Πολιτικοί και πολιτισμικοί ρόλοι των πόλεων

Ο τρόπος που αλλάζουν οι πόλεις μας διαμορφώνει τις κοινωνικές σχέσεις και τον πολιτισμό και οι μεταμορφώσεις φυσικά αντανακλούν στον ανθρώπινο ψυχισμό και στην κοινωνική μας οργάνωση.

Η πόλη της Ελευσίνας χάρη στη διοργάνωση της «Ελευσίνα 2023 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» αλλάζει πρόσωπο ύστερα από πολλά χρόνια παρακμής και μετατρέπεται σε νέο πολιτιστικό προορισμό της Αττικής αποκτώντας μια νέα πολιτιστική ταυτότητα μέσα από την εισαγωγή νέων θεσμών, υποδομών και δράσεων.

Η Ελευσίνα, προτού καταλήξει στην αφάνεια και προτού η αφάνεια οδηγήσει στην παρακμή, είχε υπάρξει πολύ σπουδαία. Στο μακρινό παρελθόν της είχε συνδεθεί με την τέλεση των Μυστηρίων της Δήμητρας-Μητέρας και της Περσεφόνης-Κόρης και ήταν κατ’ εξοχήν μυστηριακή.

Ηταν άλλωστε μία από τις πέντε Ιερές Πόλεις της αρχαιότητας και κατά συνέπεια διαθέτει σπάνιο αρχαιολογικό πλούτο. Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελευσίνας, το οποίο ανακαινίζεται, αναμένεται να στεγάσει το σπουδαίο μνημειακό απόθεμα της ιστορικής πόλης της Δυτικής Αττικής. Παράλληλα η βιομηχανική κληρονομιά της πόλης θα γίνει πόλος έλξης για τους λάτρεις της βιομηχανικής αρχαιολογίας και της φωτογραφίας.

Οταν αλλάζουν οι πόλεις μας, αλλάζουμε και εμείς μαζί τους. Και αυτές οι αλλαγές αντανακλώνται στον ψυχισμό μας και στην κοινωνική μας οργάνωση. Για τον Ανρί Λεφέβρ, το δικαίωμα στην πόλη είναι κάτι περισσότερο από την ελευθερία πρόσβασης του ατόμου στους αστικούς πόρους.

Πρόκειται για μια ελευθερία να σχηματίζουμε και να ανασχηματίζουμε τις πόλεις και τους εαυτούς μας, ένα από τα πιο σημαντικά αλλά και παραμελημένα ανθρώπινα δικαιώματα. Η πόλη εξάλλου είναι ένας ζωντανός οργανισμός που μετασχηματίζεται διαρκώς. Και αυτός ο μετασχηματισμός είναι «έργο των πολιτών της, οι οποίοι, ζώντας σε αυτή, δρουν συλλογικά συμβάλλοντας στην εξέλιξή της» βάσει της θεωρίας του Λεφέβρ.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως κάποιες φορές η ανάπλαση πόλεων είναι μέρος μιας φιλελεύθερης πολιτικής μέσα από τη δημιουργία περιοχών κατανάλωσης για ανώτερα-μεσαία στρώματα και τουρίστες. Μέσω του χώρου εξάλλου συγκροτούνται σχέσεις εξουσίας αλλά και αντίστασης.

Θα τα καταφέρει η Ελευσίνα να πετύχει τον στόχο της να αναδειχθεί σε ένα πολύπλευρο πολιτιστικό κέντρο με διεθνή χαρακτηριστικά, δημιουργώντας έναν νέο τουριστικό προορισμό και μια βιώσιμη κληρονομιά που θα υπερβαίνει τα χρονικά πλαίσια του θεσμού, όπως επισήμανε η Δέσποινα Γερουλάνου, πρόεδρος του Δ.Σ. της «Ελευσίνα 2023 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης», δίχως να πέσει στην παγίδα να παραδοθεί στον καπιταλιστικό τουρισμό;

Το βέβαιο είναι πως για πρώτη φορά γίνεται μια οργανωμένη προσπάθεια αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος της πόλης και δημιουργίας τουριστικής ταυτότητας που θα στηρίζεται στο πλούσιο ιστορικό και πολιτιστικό απόθεμα της περιοχής, όπως ανέφερε ο δήμαρχος της Ελευσίνας, Αργύρης Οικονόμου. «Με απώτερο στόχο να καθιερωθεί η Ελευσίνα ως ένας δυναμικός προορισμός και πόλος έλξης για επισκέπτες εντός και εκτός της χώρας μας».

Η Ελευσίνα είναι η τέταρτη κατά σειρά ελληνική πόλη που φιλοξενεί τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Και ο θεσμός -αυτή τη φορά- λειτουργεί σαν γέφυρα της βιομηχανικής παράδοσης της πόλης με την τέχνη και βάζει τους ανθρώπους της Ελευσίνας σε μια νέα εποχή. Ο πολιτισμός επιστρέφει στο κέντρο της τοπικής ανάπτυξης και συλλογικότητας.

Η επίσημη τελετή έναρξης του θεσμού γίνεται σήμερα 4 Φεβρουαρίου, στο παράκτιο μέτωπο της Ελευσίνας με το «Μυστήρια Μετάβασης» υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Μιχαήλ Μαρμαρινού και σε σκηνοθεσία του Βρετανού σκηνοθέτη Chris Baldwin. Οι τρεις κεντρικοί θεματικοί άξονες του προγράμματός (Ανθρωπος/Κοινωνία, Περιβάλλον και Εργασία) αντανακλούν τα μοναδικά χαρακτηριστικά της πόλης και τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν η Ελευσίνα και η Ευρώπη.

Γνωρίζουμε πως οι πολιτικοί και οι πολιτισμικοί ρόλοι των πόλεων συνδιαμορφώνουν τις κοινωνικές σχέσεις και τον πολιτισμό. Οπως έχουμε τη βιωματική εμπειρία ενορχηστρωμένων αποπειρών αλλαγής του πολιτικού χαρακτήρα των πόλεων με πρόθεση τη δημιουργία μιας ελεγχόμενης ατμόσφαιρας πόλης. Ελπίζουμε πως η περίπτωση της Ελευσίνας δεν θα είναι αυτή.

Είναι εξάλλου εντελώς ξεχωριστή: μυστηριακή λόγω των Ελευσίνιων Μυστηρίων και εργατική λόγω του εργατικού παρελθόντος και παρόντος. Η Ελευσίνα δεν μπορεί παρά να διεκδικήσει μια ανανεωμένη πρόσβαση στην αστική ζωή και να αντισταθεί στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές επιτελώντας τον μυστηριακό της ρόλο και σεβόμενη την εργατική της ταυτότητα. Διότι ο χώρος θα είναι πάντα μια θεμελιώδης διάσταση της κοινωνικής πολιτικής.