Μικρά, αλλά τόσο σημαντικά εν τέλει!

«…Το χειρότερο που θα μπορούσε να είχε συμβεί, το είχε αφήσει ήδη πίσω του… εκείνο που δεν θα είχε τολμήσει να κάνει, που θα μπορούσε εύκολα να μην είχε κάνει - με το οποίο θα ’πρεπε να ζει για το υπόλοιπο της ζωής του».

Ο συνεχής κατατρεγμός των «ξεπεσμένων γυναικών» είναι γνωστό φαινόμενο που ξεκινά από παλιά. Ωστόσο, τα αρχεία για τα κορίτσια και τις γυναίκες που είχαν εμπλακεί στα αποκαλούμενα «πλυσταριά της Μαγδαληνής» σε όλη την Ιρλανδία έχουν από καιρό κρυφτεί ή καταστραφεί. Τέτοια ιδρύματα λειτουργούσαν μέχρι το 1996, συνήθως από ρωμαιοκαθολικές αδελφότητες, με την υποστήριξη του επίσημου ιρλανδικού κράτους, παράλληλα με κάποιες άλλες δομές.

Κοπέλες που θεωρούνταν αμφίβολης ηθικής και έμεναν έγκυες εκτός γάμου θεωρούνταν ψυχικά άρρωστες ή κατακριτέες από τις οικογένειές τους και στέλνονταν εκεί για πειθαρχία και εκπαίδευση, όπου, αντίθετα, υφίσταντο απύθμενη σκληρότητα και κακοποίηση, προσφέροντας υποχρεωτικά βάναυση εργασία, υπό το πρόσχημα πάντοτε της φιλανθρωπίας. Ακόμη και σήμερα, η χώρα βρίσκεται στη διαδικασία να συνειδητοποιήσει πώς συνέβησαν αυτές οι θηριωδίες, γεγονός που ώθησε πολλούς Ιρλανδούς να αναρωτηθούν κατά πόσο η χώρα είναι σήμερα απαλλαγμένη από τις καθολικές παραδόσεις της προηγούμενης εποχής. Το «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά», της Κλερ Κίγκαν, εξετάζει το ντροπιαστικό εκείνο παρελθόν της Ιρλανδίας.

Η αφήγηση επικεντρώνεται σε έναν τίμια εργαζόμενο πατέρα και σύζυγο στη μικρή πόλη Νιου Ρος της νοτιοανατολικής Ιρλανδίας, τον Δεκέμβριο του 1985. Ο Μπιλ Φέρλονγκ είναι έμπορος καυσόξυλων, γεννημένος από ανύπαντρη δεκαεξάχρονη κοπέλα που εργαζόταν σε ένα μεγάλο σπίτι έξω από την πόλη. Η εργοδότρια της μητέρας του, μια φιλεύσπλαχνη προτεστάντισσα χήρα, στήριξε τη μητέρα και το παιδί, χωρίς να κρίνει τα γεγονότα, παίρνοντας τον νεαρό Μπιλ υπό την άτεκνη φτερούγα της και ενθαρρύνοντάς τον να μεγαλώσει και να εργαστεί, παρά να ασχοληθεί με τις συνθήκες γέννησής του. Ο Φέρλονγκ ξεπέρασε τις προσδοκίες, φτιάχνοντας μια επιτυχημένη ζωή στην πόλη, όπου ζει πλέον με τη σύζυγό του, Αϊλίν, και τις πέντε κόρες τους. Εχει έντονη επίγνωση του προνομίου που του επιτρέπει να κινείται καθημερινά με ρουτίνα, να φροντίζει το σπίτι του και να τελειώνει ήσυχα τη μέρα.

Παρ’ όλο που πρέπει να δουλεύει υπερωρίες για να επιβιώσει, δεν μπορεί να μην παρατηρήσει την απελπισία πολλών στην κοινότητά του, όπως μεγάλες ουρές για επιδόματα και πεινασμένα παιδιά που ζητιανεύουν στον δρόμο. Ενα βράδυ, ενώ βρίσκεται σε προγραμματισμένη παράδοση καύσιμου υλικού στο τοπικό μοναστήρι, συναντά νεαρά κορίτσια παραμελημένα να επιμελούνται τα πατώματα του παρεκκλησίου. Λίγα ήταν γνωστά για εκείνη την εκκλησία και το προσαρτημένο εκπαιδευτήριο της Αγίας Μαργαρίτας. Ο Φέρλονγκ, όμως, είχε προηγουμένως αγνοήσει σε μεγάλο βαθμό τις φήμες που κυκλοφορούσαν στην πόλη ότι το μοναστήρι φιλοξενούσε άτομα που «αναμορφώνονταν» κάνοντας μετάνοια πλένοντας λεκέδες από βρόμικα ρούχα, μέχρι που τον πλησιάζει ένα κορίτσι και τον παρακαλεί να το οδηγήσει στο ποτάμι για να πνιγεί. Πριν ο Φέρλονγκ προλάβει να απαντήσει, μια καλόγρια τον απομακρύνει. Οταν αργότερα διηγείται το περιστατικό στη γυναίκα του, εκείνη σταματάει τεχνηέντως τη συζήτηση.

Μπορεί η Κλερ Κίγκαν να αφηγείται φανταστική ιστορία, αλλά η σιωπή των πολιτών απέναντι σε έναν διεφθαρμένο θεσμό είναι αυθεντικό σενάριο, ιδιαίτερα για όσους ζούσαν στην Ιρλανδία κατά τη διάρκεια της λειτουργίας των «πλυσταριών της Μαγδαληνής». Η συγγραφέας σκιαγραφεί με επιδεξιότητα την ήσυχη ζωή του πρωταγωνιστή, η δυσφορία του οποίου κλιμακώνεται όσο αποκαλύπτεται το ζοφερό περιβάλλον του μοναστηριού. Είτε ο πληθυσμός ήταν μυημένος στην κακοποίηση είτε όχι, πολλά άτομα υποστήριζαν εκείνα τα ιδρύματα, προσφέροντας ό,τι μπορούσαν στην εκκλησία, η οποία συντηρούσε την επιχείρηση αρνούμενη ταυτόχρονα εισόδημα στα νεαρά κορίτσια που έκαναν τη σκληρή δουλειά.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως αυτή του Μπιλ Φέρλονγκ, το να ερευνήσει κάποιος την όλη κατάσταση ίσως να έθετε σε κίνδυνο την ευημερία της οικογένειάς του. «Δεν μπορείς να υποστηρίξεις τη μια πλευρά χωρίς να χαλάσεις τις σχέσεις σου με την άλλη», του έλεγε μια γυναίκα της περιοχής.

Η σημασία του βιβλίου στηρίζεται στον αντίκτυπο της θέλησης ενός ατόμου να κάνει το καλό όταν αυτό συγκρούεται με έναν θεσμό που υποστηρίζει την ηθική παράδοση. Οι συνέπειες των επιλογών του πρωταγωνιστή αφήνονται στη φαντασία των αναγνωστών στο τέλος του μυθιστορήματος, ωστόσο το συμπέρασμα προβλέπει πως η αλλαγή της ρουτίνας μπορεί να αναπροσανατολίσει την κύρια υπόθεση. Οι ατομικές ενέργειες μπορεί να μην είναι αρκετά ισχυρές για να αλλάξουν ένα σύστημα από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά η αμφισβήτηση των μακροχρόνιων πεποιθήσεων και της εξουσίας μπορεί κάλλιστα να προκαλέσει την απαραίτητη αναστάτωση για να ελκύσει την προσοχή σε ένα ευρύτερο ζήτημα.

*Δ/ντής Χειρουργικής - συγγραφέας

—

Τη σελίδα αυτήν δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Γράφεται από αναγνώστες που απευθύνονται σε αναγνώστες για να τους μιλήσουν για κάποιο βιβλίο που τους συνεπήρε. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας (το πολύ 700 λέξεις) στο smatzorou @efsyn.gr