Παρά την αποτυχία του να ανατρέψει την κυριαρχία του Ερντογάν και να αποτρέψει την επανεκλογή του, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έσπασε ένα από τα πιο μακρόχρονα ταμπού στην Ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας. «Είμαι Αλεβίτης. Είμαι ένας ειλικρινής μουσουλμάνος που ανατράφηκε με την πίστη του αληθινού Αλί», είπε σε ένα από τα προεκλογικά μηνύματα που βιντεοσκοπούσε στα πιο απίθανα σημεία του σπιτιού του, από το γραφείο μέχρι την κουζίνα του.
Ο «αληθινός Αλί» ήταν ο γαμπρός του Μωάμεθ που παντρεύτηκε μία από τις κόρες του προφήτη. Θεωρείται και λατρεύεται ως ιδρυτής του αλεβισμού τον οποίο σήμερα ασπάζονται περίπου 20 εκατ. άνθρωποι, η πλειονότητά τους στην ίδια την Τουρκία -υπολογίζονται στο 15% του πληθυσμού της-, αλλά σημαντικοί θύλακοί τους υπάρχουν σε όλα τα Βαλκάνια, ακόμη και στις πομακικές κοινότητες της Ελλάδας.
Φωτ. 1. Κωνσταντινούπολη. Ο Μουσταφά Γκεντίκ αγκαλιάζει σπαρακτικά τον τάφο του εγγονού του. Ο Χασάν Φερίτ Γκεντίκ εκτελέστηκε από βαρόνους ναρκωτικών το 2013. Την ημέρα της δολοφονίας του συμμετείχε σε διαμαρτυρία κατά των ναρκωτικών
Παρά το γεγονός ότι στην επίσημη, κεμαλική ή ερντογανική, Τουρκία αντιμετωπίζεται ακόμη περίπου ως αίρεση του ισλάμ και με σαφή καχυποψία ή και εχθρότητα από το σουνιτικό ισλάμ που κυριαρχεί εκεί, στην πραγματικότητα είναι μια ανεξάρτητη θρησκεία, με ρίζες φυσικά στο ίδιο το ισλάμ και ιδιαίτερα στη σιιτική εκδοχή, αλλά και με στοιχεία από τη φιλοσοφία των σούφι, τον χριστιανισμό, τον μανιχαϊσμό, τον βουδισμό, αλλά ακόμη και προγενέστερες των μεγάλων θρησκειών λατρείες, όπως ο ζωροαστρισμός ή ο σαμανισμός. Οι Αλεβίτες (ή Αλεβήδες) της Τουρκίας δεν νηστεύουν στο Ραμαζάνι, πίνουν αλκοόλ, στις τελετές τους άνδρες και γυναίκες χορεύουν μετά μουσικής στα «τζεμεβί», τους λατρευτικούς χώρους τους που διαφέρουν από τα τζαμιά, οι γυναίκες όχι μόνο δεν φορούν μαντίλα, αλλά συμμετέχουν χωρίς περιορισμούς σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής.
Φωτ. 2. Γκάζι, Κωνσταντινούπολη. Μέλη της ακροαριστερής ομάδας DCHP κρατούν μολότοφ. Η ομάδα γιορτάζει με αυτόν τον τρόπο την επέτειο από τον θάνατο του Χασάν Φερίτ
Οι Αλεβίτες δεν θεωρούν στόχο ζωής το προσκύνημα στη Μέκκα και η σχέση τους με το Κοράνι είναι εξαιρετικά χαλαρή. Η έντονη κοσμικότητά τους τους έφερε αρχικά κοντά στον κεμαλισμό, μαζί με τους αρκετά «συγγενείς» Μπεκτασήδες, αλλά η προσπάθεια του κεμαλικού εθνικισμού να ομογενοποιήσει το νέο τουρκικό κράτος υιοθετώντας ως «εθνική θρησκεία» το σουνιτικό ισλάμ γρήγορα έφερε τριβές, απαγορεύσεις και τελικά σύγκρουση. Το αποκορύφωμα ήταν οι εξεγέρσεις των Κούρδων Αλεβιτών στο Ντερσίμ και το Κοτσγκίρι της ανατολικής Τουρκίας, το 1937 και το 1938, που πνίγηκαν στο αίμα, με την εξόντωση άνω του 10% του αλεβίτικου πληθυσμού στην περιοχή.
Φωτ. 3. Ενα γκράφιτι του Berkin Elvan, ενός 16χρονου Αλεβίτη που πυροβολήθηκε στο κεφάλι πέρυσι, ενώ πήγαινε να αγοράσει ψωμί. Αφού βρισκόταν σε κώμα για μήνες, έγινε σύμβολο για τους Αλεβίτες και τώρα το γκράφιτί του βρίσκεται σε όλες τις γειτονιές τους στην Κωνσταντινούπολη
Οι διώξεις, οι περιορισμοί, οι διακρίσεις εις βάρος τους στο πέρασμα του χρόνου και η προσπάθεια του τουρκικού κράτους να τους επιβληθεί το σουνιτικό θρησκευτικό και λατρευτικό «καπέλο» έφεραν μεγάλο μέρος του πληθυσμού των Αλεβιτών από την ανατολική Τουρκία στα μεγάλα αστικά κέντρα, πρωτίστως στην Κωνσταντινούπολη. Και δεν ήταν το τελευταίο αιματηρό πογκρόμ. Μισό και πλέον αιώνα αργότερα, το 1993, ένα πολιτιστικό φεστιβάλ Αλεβιτών στην Ανατολική Τουρκία πνίγηκε σε λουτρό αίματος, με την εισβολή ενός σουνιτικού όχλου που σκότωσε τουλάχιστον 35 Αλεβίτες.
Φωτ. 4. Γκάζι, Κωνσταντινούπολη. Μέλος της ακροαριστερής ομάδας DCHP κρατά κροτίδα. Η ομάδα τιμά την επέτειο ενός έτους από τον θάνατο του Χασάν Φερίτ Γκεντίκ, το 2013
Παρά τον μεγάλο πληθυσμό των Αλεβιτών, το τουρκικό κράτος αρνείται ακόμη και σήμερα να αναγνωρίσει τους χώρους λατρείας τους, τα τζεμεβί, και φυσικά δεν υποστηρίζει οικονομικά τις λατρευτικές πρακτικές τους, όπως κάνει με τους σουνίτες. Αντίθετα, ιδρύει τζαμιά στις γειτονιές τους, ενώ στα δελτία ταυτότητας τους προσδιορίζει ως «μουσουλμάνους», αν και οι ίδιοι επιμένουν ότι δεν είναι.
Φωτ. 5. Το πάρκο Γκεζί, μετά την αστυνομική καταστολή των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων. Το 87% των πολιτών που συνελήφθησαν ή ξυλοκοπήθηκαν από την αστυνομία στις διαδηλώσεις του Μαΐου 2013 κατά της καταστροφής του πάρκου για την κατασκευή εμπορικού κέντρου ήταν Αλεβίτες
Οι διακρίσεις σε βάρος των Αλεβιτών έχουν βαριές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Καθώς δεν προσλαμβάνονται από το κράτος ή από άλλους σουνίτες επιχειρηματίες, οι Αλεβίτες αντιμετωπίζουν την ανεργία και τη φτώχεια με μικρές πιθανότητες να τις ξεπεράσουν. Η περιθωριοποίησή τους γέννησε την ανάγκη αυτοοργάνωσης και άμυνας ενάντια στην καταπίεση από το κράτος. Υπό αυτές τις συνθήκες σήμερα τέσσερις ολόκληρες γειτονιές στην Κωνσταντινούπολη ελέγχονται πλήρως από τους Αλεβίτες. Προστατευόμενοι από ακροαριστερές, ένοπλες ομάδες κρατούν ακόμη και την αστυνομία έξω από την επικράτειά τους. Για να επιβιώσουν, οργανώνουν συνεταιριστικούς κήπους, ενώ έχουν δημιουργήσει μικρές βιομηχανίες ένδυσης όπου οι άνθρωποι μπορούν να βρουν δουλειά.
Φωτ. 6. Η μητέρα του δολοφονημένου Χασάν Φερίτ Γκεντίκ κάθεται στο σαλόνι της. Στο πίσω μέρος έχει μια φωτογραφία του γιου της
Οι μακρόχρονες συνθήκες διωγμού και διακρίσεων εις βάρος των Αλεβιτών της Τουρκίας βρίσκονται πίσω από το έντονα πολιτικοποιημένο και κινηματικό προφίλ των κοινοτήτων τους. Η σχέση τους με τις διαφορετικές αποχρώσεις τής -επίσης σταθερά διωκόμενης- τουρκικής Αριστεράς είναι μακρόχρονη και δεδομένη και φυσικά στις κουρδικές περιοχές της Τουρκίας κύριος υποδοχέας της πολιτικής δράσης τους ήταν το PKK. Στις τεράστιες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2013 ενάντια στα σχέδια Ερντογάν για το πάρκο Γκεζί η παρουσία των Αλεβιτών ήταν κυρίαρχη.
Φωτ. 7. Ενα γκράφιτι με στένσιλ παρουσιάζει μια εναλλακτική στο κομμουνιστικό σφυροδρέπανο, που συντίθεται από το σπαθί του Αλί, θεωρούμενου ιδρυτή της αλεβίτικης πίστης, και το κομμουνιστικό δρεπάνι
Με τον καιρό οι Αλεβίτες έδειξαν έντονο προφίλ διαμαρτυρίας. Σύμφωνα με έκθεση της τουρκικής αστυνομίας, το 87% των ατόμων που συνελήφθησαν τότε στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις ήταν Αλεβίτες και το ίδιο ισχύει για 8 από τους 9 ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους. Ενας από αυτούς, ο Berkin Elvan, ένας 14χρονος, έγινε διεθνές σύμβολο αντίστασης στην αστυνομική βία.
Φωτ. 8. Μία από τις 500 μικρές βιοτεχνίες ρούχων στο Oκμεϊντάνι, γειτονιά των Αλεβιτών της Κωνσταντινούπολης. Οι άνθρωποι εδώ εργάζονται 12 ώρες την ημέρα για περίπου 800 τουρκικές λίρες τον μήνα με μόνο έναν ανεμιστήρα, παρόλο που η θερμοκρασία μπορεί να φτάνει τους 35 βαθμούς Κελσίου. Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα σε ένα διάλειμμα 10 λεπτών κάθε ώρα. Μόλις ανάψει το κόκκινο φως μπροστά δεξιά σημαίνει ότι είναι ώρα διαλείμματος και μόλις σβήσει σημαίνει ότι πρέπει να επιστρέψουν στη δουλειά. Τα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των Αλεβιτών είναι υψηλά
Οι Αλεβίτες έγιναν επίσης βασικός στόχος της αντεπίθεσης Ερντογάν μετά την απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016. Χιλιάδες συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και φυλακίστηκαν «επ’ ευκαιρία» και χωρίς φυσικά να έχουν την παραμικρή σχέση με το πραξικόπημα. Χιλιάδες αναγκάστηκαν να φύγουν από την Τουρκία στην Ευρώπη. Μόνο στο Βερολίνο εκτιμάται ότι ζουν σήμερα ένα εκατομμύριο Αλεβίτες.
Φωτ. 9. Μια παλιά ρώσικη Ural κοντά στο Dusgun Baba, ένα από τα ιερά βουνά των Αλεβιτών
Τον Ιανουάριο του 2016 η Ακαδημία Παγκόσμιων Θρησκειών στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου ίδρυσε την πρώτη έδρα για τη μελέτη του αλεβισμού παγκοσμίως.
Αυτό το φωτογραφικό οδοιπορικό, που εκτυλίχθηκε μεταξύ του 2013 και του 2016, είναι μια συμβολή στην «αποκάλυψη» και τη γνωριμία με τον κρυμμένο, άγνωστο κόσμο των Αλεβιτών της Τουρκίας.
Φωτ. 10. Γενική άποψη του Oκμεϊντάνι, μιας από τις γειτονιές των Αλεβιτών στην Κωνσταντινούπολη. Το 2005, το κράτος προσπάθησε να εκσυγχρονίσει τη γειτονιά, αλλά οι ντόπιοι αντιστάθηκαν και ακύρωσαν τα σχέδια του κράτους. Σήμερα όμως, το κράτος προχωρά σιγά σιγά στην κατασκευή νέων πολυτελών κατοικιών στην περιοχή. Συχνά γίνονται συγκρούσεις μεταξύ της αστυνομίας και διαδηλωτών-κατοίκων της περιοχής που προσπαθούν να αποτρέψουν τις κατασκευαστικές εταιρείες
Φωτ. 11. Μέσα σε ένα τζεμεβί, τόπο λατρείας για τους Αλεβίτες, οι νέοι προσεύχονται χορεύοντας. Στον τοίχο φαίνεται η εικόνα του Αλί, «γενάρχη» των Αλεβιτών
Φωτ. 12. Η οικογένεια του Μουσταφά έξω από το φτωχικό τους σπίτι. Δίπλα τους ένα κοτόπουλο τρέχει ελεύθερα. Η γειτονιά Γκάζι βρίσκεται μόλις μισή ώρα από την πλατεία Ταξίμ και το κέντρο της Κωνσταντινούπολης
Φωτ. 13. Η Αϊντίν Αϊντογάν, μέσα σε ένα τζεμεβί, τόπο λατρείας των Αλεβιτών, στην Κωνσταντινούπολη. Τραυματίστηκε στη διάρκεια των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων το καλοκαίρι του 2013, όταν ένα δακρυγόνο της αστυνομίας τη χτύπησε στο μάτι
Φωτ. 14. Ενα αυτοκίνητο που κατηφορίζει στον δρόμο στο Οκμεϊντάνι, μια γειτονιά των Αλεβιτών, με ένα μεγάλο σκύλο να κοιτά τον φακό. Απορημένα ή απειλητικά;
Φωτ. 15. Καχραμανμαράς, νοτιοανατολική Τουρκία. Ενας άνδρας πυροβολεί στον αέρα με το πιστόλι του στη διάρκεια γλεντιού σε γάμο Αλεβίτισσας με σουνίτη μουσουλμάνο
Φωτ. 16. Ντερσίμ. Στον τάφο του Kureys Baba, «αγίου» των Αλεβιτών, προσεύχεται η οικογένεια του Metin Kahraman, διάσημου αριστερού μουσικού. Ο Metin παίζει ένα όργανο που ανήκε στον Kureys Baba και η γυναίκα του με την κόρη του προσεύχονται και περπατούν γύρω από τον τάφο τρεις φορές
Φωτ. 17. Καχραμανμαράς. Ο Körkurt Mevlana, ένας 22χρονος Alevi-Roma περπατά στον δρόμο με τον γιο του στα χέρια. Ζει σε αυτή τη φτωχή γειτονιά των Αλεβιτών της πόλης Καχραμανμαράς στη νοτιοανατολική Τουρκία
Φωτ. 18. Ντερσίμ. Δύο ντόπιοι Αλεβίτες τρέχουν με τα άλογά τους στο βουνό Pülümürkoye
Φωτ. 19. Επαρχία Τουντζελί, ανατολική Τουρκία. Μια Αλεβίτισσα χορεύει στον γάμο της. Ενώ δεν υπάρχει γαμήλια θρησκευτική τελετή για τους Αλεβίτες, οργανώνεται μια πολύωρη γιορτή όπου γυναίκες και άνδρες γλεντάνε μαζί. Με την ευκαιρία αυτή, οι καλεσμένοι επισκέπτονται το σπίτι του ζευγαριού, όπου ακούγεται παραδοσιακή μουσική και υπάρχει φαγητό για όλους. Αργότερα, όλοι περπατούν μέχρι το κέντρο του χωριού για να χορέψουν. Το λευκό φόρεμα γάμου έχει γίνει δημοφιλές στις Αλεβίτισσες τα τελευταία χρόνια, αν και δεν είναι μέρος της παράδοσής τους
Φωτ. 20. Καχραμανμαράς. Μια κατσίκα που μόλις έχει σφαγεί πρόκειται να μαγειρευτεί στον τάφο της Elif Ana, μιας «αγίας» των Αλεβιτών. Κάθε οικογένεια φέρνει ένα κατσίκι, το θανατώνει και το μαγειρεύει επί τόπου
Φωτ. 21. Καχραμανμαράς. Ενας μουσικός χορεύει ακροβατικά στο πάτωμα, παίζοντας το τύμπανό του με μεγάλη ένταση, κατά τη διάρκεια γαμήλιου γλεντιού ενός ζευγαριού Κούρδων-Αλεβιτών, σε ένα χωριό της περιοχής. Περίπου 300 καλεσμένοι ήρθαν στο γλέντι, όπου υπήρχε άφθονο φαγητό και ποτό για όλους. Γυναίκες και άνδρες τρώνε, πίνουν και χορεύουν μαζί, σε αντίθεση με τους συντηρητικούς γάμους στην Τουρκία των σουνιτών
Φωτ. 22. Ντερσίμ. Αλεβίτες κολυμπούν στον ιερό ποταμό Munzur. Αντρες και γυναίκες κολυμπούν μαζί κι όχι όπως οι σουνίτες που απαιτούν να καλύπτονται οι γυναίκες
Φωτ. 23. Κέρατα αρνιών. Ως προσφορές, οι Αλεβίτες σφάζουν και μαγειρεύουν πρόβατα
Φωτ. 24. Καχραμανμαράς, νότια Τουρκία. Οι δύο ηλικιωμένοι λέγονται «ντεντέ». Προέρχονται από «ιερές» οικογένειες και διδάσκουν στις υπόλοιπες οικογένειες τι είναι ο αλεβισμός. Η μόνη χώρα που αναγνωρίζει τον αλεβισμό ως ανεξάρτητη θρησκεία είναι η Γερμανία
Φωτ. 25. Ντερσίμ. Ενα ασπροκόκκινο κορδόνι ως προσφορά στον ιερό τόπο όπου πνίγηκε στο αίμα, το 1938, η εξέγερση των Κούρδων Αλεβιτών
Φωτ. 26. Τουντζελί, ανατολική Τουρκία. Ενα σπασμένο παλιό επιτύμβιο άγαλμα Αλεβιτών με τη μορφή πρόβατου, που θεωρείται ιερό ζώο για τους Αλεβίτες στο Ντερσίμ. Οι Αλεβίτες λένε ότι στη διάρκεια άγριων πογκρόμ εναντίον τους το 1938, το 1982 και το 1993, ο τουρκικός στρατός μεταξύ άλλων κατέστρεψε τους τάφους των Αλεβιτών
Φωτ. 27. Τα χωράφια των Αλεβιτών στην περιοχή Τουντζελί. Στο βάθος κυλάει ο ποταμός Munzur. Με διάφορες παρεμβάσεις στο ποτάμι (φράγματα) ο Ερντογάν στερεί το νερό από τους Αλεβίτες αναγκάζοντάς τους να μεταναστεύσουν
