Μια γενναιόδωρη ιδιωτική πρωτοβουλία και μια ευέλικτη, υποστηρικτική τοπική αυτοδιοίκηση. Η συλλογή της καταξιωμένης κριτικού τέχνης Μαρίας Μαραγκού και ο Δήμος Ρεθύμνης, που μοιράστηκαν το κοινό όραμα για τη δημιουργία ενός μουσείου το οποίο θα φέρει τη σύγχρονη τέχνη πιο κοντά στο ευρύ κοινό. Ενας πόλος πολιτισμού, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, τοπόσημο στο Ρέθυμνο, που συμπλήρωσε 30 χρόνια δράσης και προσφοράς, γιορτάζει με την έκδοση ενός καταλόγου με τα νέα του αποκτήματα, τα οποία παράλληλα εκθέτει μαζί με τα «Πολύτιμα καθημερινά» του σπουδαίου ζωγράφου Λευτέρη Κανακάκι.
Αυτή η κυψέλη των εικαστικών τεχνών, που άρχισε να λειτουργεί το 1992 ως Δημοτική Πινακοθήκη «Λ. Κανακάκις» σε δύο δωμάτια και ένα πατάρι στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου, σήμερα αποτελεί ένα από σημαντικότερα μουσεία στην Ελλάδα με μια μόνιμη συλλογή 750 έργων, αντιπροσωπευτική της σύγχρονης ελληνικής τέχνης από τη δεκαετία του 1950 μέχρι τις μέρες μας, που διαρκώς εμπλουτίζεται. Ενα μουσείο με ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, ένας ανοιχτός στην κοινωνία θεσμός, με περιοδικές εκθέσεις, ξεναγήσεις, εικαστικά εργαστήρια, μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα, συμπόσια, ημερίδες, φεστιβάλ, συνεργασίες με ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ούτε λίγο ούτε πολύ 190 εκθέσεις έχουν οργανωθεί και 90 κατάλογοι εκδόθηκαν στην πορεία του.
Η Μαρία Μαραγκού, καλλιτεχνική διευθύντρια όλα αυτά τα χρόνια, πίστεψε σε ένα μικρό θαύμα, αλλά δεν άφησε τίποτα στην τύχη (μόνο την εύνοιά της), εργάστηκε με πάθος, πρόγραμμα, σχέδια και στόχους, φρέσκες ιδέες, με πνεύμα συνεργασίας, με μια ενέργεια αστείρευτη και μεταδοτική. Και με μια δόση ρομαντισμού, όπως ταιριάζει στην ανιψιά του Λευτέρη Κανακάκι, τα έργα του οποίου αποτέλεσαν τη βάση του μουσείου.
Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης «έχει κάποιες ιδιαιτερότητες σε σχέση με περισσότερα ευρωπαϊκά και ελληνικά μουσεία, καθώς δεν ιδρύθηκε από το κράτος ούτε υπήρχε στον σχεδιασμό της πόλης του Ρεθύμνου, όμως ένας οραματιστής δήμαρχος, ο Δημήτρης Αρχοντάκης», είδε κάτι καλό στις προθέσεις και την πρόταση της Ρεθύμνιας Μαρίας Μαραγκού και του συζύγου της, συλλέκτη Χαράλαμπου Μαραγκού, όπως σημειώνει η ίδια στον επετειακό κατάλογο του μουσείου, τον οποίο επιμελήθηκε η ιστορικός τέχνης δρ Σοφία Κατόπη.
Η δημιουργία της Πινακοθήκης «Λ. Κανακάκις» έμοιαζε μονόδρομος. Οπως σημειώνει η Μ. Μαραγκού: «Γεννήθηκα και έκανα τα πρώτα μου βήματα σε ένα σπίτι στην οδό Αγίας Βαρβάρας (τώρα είναι ξενοδοχείο) γεμάτο αγάλματα στην εσωτερική του αυλή. Ηταν τα προπλάσματα του Γιάννη Κανακάκι, του μεγάλου αδελφού της μητέρας μου. Τα φοβόμουν γιατί μου απαγόρευαν να τα αγγίξω (πράγμα που έκανα κρυφά) αλλά και με γοήτευαν.
Αυτό το αίθριο όπως και οι γυαλάδες στις αποχρώσεις του γκρίζου της υγρασίας των δρόμων της παλιάς πόλης, παραμένουν η ισχυρότερη μνήμη των παιδικών μου χρόνων. Δεμένη αθεράπευτα με την πόλη μου ανέτρεχα στην πολύτιμη ρίζα μου όσο κι αν εργαζόμουν και δρούσα ως πολίτης του κόσμου. Στο ίδιο σπίτι μεγάλωσε ο αγαπημένος μου θείος, ο Λευτέρης Κανακάκις, που έγινε ζωγράφος και μέντοράς μου ως προς τις επιλογές της ζωής μου.
Ο θάνατός του το 1985 με συγκλόνισε. Συγκέντρωσα τα έργα του από ολόκληρη την οικογένειά μας, ενώ ήδη κατείχα έναν μεγάλο αριθμό από τη συλλογή του συζύγου μου ο οποίος παρακολουθούσε και αγόραζε συστηματικά έργα Ελλήνων, και όχι μόνο, καλλιτεχνών. Αυτά ήταν η προίκα της τότε Δημοτικής Πινακοθήκης «Λ. Κανακάκις» που έμελλε να έχει μια ευλογημένη συνέχεια».
Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης βρίσκεται στην καρδιά της παλιάς ιστορικής πόλης κάτω από το ενετικό τείχος. Το κτίριο αγοράστηκε στη δεκαετία του 1970 από τον Δήμο Ρεθύμνης, το 1992 λειτούργησε πρώτη φορά ως Δημοτική Πινακοθήκη «Λ. Κανακάκις», ενώ το 1995 εντάχθηκε στο Εθνικό Πολιτιστικό Δίκτυο Πόλεων με αποτέλεσμα την ίδρυση του Κέντρου Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας.
Το παλιό ενετικό κτίσμα που αποτέλεσε στις αρχές του 20ού αιώνα έναν από τους πρώτους βιομηχανικούς χώρους του νησιού, με το εργοστάσιο σαπουνιού που φιλοξενούσε, σήμερα είναι ένας σύγχρονος μουσειακός χώρος υψηλών προδιαγραφών περίπου 1.000 τ.μ. Το παλιό κτίριο ενοποιήθηκε με τα διπλανά, διατηρήθηκε η μορφή του παλιού ενετικού και βιομηχανικού κελύφους, ενώ αναπτύχθηκε εσωτερικά, βάσει της νέας μελέτης του Τάσου Μπίρη -αρχιτέκτονα, καθηγητή του ΕΜΠ.- με τη χρηματοδότηση του Γ’ Κοινοτικού Προγράμματος Στήριξης.
Η μόνιμη συλλογή με 750 έργα Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών «οργανώθηκε ώστε να εκτίθεται κατά ενότητες ή να παρουσιάζονται έργα της σε σχέση με τις θεματικές που εξυπηρετούν κάθε φορά το ιδεολογικο-πολιτικό και κοινωνικό βλέμμα της έκθεσης» σημειώνει η Μαρία Μαραγκού στον νέο κατάλογο, υπογραμμίζοντας τον πλουραλιστικό χαρακτήρα της: ζωγραφική, γλυπτική, αντικείμενα στον χώρο, χαρακτική, φωτογραφία, πολλαπλά μέσα, βίντεο κ.ά. «Σημαντικοί καλλιτέχνες, δάσκαλοι της ΑΣΚΤ αλλά και νέοι απαρτίζουν τη συλλογή καθώς και διεθνείς καλλιτέχνες που εργάστηκαν σε πρότζεκτ ή πήραν μέρος σε θεματικές και δώρισαν έργα τους.
Στα ιστορικής σημασίας έργα της μόνιμης συλλογής θα ήθελα να αναφερθώ σε εκείνο του Γιάννη Γαΐτη του 1954, προπομπό της γνωστής σειράς του με τα ανθρωπάκια. Επίσης στον σάκο του Νίκου Κεσσανλή του 1957 από τα πρώτα του Informel όπως και η Προσωπογραφία της κυρίας R. του 1965, πειραματισμός στα έργα του της φωτογραφίας σε ευαισθητοποιημένο ύφασμα. Ιστορικό θεωρώ επίσης το έργο Φυτικός Χώρος (1982) του Γιάννη Σπυρόπουλου».
Ξεχωριστή θέση έχει πάντα το έργο του Λευτέρη Κανακάκι «Μια γενναία ζωγραφική ήθους και ύφους», ενώ ανάμεσα στους καλλιτέχνες με πλούσια εκπροσώπηση έργων από διαφορετικές περιόδους της δουλειάς τους είναι η Ρένα Παπασπύρου, η Ασπα Στασινοπούλου, η Μαριάννα Στραπατσάκη, ο Στέλιος Σκοπελίτης, ο Αγγελος Σκούρτης, η Μαρία Λοϊζίδου.
Τη συλλογή εμπλουτίζει μια μεγάλη σειρά λιθογραφιών με κολάζ σε ασιατικά χαρτιά της Αμερικανίδας Joan Giordano αλλά και «το ιστορικό έργο του Νίκου Αλεξίου, Ηλιακό δωμάτιο - Μαριονέτα (1987-1992), καθώς και έργα σε χαρτιά με τις ευαίσθητες ποιότητες και χειρονομίες του καλλιτέχνη. «Το μουσείο θεωρεί πολύτιμα για τη συλλογή του τα απομεινάρια της περφόρμανς Αριστον, Οι αισθήσεις γύρω από ένα τραπέζι (2001), αλλά και τη δουλειά στο Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων Χανίων με τον Αμερικανό γλύπτη Ronald Jones, τον Αγγελο Σκούρτη και μια ομάδα ασθενών. Στις προθέσεις της συλλογής να επεκταθεί στον δημόσιο χώρο είναι η τοποθέτηση της Ξύλινης Βάρκας με επτά φίδια (2004), της Καλλιόπης Λεμού, στο κτίριο Ρέκτορα στη Φορτέτσα και του γλυπτού του Μιχάλη Κατζουράκη Singapore D (1996) στην πλατεία Αγνώστου Στρατιώτη».
Παράλληλα το έργο του Λευτέρη Κανακάκι έχει αποτελέσει αντικείμενο ερευνητικού προγράμματος, το οποίο υλοποίησε ο Ανδρέας Κόλλιας, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
«Σημείο αναφοράς για τους Ελληνες και ξένους επισκέπτες του Ρεθύμνου» χαρακτηρίζει το μουσείο ο δήμαρχος Ρεθύμνης, Γιώργης Μαρινάκης, στον επετειακό κατάλογο. «Πρόκειται για μια δυναμική καλλιτεχνική εστία, που συνεχίζει να υπηρετεί και να αναδεικνύει, με αφοσίωση, φαντασία, ποιότητα, υψηλή αισθητική και θαυμαστή συνέπεια, πτυχές της σύγχρονης ελληνικής αλλά και διεθνούς εικαστικής πραγματικότητας από το 1950 μέχρι σήμερα. Η λειτουργία του εκπορεύεται από την αγάπη των ανθρώπων του για την Τέχνη, συντηρείται από τη θέλησή τους να διατηρήσουν ζωντανή μια αξιοπρόσεκτη τοπική πολιτιστική παράδοση και εμπλουτίζεται διαρκώς από νέες καλλιτεχνικές τάσεις που ενσωματώνονται στο υφιστάμενο καλλιτεχνικό αμάλγαμα, μεταμορφώνοντάς το».
Ενώ η Μαρία Μαραγκού καταλήγει: «Στρέφοντας το βλέμμα πίσω στο παρελθόν και σκεπτόμενη το μέλλον αυτού του χώρου συνειδητοποιώ ότι μάλλον έχει ευλογηθεί από τις «μοίρες της τέχνης» να ενηλικιωθεί διατρέχοντας τις μεγαλύτερες αγωνίες και τις πιο έντονες χαρές.
Το μοναδικό που δεν γεύτηκε ποτέ αυτός ο χώρος ήταν, και εξακολουθεί να είναι, η σιγουριά, ο ναρκισσισμός, η έπαρση. Μάλλον επιλογή συνειδητή ή μόνιμη αμφιβολία σε μια υπόθεση που κινείται, αλλάζει, μεταλλάσσει εικόνες, παρακολουθώντας τον ιδεολογικό καρπό και διάλογο της συνεχώς παλλόμενης γεωπολιτικής δίνης. Στον κόσμο μας που απειλείται από τον ρατσισμό, την ξενοφοβία, την καταστολή και την απειλή της ολοκληρωτικής καταστροφής του περιβάλλοντος ας ευχηθούμε ότι η τέχνη και η σκέψη σώζουν».
Η επετειακή έκθεση
Με μια έκθεση με δύο ενότητες γιορτάζει τα 30 χρόνια του το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης: «Λ. Κανακάκις. Πολύτιμα καθημερινά» και «Ετερογένειες. Νέα αποκτήματα», σε επιμέλεια Μαρίας Μαραγκού και Κώστα Χρηστίδη και διάρκεια μέχρι τις 15 Οκτωβρίου.
Η πρώτη ενότητα είναι αφιερωμένη στα έργα του Λευτέρη Κανακάκι, ο οποίος αποτελεί τον πυρήνα της συλλογής του μουσείου. Η δεύτερη ενότητα σχετίζεται με την έννοια της ετερογένειας και συγκροτείται από νέα αποκτήματα του μουσείου, τα οποία αντανακλούν τους προβληματισμούς και τις τάσεις της σύγχρονης εικαστικής αναζήτησης.
Η έκθεση διερευνά αφενός το ενδιαφέρον και την αγάπη του Κανακάκι για τον κόσμο των αντικειμένων και της υλικότητας στο πνεύμα ενός σύγχρονου ανθρωπισμού, αφετέρου τον τοποθετεί σε ένα πλαίσιο διαλόγου με τα νέα αποκτήματα της μόνιμης συλλογής επιδιώκοντας να προσφέρει τις προϋποθέσεις μια άλλης «ανάγνωσης» και ερμηνευτικής προσέγγισης.
Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Γιάννης Αδαμάκος, Στέλιος Αλεξάκης, Νίκος Βισκαδουράκης, Τάκης Ζερδεβάς, Ελένη Ζούνη, Δημήτρης Ζουρούδης, Αντιγόνη Καββαθά, Λευτέρης Κανακάκις, Μαριγώ Κάσση, Μιχάλης Κατζουράκης, Bong-Jung Kim, Καλλιόπη Λεμού, Ανδρέας Λυμπεράτος, Χρήστος Μαρκίδης, Κατερίνα Μερτζάνη, Κυριάκος Μορταράκος, Λίνα Μπεμπή, Λαμπρινή Μποβιάτσου, Γιώργος Ξένος, Κώστας Πανιάρας, Lin-Shin Pao, Ευτύχης Πατσουράκης, Δημήτρης Περδικίδης, Σπυριδούλα Πολίτη, Ιωάννα Ράλλη, Δημήτρης Σακελλίων, Γιάννης Στεφανάκις, Βίκυ Τσαλαματά, Αντωνάκης Χριστοδούλου.
📌 «Λ. Κανακάκις. Πολύτιμα καθημερινά» και «Ετερογένειες. Νέα αποκτήματα»
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης.
Δήμος Ρεθύμνης, Διεύθυνση Πολιτισμού, Τμήμα Μουσείων.
Μεσολογγίου 32, Ρέθυμνο
Τηλ.: +30 28310 52530, 52689
E-mail: [email protected], www.cca.gr
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας