα μοντάζ λέξεων και εικόνων, που έχουν συλληφθεί από την πραγματικότητα γύρω του και μετά μετακομίζει στο χαρτί.

Η εισαγωγή και μόνο του βιβλίου είναι ένα σπουδαίο δοκίμιο για το κάθε φύσης ταξίδι:

«Οταν ταξιδεύεις διασχίζεις σύνορα - πολιτικά, γλωσσικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, ψυχολογικά, αλλά και αόρατα, αυτά που χωρίζουν τη μια συνοικία από την άλλη μέσα στην ίδια πόλη, εκείνα που υπάρχουν ανάμεσα στους ανθρώπους, τα ελικοειδή τα οποία στη δική μας εσωτερική κόλαση φράζουν τον δρόμο σ’ εμάς τους ίδιους. Να υπερβαίνεις τα σύνορα∙ και να τ’ αγαπάς, επειδή προσδιορίζουν μια πραγματικότητα, μίαν ατομικότητα, της δίνουν μορφή κι έτσι τη διασώζουν από το ακαθόριστο∙ να μην τα αποθεώνεις όμως, να μη γίνονται ίνδαλμα που απαιτεί αιματηρές θυσίες».

Τα ταξίδια-σταθμοί που έχει συγκεντρώσει ο Μάγκρις σ’ αυτό το βιβλίο έγιναν κατά το διάστημα 1981-2004. Στον δρόμο του Δον Κιχώτη ακολουθεί τα βήματα του Θερβάντες και μένει αρχικά στη Μαδρίτη και αργότερα στη Βαρκελώνη, προχωρά στα Κανάρια Νησιά και έπειτα «βουτά» στο Λονδίνο. Μπαίνει με ένα πλεούμενο στις Νήσους των Μακάρων σε μια ζωή χωρίς χρόνο και βγαίνει στη Γερμανία και στον αγώνα του Γκίντερ Γκρας για ειρήνη. Το Τείχος θα πέσει και αυτός είναι εκεί. Στην επιστροφή για την Ιταλία κάνει μια στάση στον τάφο της Λότε, της ηρωίδας του Γκέτε στον «Βέρθερο». Θα περάσει από θαυμαστούς άλλους ευρωπαϊκούς λογοτεχνικούς κήπους και θα σχολιάσει με τον δικό του βαθύ τρόπο την πολιτική και κοινωνική τους κατάσταση. Τα Βαλκάνια εκείνη την εποχή φλέγονται και ο Μάγκρις ανησυχεί, δικαίως όπως αποδείχτηκε, πως η Κεντρική Ευρώπη κινδυνεύει να γίνει βορά καταστροφικών εθνικών τεμαχισμών, παλιών και ακόμη καυτών σπαραγμών, που όλοι είχαμε την ψευδαίσθηση πως είχαν εξαλειφθεί οριστικά.

Σε κάθε ταξίδι ο Μάγκρις ψάχνει αυτό που είναι κρυμμένο σε πρώτη ματιά από τον τουρίστα. Ψάχνει την ιστορία, την κουλτούρα και τον πολιτισμό. Συνομιλεί νοητά με τους σπουδαιότερους συγγραφείς της παγκόσμιας λογοτεχνίας αλλά και τους στοχαστές ή πολιτικούς που έζησαν εκεί. Από την Πράγα έως το Ανόι, φέρνει τον κόσμο όλο μπροστά στα μάτια του αναγνώστη.

Πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να έχει συλλέξει τόση γνώση; Δεν κουράστηκε να ταξιδεύει; Ο 84χρονος σήμερα Κλαούντιο Μάγκρις απαντά στο τέλος αυτού του κειμένου, στο τέλος του «Ατέλειωτου ταξιδιού»:

«Πολλοί φίλοι με ρωτάνε πώς και δεν κουράζομαι να ταξιδεύω τόσο πολύ και τόσο μακριά. Απεναντίας, κουράζεται κανείς στο σπίτι, στην πόλη του και στον κόσμο του, συνθλιμμένος ανάμεσα σε βάσανα και υποχρεώσεις, λαβωμένος από χίλια καθημερινά κοινότοπα δηλητηριώδη βέλη, καταπιεσμένος από τα είδωλα της δικής του φυλής. Εξάλλου, στο σπίτι είναι που καλώς ή κακώς όλα παίζονται: η ζωή, η ευτυχία και η δυστυχία, το πάθος, η μοίρα».