Ο τελευταίος ποδοσφαιρικός αγώνας

Ηταν το πλέον ιδιότυπο γκέτο που δημιούργησαν οι ναζί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το Τερεζίενσταντ ήταν μια «πολιτεία για καλλιτέχνες». Μουσικοί, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, συγγραφείς, που υποτίθεται θα συνέχιζαν να δημιουργούν απερίσπαστοι από τα δεινά του πολέμου. Ετσι το διαφήμιζε ο Χίτλερ. Στην πραγματικότητα ήταν ένα στρατόπεδο θανάτου, ένα διαμετακομιστικό κέντρο για το Αουσβιτς.

Στο Τερεζίενσταντ διεξήχθη τον Αύγουστο του 1944, πιθανότατα στις 22 του μήνα, ο τελευταίος αγώνας ποδοσφαίρου της λίγκας. Στο γκέτο, αδιαλείπτως από το 1942, διεξάγονταν εαρινά και χειμερινά πρωταθλήματα με ομάδες των εκτοπισμένων Εβραίων.

Οι ναζί ανέθεσαν στον διάσημο Γερμανοεβραίο σκηνοθέτη Κουρτ Γκέρον να γυρίσει μια ταινία που να παρουσιάζει τις «ιδανικές συνθήκες» που επικρατούσαν στο γκέτο, με αφορμή την επίσκεψη αντιπροσωπείας του Ερυθρού Σταυρού το ίδιο καλοκαίρι. Πλάνα από τον τελευταίο αγώνα στο Τερεζίενσταντ εμπεριέχονται στο σωζόμενο κινηματογραφικό τεκμήριο, που είναι η μοναδική ταινία που γυρίστηκε εξ ολοκλήρου σε γκέτο, και που πλέον ανήκει στο αρχείο του Στίβεν Σπίλμπεργκ.

Στα πλάνα της ταινίας καταγράφονται φάσεις του τελευταίου αγώνα που δόθηκε στο γκέτο, στον χώρο των στρατώνων της Δρέσδης, μεταξύ των ομάδων «Κατάστημα Ρούχων» και «Φροντίδα Παίδων». Διαιτητής του αγώνα ήταν ο Πάβελ Χέλερ και αρχηγοί των ομάδων οι Ιγκναζ Φίσερ και Φράντα Μάγερ, αντιστοίχως.

Κανένας από τους ποδοσφαιριστές που εμφανίζονται στα πλάνα δεν επέζησε μετά τον αγώνα. Το σφύριγμα της λήξης του αγώνα θα συμπέσει με το σφύριγμα των τρένων για τα στρατόπεδα εξόντωσης της Ανατολικής Ευρώπης.

Το 1942 συμμετείχαν δώδεκα ομάδες στο πρωτάθλημα του Τερεζίενσταντ, ενώ τη διετία 1943-44 οι ομάδες μειώθηκαν σε έξι. Οι άλλες τέσσερις ήταν: «Μεταφορές», «Ηλεκτρολόγοι», «Μάγειρες» και «Κρεοπώλες».

Η «Φροντίδα Παίδων» είχε στις τάξεις της σπουδαίους μπαλαδόρους. Στο ματς εκείνου του Αυγούστου τερματοφύλακας ήταν ο Μάγερ, οι Πίτερ Ερμπεν και Πάβελ Μπρέντα έπαιξαν αμυντικοί, μέσος ήταν ο Σμούελ Κλάουμπερ, ενώ υπήρχαν και τρεις επιθετικοί, μεταξύ των οποίων και ένας εξαιρετικός γκολτζής, το «κανόνι» Χόνζα Μπούρκας. Ολοι οι ποδοσφαιριστές ήθελαν να δίνουν πάσα στον Μπούρκας γιατί κάθε σουτ που εκτελούσε ήταν σίγουρο γκολ.

Η «Φροντίδα Παίδων» όπως και όλες οι υπόλοιπες ομάδες αποτελούνταν από επτά παίκτες, αφού τα ανθρώπινα φορτία με τα τρένα της σιωπής και με κατεύθυνση τα στρατόπεδα του θανάτου της Ανατολικής Ευρώπης αποδεκάτιζαν συχνά το δυναμικό τους. Ετσι, συμφωνήθηκε από όλους στο γκέτο να μειωθεί ο αριθμός των παικτών. Αλλά και η διάρκεια του αγώνα είχε μειωθεί στη μία ώρα, τριάντα λεπτά το κάθε ημίχρονο, εξαιτίας της φυσικής κατάστασης και του υποσιτισμού των ποδοσφαιριστών.

Καθένας από τους παίκτες κουβαλούσε τη δική του προσωπική ιστορία και τον δικό του σταυρό μαρτυρίου. Για παράδειγμα, ο Πίτερ Ερμπεν απελάθηκε στο Τερεζίενσταντ σε ηλικία είκοσι ενός ετών μαζί με τη μητέρα του. Ο γυμναστής Φρέντι Χιρς τού έσωσε κυριολεκτικά τη ζωή, εντάσσοντάς τον αρχικά στην ομάδα «Φροντίδα Παίδων». Διαφορετικά, ο Ερμπεν θα είχε οδηγηθεί, από τους πρώτες μήνες κιόλας, σε κάποιο στρατόπεδο της Ανατολής και θα είχε θανατωθεί.

Ο Τζίρκα Ταουσίγκ-Τέζαρ, από την άλλη, οδηγήθηκε στο γκέτο τον Ιούνιο του 1943. Μεταφέρθηκε εκεί μαζί με τη μητέρα του με ένα από τα τρένα της σιωπής. Ο πατέρας του είχε ήδη πεθάνει στο στρατόπεδο του Μπούχενβαλντ. Ο Τέζαρ ήταν ήδη αναγνωρισμένος ποδοσφαιριστής πριν ακόμη το ξέσπασμα του πολέμου. Λίγες μέρες μετά το πογκρόμ της «Νύχτας των Κρυστάλλων» έπαιξε ως τερματοφύλακας στην Εθνική Ομάδα Νέων της Τσεχοσλοβακίας απέναντι στην αντίστοιχη ομάδα της Ουγγαρίας. Την επόμενη μέρα οι εφημερίδες έγραψαν ότι ήταν ο καλύτερος παίκτης του αγώνα. Κάθε ομάδα του Τερεζίενσταντ ήθελε να τον έχει στις τάξεις της. Εκείνος όμως επέλεξε την ομάδα «Κατάστημα Ρούχων», αφού η καταναγκαστική εργασία του ήταν στον τομέα του ιματισμού.

Από την πλευρά του ο Φράντα Μάγερ γιόρτασε τα εικοστά γενέθλιά του, τον Μάιο του 1942, στο Τερεζίενσταντ. Οδηγήθηκε στο γκέτο μαζί με σαράντα πέντε ορφανά παιδιά από το Μπρνο. Ολοι μαζί διέμεναν στο δωμάτιο με το νούμερο επτά σε ένα από τα τρία σπίτια που προορίζονταν για παιδιά. Το καθένα από τα σπίτια αυτά είχε τριακόσια πενήντα παιδιά, ηλικίας έντεκα με δεκαεπτά χρόνων, που μιλούσαν τσεχικά. Ο Μάγερ βοηθούσε τα ορφανά του Μπρνο στην καλλιέργεια ενός λαχανόκηπου και στη διοργάνωση κάποιων θεατρικών παραστάσεων. Με τα αγόρια που είχε υπό την επίβλεψή του έφτιαξαν μια ποδοσφαιρική ομάδα με το όνομα «Νεσαρίμ» («Αετοί» στα εβραϊκά). Εξέδιδαν επίσης ένα αθλητικό περιοδικό, ενώ μεγάλη απήχηση στο γκέτο είχαν τα συνθήματα της ομάδας τους.

Οι ναζί γνώριζαν τη δύναμη του ποδοσφαίρου και το χρησιμοποίησαν κατά κόρον προπολεμικά για να διασπείρουν την ιδεολογία τους στις ανθρώπινες μάζες. Κατ’ αναλογία, δεν είδαν με κακό μάτι τη διοργάνωση αθλητικών τουρνουά στο Τερεζίενσταντ, εφόσον όλα τελούσαν υπό τη δική τους εποπτεία και έλεγχο. Η διενέργεια ποδοσφαιρικών αγώνων όπως και η εκτέλεση κονσέρτων ή το ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων ήταν ένα μέρος του τεχνάσματος για την «πόλη των Εβραίων».

Για τον λόγο αυτό επέμειναν στην κινηματογράφηση ποδοσφαιρικών φάσεων από το κινηματογραφικό συνεργείο του Γκέρον. Οσο για τους κρατουμένους, παίκτες και θεατές, οι αγώνες αυτοί ήταν βάλσαμο στην ψυχή τους, μια επιστροφή στην κανονικότητα της ζωής τους και στην προπολεμική τους καθημερινότητα που κρατούσε όσο δύο ημίχρονα των τριάντα λεπτών. Τους κυριακάτικους αγώνες παρακολουθούσαν σχεδόν τέσσερις χιλιάδες αιχμάλωτοι που συμπαρασύρονταν από τον παλμό και τη δύναμη των αγώνων. Ο Τέζαρ, που κατόρθωσε να βγει ζωντανός από το γκέτο, θυμόταν με νοσταλγία ένα κορίτσι που τον φλέρταρε καθ’ όλη τη διάρκεια κάποιου αγώνα έχοντας προσηλωμένα πάνω του τα μεγάλα μελαγχολικά μάτια του.

📌 Ομάδες που κατέκτησαν το τρόπαιο

1942 Jugendfürsorge («Φροντίδα Παίδων»)
1943 (εαρινό πρωτάθλημα) Kleiderkammer («Ιματισμός»)
1943 (χειμερινό πρωτάθλημα) Köche («Μάγειρες»)
1943 (Κύπελλο) Fleischer («Κρεοπώλες»)
1944 (εαρινό πρωτάθλημα) SK Sparta1
1944 (Κύπελλο) Jugendfürsorge («Φροντίδα Παίδων»)