Ήττα

Μήτε νικών αμφάδην αγάλλεο, μήτε νικηθείς, εν οίκω καταπεσών οδύρεο

(Ούτε αν νικήσεις να χαίρεσαι πολύ ούτε αν νικηθείς να κλαις και να οδύρεσαι κλεισμένος στο σπίτι σου)

«Οποιος λέει είναι νικητής/διαπράττει ένα ανιαρό λάθος/όποιος λέει πως είναι νικημένος/διαπράττει ένα σπαραχτικό λάθος», είχε γράψει ο ποιητής Νίκος Καρούζος, και δεν ξέρω εάν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης διαπράττει ένα «σπαραχτικό» λάθος λέγοντας πως είναι νικημένο στις πρόσφατες εκλογές, το σίγουρο όμως είναι πως η ήττα του, αυτή η συντριπτική ήττα, ήταν σπαραχτική όχι μόνο για τα μέλη και τους φίλους του, όχι μόνο για την Αριστερά, αλλά και για την Ελλάδα γενικότερα. Εκτός δηλαδή κι αν θεωρείται νίκη η θριαμβευτική επιβράβευση αυτών που ασέλγησαν για τέσσερα χρόνια πάνω στο κοινωνικό σώμα...

Καθώς μπαίνουμε λοιπόν στην εποχή των σχοινοτενών αναλύσεων περί των αιτίων της καταβαράθρωσης του μεγάλου χαμένου των εκλογών, καθώς εμφανίζονται οι αυτοκριτικές και οι αποκαθηλώσεις, οι δημόσιες μαστιγώσεις και τα συντροφικά μαχαιρώματα, όλα δηλαδή τα απότοκα της αποτυχίας, ίσως πρέπει να μιλήσουμε για τη λέξη των ημερών: την ήττα.

Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας την ορίζει ως την αρνητική έκβαση σε αγώνα, μάχη, σύγκρουση, αλλά και σε κάθε είδους ανταγωνισμό ή συναγωνισμό, ως την αποτυχία στην επίτευξη στόχου. Η ήττα παράγεται από το αρχαίο ρήμα «ηττώμαι», δηλαδή «χάνω, νικιέμαι», που ετυμολογείται από το «ήττων ή ήσσων», δηλαδή «λιγότερος, κατώτερος, μικρότερος» και συνεκδοχικά, «υποδεέστερος, δευτερεύων».

Κανείς δεν θέλει να ηττάται – αλλά όλοι μας εφευρίσκουμε διάφορες ευφυολογίες για να μεταβολίσουμε την ήττα μας: μην μπορώντας να κάνουμε διαφορετικά, χρυσώνουμε το χάπι. Κάποιοι, μάστορες του λόγου και της χειραγώγησης των πολιτών, είχαν ξεπεράσει τον εαυτό τους στην παρουσίαση της ήττας τους. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, για παράδειγμα, ύστερα από κάποιες δημοτικές εκλογές που το ΠΑΣΟΚ είχε ηττηθεί, είχε πει το ιστορικό «νίκησε η τοπική αυτοδιοίκηση!».

Λέμε πως η ήττα μάς βοηθάει να γίνουμε σοφότεροι, πιο ανθρώπινοι, ανώτεροι, ή ακόμα και πιο αποτελεσματικοί στην τελική επίτευξη του στόχου μας. Ομως όλα αυτά είναι παραμύθια και παραμυθίες – απλώς κάνοντας την ανάγκη φιλοτιμία, εξωραΐζουμε την ήττα μας. Εάν μπορούσαμε, θα ανταλλάσσαμε εκατό ένδοξες ήττες με μια μικρή, αμφιλεγόμενη νίκη.

Πολλοί από τους διασήμους της Ιστορίας, που γνώρισαν επιτυχίες και αποτυχίες στην πορεία τους, αποφθέγγονται για την ήττα: «Μήτε νικών αμφάδην αγάλλεο, μήτε νικηθείς, εν οίκω καταπεσών οδύρεο», είχε πει ο αρχαίος ποιητής Αρχίλοχος, δηλαδή «ούτε αν νικήσεις να χαίρεσαι πολύ, ούτε αν νικηθείς να κλαις και να οδύρεσαι κλεισμένος στο σπίτι σου», κάτι με το οποίο συμφώνησε ο Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός Κικέρων: «ποτέ μη χαίρεσαι όταν κερδίζεις, ποτέ μη λυπάσαι όταν χάνεις».

Ομως αυτοί οι ψύχραιμοι, ανώτεροι τρόποι διαχείρισης του πικρού αισθήματος της ήττας καθόλου δεν επηρέασαν άλλους, μεταγενέστερους, που συμφώνησαν με το αμερικανικό ρητό πως «ο πρώτος είναι πρώτος και ο δεύτερος είναι τίποτα». Ο Αδόλφος Χίτλερ είχε πει πως «αν νικήσεις, δεν χρειάζεται να δώσεις εξηγήσεις. Αν νικηθείς, καλύτερα να μην είσαι εκεί για να δώσεις εξηγήσεις», ενώ ένα από τα πρωτοπαλίκαρά του, ο Χέρμαν Γκέρινγκ, ο αντικαγκελάριος της ναζιστικής Γερμανίας, είχε δηλώσει πως «ο νικητής πάντα θα είναι ο δικαστής και ο ηττημένος θα είναι ο κατηγορούμενος».

Ας έχουν υπόψη όλη αυτή τη σοφία των προγόνων τα στελέχη του μεγαλύτερου κόμματος της ελληνικής Αριστεράς κι ας ανοίξουν καμιά σαμπάνια, ακολουθώντας την προτροπή του Ναπολέοντα «στη νίκη αξίζουμε σαμπάνια. Στην ήττα τη χρειαζόμαστε».