Ένας ρόλος φτιαγμένος μόνο για κορυφαίες ερμηνεύτριες

Σήμερα πια ο Γρηγόριος Ξενόπουλος θεωρείται πατέρας του ελληνικού θεάτρου. Το έργο του έχει αξιολογηθεί και μελετηθεί, όπως άλλωστε και η ζωή του η ίδια. Εκεί όμως στις αρχές του 20ού αιώνα ήταν ένας δημοφιλής θεατρικός συγγραφέας που οι ηρωίδες του βασικά ήταν κορίτσια. Και εννοείται πως οι πρωταγωνίστριες της εποχής, δηλαδή η Μαρίκα Κοτοπούλη και η κυρία Κυβέλη, ανταγωνίζονταν ποια από τις δύο θα παίξει κάθε καινούργιο του έργο.

Ενώ τα περισσότερα έργα του υμνούσαν τα νιάτα, το 1904 ο μεγάλος σκηνοθέτης και σπουδαίος δάσκαλος -δάσκαλος ακόμα και της περίφημης αυτοκράτειρας Σίσι της Αυστροουγγαρίας- Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, που ήταν μαζί με τον Θωμά Οικονόμου οι δύο άνθρωποι που ανανέωσαν και στην ουσία δημιούργησαν το ελληνικό θέατρο, ανέβασε ένα έργο του Ξενόπουλου, αρκετά διαφορετικό από το έργα του ώς τότε -ή και γενικότερα στην εργογραφία του και μετά. Ήταν «Το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας», που ήταν στην ουσία ένα δηκτικό σχόλιο για την ήδη τότε ξεπεσμένη μεγαλοαστική τάξη των Επτανήσων με τους τιτλούχους, τους κόντηδες κ.λπ. -οι οποίοι ως γνωστόν προέρχονταν μαζί με όλο το Λίμπρο Ντόρο από την εποχή της ενετοκρατίας. Η βασική ηρωίδα ήταν, μάλιστα, μια ηλικιωμένη από ξεπεσμένη πλέον οικονομικά οικογένεια. Τη συγκεκριμένη ιστορία την είχε πρωτογράψει ο Ξενόπουλος το 1897 με τον ίδιο τίτλο σε ένα διήγημά του.

Αντίθετα με ό,τι συνήθιζαν έως τότε Χρηστομάνος και Οικονόμου, για το πρώτο ανέβασμα του «Μυστικού της κοντέσσας Βαλέραινας», ο Χρηστομάνος χρησιμοποίησε την κατ’ εξοχήν εκπρόσωπο του, παλαιού ήδη τότε, θεάτρου, τη δημοφιλέστατη Ευαγγελία Παρασκευοπούλου, η οποία βρισκόταν στη δύση της καριέρας της και θεωρούνταν και μεγάλη αν και μόλις 39 ετών! Το έργο ανέβηκε αλλά δεν είχε επιτυχία...

Το 1918, η Μαρίκα Κοτοπούλη το ξανανέβασε, αν και η ίδια ήταν μόλις 31 ετών. Η παράσταση γνώρισε μια κάποια επιτυχία, αλλά όχι όπως άλλα έργα του Ξενόπουλου. Από εκεί και πέρα το έργο σχεδόν ξεχάστηκε...

Το 1951 όμως, που πέθανε ο Ξενόπουλος σε πολύ μεγάλη ηλικία, το Εθνικό Θέατρο αποφάσισε να τον τιμήσει. Κι έτσι το 1953, ανέβασε ξανά «Το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας», δεδομένου ότι μέχρι τότε είχε παρουσιαστεί και πρωταγωνίστρια ικανή να το στηρίξει: ήταν η περίφημη κυρία Κυβέλη, μυθική πρωταγωνίστρια ήδη τότε γιατί, αν και μόλις 65 χρόνων, ήταν ήδη 52 χρόνια ηθοποιός και πρωταγωνίστρια. Αυτή τη φορά, το έργο έκανε πάταγο και αποδείχτηκε μεγάλη επιτυχία της Κυβέλης, που τα επόμενα χρόνια το έπαιξε αρκετές φορές και στο Εθνικό Θέατρο και στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, απ’ όταν ιδρύθηκε το 1961 έως και το 1967 που η Κυβέλη αποσύρθηκε από το θέατρο, μετά από 66 χρόνια τεράστιας καριέρας, στα 79 της χρόνια.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, η Άννα Συνοδινού ήταν η επόμενη που ερμήνευσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο με επιτυχία στο Εθνικό Θέατρο και το έπαιξε μετά άλλες τρεις φορές στο Ελεύθερο Θέατρο. Ευτυχώς, η παράστασή της κινηματογραφήθηκε -όπως άλλωστε και η παράσταση της Κυβέλης- και ηχογραφήθηκε στο ραδιόφωνο.

Οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια έγινε για να αναβιώσει το έργο, σκόνταψε στην έλλειψη της πρωταγωνίστριας. Γι’ αυτόν τον ρόλο χρειαζόταν πάντα μια ηθοποιός που να είναι όχι μόνο σπουδαία ερμηνεύτρια, αλλά και με ειδικό βάρος, με ανάλογη ιστορία και σκηνικό εκτόπισμα, για να μπορέσει ερμηνεύοντας να επιβάλει τον ρόλο, αλλά και το έργο τελικά - μιας και ο ρόλος στην ουσία είναι το έργο.

Γιατί αφηγηθήκαμε όλα αυτά έως εδώ; Διότι τον ερχόμενο χειμώνα επιστρέφει η «Κοντέσσα Βαλέραινα» στο ελληνικό θέατρο επιτέλους κι αυτή τη φορά με το σωστό πρόσωπο για να παίξει αυτόν τον ρόλο. Στο «Θέατρον» του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» η «Κοντέσσα Βαλέραινα» θα ερμηνευτεί από τη Νένα Μεντή. Ύστερα από μια καριέρα που περιλάμβανε όλα αυτά τα χρόνια σχεδόν τα πάντα, ύστερα από μια σειρά επιτυχίες, που μόνο τα τελευταία 20 χρόνια περιλάμβανε κορυφαίες στιγμές σαν την «Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου», τη «Μαρίκα» ή τις «Γυναίκες του Παπαδιαμάντη», η Μεντή έρχεται επιτέλους σε ένα μεγάλο θέατρο και σε έναν ρόλο που χρειάζεται μια τέτοια παρουσία για να ξαναζωντανέψει. Σε σκηνοθεσία του μόνιμου και αγαπημένου της συνεργάτη Πέτρου Ζούλια, θα δώσει τη δική της εκδοχή στη θρυλική αρχόντισσα του Ξενόπουλου. Σίγουρα θα είναι ένα από τα θεατρικά γεγονότα της επόμενης χειμερινής θεατρικής σεζόν και σύντομα θα ξέρουμε και τους υπόλοιπους συντελεστές. Στο κάτω κάτω, σε μια εποχή που αλλάζουν τα πάντα, ο ξεπεσμός μιας ολόκληρης τάξης και μιας ολόκληρης εποχής, ό,τι δηλαδή στην ουσία δείχνει το έργο, το κάνει πραγματικά σύγχρονο.