Ο έρωτας σε έναν καλύτερο κόσμο

«Αναρωτιέσαι ποια είναι η δική σου σχέση με την ανοιχτή θάλασσα. Αναρωτιέσαι για το τραύμα και το πώς βρίσκει πάντα τον δρόμο προς την επιφάνεια, πώς επιπλέει στον ωκεανό. Αναρωτιέσαι για το πώς μπορείς να προστατεύσεις αυτό το τραύμα από το χτικιό. Αναρωτιέσαι αν θα έπρεπε να φύγεις, να βρεθείς αλλού. Πάντα πίστευες ότι αν άνοιγες το στόμα σου στην ανοιχτή θάλασσα θα πνιγόσουν, αλλά αν δεν άνοιγες το στόμα σου θα ασφυκτιούσες. Οπότε να σε τώρα, εδώ, πνίγεσαι. Ηρθες εδώ για να ζητήσεις συγχώρεση. Ηρθες εδώ για να της πεις την αλήθεια.»

Κυκλοφόρησε πρόσφατα στη χώρα μας το πολυσυζητημένο πρώτο βιβλίο του Κάλεμπ Αζουμάχ Νέλσον «Ανοιχτή Θάλασσα» (Μεταίχμιο) σε μετάφραση του Αλέξη Καλοφωλιά. Ο Βρετανο-Γκανέζος συγγραφέας, γεννημένος το 1993, φαίνεται να μπαίνει δυναμικά στην ευρωπαϊκή λογοτεχνική σκηνή. Επελέγη ως ένας από τους δέκα καλύτερους πρωτοεμφανιζόμενους μυθιστοριογράφους του 2021 από τον Observer, ενώ η «Ανοιχτή Θάλασσα» κέρδισε το βραβείο Costa 2021, προτάθηκε για πολλά άλλα βραβεία και ο Νέλσον ήταν ένας από τους πέντε κάτω των τριάντα ετών καλύτερους συγγραφείς από το National Book Awards.

Αν δεν ήταν λογοτεχνία θα μπορούσε να είναι ένα καλοστημένο εμπνευσμένο θεατρικό έργο. Σκηνή πρώτη: Σε μια κλασική λονδρέζικη παμπ ένας νεαρός μαύρος φωτογράφος γνωρίζει μια νεαρή μαύρη χορεύτρια και ένα συγκινητικό μυθιστόρημα αρχίζει. Γιατί όμως έχει σημασία ο προσδιορισμός του χρώματος που έχει το δέρμα τους; Διότι, όπως θα ανακαλύψετε διαβάζοντας, παρά την όποια εξέλιξη υπάρχει στο ζήτημα των δικαιωμάτων, οι πρωταγωνιστές βιώνουν έναν συστηματικό ρατσισμό που πολιτικοποιεί την καθημερινότητά τους. Και ενώ σαφέστατα διαβάζεις μια πολύπλοκη ερωτική ιστορία δοσμένη μέσα από μια ποιητική διάθεση, ταυτόχρονα αντιλαμβάνεσαι το πώς μια πόλη μπορεί ακόμα και σήμερα να απομονώνει ανθρώπους που δεν είναι λευκοί. Τι σημαίνει μαύρος άνδρας σήμερα στη βρετανική μητρόπολη;

Ο Νέλσον περιγράφει ανάγλυφα την πίεση, τη ματαίωση και την υπέρβαση που θα πρέπει να κάνει ο ήρωάς του. Και παρά το ότι σε αρκετά σημεία το βιβλίο μοιάζει ατελές ωστόσο καταφέρνει να μας περάσει επιτυχώς το αβάσταχτο κάποιες φορές αυτό συναίσθημα. Η θάλασσα και τα ρεύματά της φέρνουν πότε κοντά και πότε μακριά τους χαρακτήρες που μπορεί να χορεύουν στους ρυθμούς του χιπ χοπ αναζητώντας την ταυτότητά τους, ωστόσο αυτό που θέλουν και που αναζητούν είναι η ολοκλήρωση μέσα από το αντικείμενο του έρωτά τους.

Η ερωτική επιθυμία, τρυφερή και ταυτόχρονα σφοδρή, είναι το κυρίαρχο συστατικό της «Ανοιχτής Θάλασσας»:

«Φωλιάζει κι άλλο πάνω σου κι ο ρυθμός σας συντονίζεται, οι γοφοί σας γλιστρούν προς τα κάτω, βυθίζονται σε αναμνήσεις στιγμών που έχουν μόλις περάσει. Είσαι εδώ και την ίδια στιγμή δεν είσαι. Είσαι στο μπαλκόνι, είσαι στον λόφο, είσαι στη λιακάδα, είσαι στο σκοτάδι, είσαι στον καθαρό αέρα, είσαι στο υπόγειο, είσαι μόνιμα χαρούμενος, είσαι αιώνια λυπημένος».

Ο αφηγητής άλλοτε φωτίζει την ιστορία και άλλοτε φωτίζεται και ο ίδιος μέσα από τον διεισδυτικό φακό ενός επίμονου φωτογράφου. Αλλωστε το άλλο επάγγελμα του συγγραφέα είναι φωτογράφος, η λογοτεχνική καταγραφή του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη φωτογραφική τέχνη. Η ιστορία εξελίσσεται με πολλή μουσική που διασχίζει το μυθιστόρημα από την πρώτη σελίδα. Ο Κάλεμπ Νέλσον το κάνει αυτό όχι μόνο συμπεριλαμβάνοντας στίχους τραγουδιών που συνδέονται με την ομορφιά της αγάπης, αλλά και χρησιμοποιώντας τις μελωδίες σαν καύσιμο για την αφήγηση. Ενα «soundtrack» που παίζει συνεχώς από την πρώτη ώς την τελευταία σελίδα.

Το πιο εύστοχο βέλος στη φαρέτρα του βρίσκει κέντρο στο μεγαλειώδες συναίσθημα του έρωτα που μεταμορφώνει τα πάντα. Θίγονται βέβαια και καίρια κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, όπως η πολιτισμική ταυτότητα των μαύρων καλλιτεχνών, η αστυνομική βία και η καταπίεση. Θα συμφωνήσω όμως με την εξαιρετική Μπερναντίν Εβαρίστο στο συμπέρασμά της πως η «Ανοιχτή θάλασσα» είναι κυρίως «ένας σύντομος, ποιητικός στοχασμός της σχέσης δυο νέων ανθρώπων», που ανεξάρτητα από το χρώμα τους παλεύουν για τα όνειρά τους και διεκδικούν έναν καλύτερο κόσμο.