Οταν το αίμα γίνεται μελάνι

«Οι αθώοι νεκροί είναι οργισμένοι, ξεροκέφαλοι και άγριοι. Ιδιότροποι σαν παιδιά, άχρηστοι όπως ο θόρυβος των καλαμιών όταν φυσά. Οι νεκροί είναι παράξενοι και κυκλοθυμικοί. Πολεμούν με μπουνιές και δαγκώματα. Γλιστρούν πάνω σου σαν χειμωνιάτικη χιονοστιβάδα. Οι νεκροί πάντοτε γελούν, χλευάζουν τη ζωή. Μυρίζουν αίμα και σπέρμα. Σαπισμένα πέταλα. Τους νεκρούς καλύτερα να τους αφήνεις στην ησυχία τους. Είναι γεμάτοι χρέη και θα σε κάνουν να τα ξεπληρώσεις»

Η ζωή ενός φασίστα, η σκληρή όψη μιας ακραίας ιδεολογίας, η μεταμόρφωση ενός εικοσάχρονου σε δήμιο και ταυτόχρονα η Ιταλία γεμάτη αντιφάσεις, όλα μέσα στον «Νόμο του μίσους», το δεύτερο βιβλίο του Αλμπέρτο Γκαρλίνι που διαβάζουμε, μετά το εξαιρετικό «Ολοι θέλουν να χορεύουν». Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση της Βασιλικής Πέτσα.

Πώς έφτασε η Ιταλία σε αυτή τη σκοτεινή περίοδο που περιγράφει με έναν «ανατρεπτικό» τρόπο ο συγγραφέας;

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 μέχρι και τη δεκαετία του ‘80 η Ιταλία γνώρισε μια σειρά από τρομοκρατικές επιθέσεις, τόσο της άκρας Δεξιάς όσο και της άκρας Αριστεράς, που είχαν συνέπεια να χάσουν τη ζωή τους πολλοί άνθρωποι και από τις δύο πλευρές.

Η χρονική αυτή περίοδος αποτελεί τα Μολυβένια Χρόνια της Ιταλίας - ο όρος αυτός προήλθε από την ομότιτλη ταινία της Margarethe von Trotta (1981) που αναφέρεται σε αντίστοιχα γεγονότα που βίωσε η Δυτική Γερμανία την ίδια περίπου περίοδο. Αλλος όρος που χρησιμοποιείται για εκείνη την περίοδο είναι αυτός της «στρατηγικής της έντασης», ενώ αρκετοί μελετητές χαρακτηρίζουν την περίοδο αυτή της ιταλικής ιστορίας εμφύλιο πόλεμο χαμηλής έντασης.

Με «οδηγό» τον φοιτητή Στέφανο Γκουέρα, ένα παιδί λαϊκής καταγωγής, ο Γκαρλίνι μάς βάζει στη θολή και σκοτεινή ατμόσφαιρα της μαύρης ανατροπής στην Ιταλία και η αλήθεια είναι πως η πλευρά που διάλεξε για να αφηγηθεί την ιστορία μπορεί στην αρχή να σοκάρει τον αναγνώστη. Και ειδικότερα το ελληνικό αναγνωστικό κοινό που στις σελίδες του βιβλίου θα διαβάσει τη χαρά του πρωταγωνιστή για τη χούντα των συνταγματαρχών στην Ελλάδα και την πεποίθησή του ότι η χώρα αυτή ξαναγύρισε στον «ηθικό» δρόμο.

Ο Στέφανο είναι γιος ενός ένθερμου φασίστα, έζησε όλη τη δυστυχισμένη παιδική του ηλικία περιτριγυρισμένος από τους νοσταλγούς της εικοσαετίας του Μουσολίνι. Η λατρεία τους στον ηγέτη και στη βία ήταν μεταφυσικά για αυτούς η μόνη σωτήρια δύναμη. Ο συγγραφέας σε μια πραγματικά χειμαρρώδη γραφή μάς εξηγεί τα κίνητρά του, τους φόβους του, τις επιθυμίες του, βάζοντάς μας δίπλα του σε ένα οδυνηρό ταξίδι μέσα στην ψυχή και την ιδεολογία του.

Η πλοκή του μεγάλου σε όγκο μυθιστορήματος -700 σελίδες- αναπτύσσεται γύρω από μερικά κρίσιμα γεγονότα στην ιταλική ιστορία μεταξύ 1968 και 1971, από τις συγκρούσεις της Βάλε Τζούλια -όπου αναδεικνύεται αριστουργηματικά ο ρόλος των νεοφασιστών στις συγκρούσεις και τις περίεργες συμμαχίες τους, κατά την οποία ο Στέφανο σκοτώνει με πρόθεση έναν φιλήσυχο αριστερό φοιτητή- στη σφαγή της Piazza Fontana και του Peteano.

Ο νόμος του μίσους ρυθμίζει τη ζωή του ήρωα από τότε που ήταν παιδί -όταν ο πατέρας του με μια τελευταία σαδιστική χειρονομία τον έκανε μάρτυρα της αυτοκτονίας του- έως τώρα, στον πραγματικό χρόνο της αφήγησης, όπου εμείς οι αναγνώστες τον ακολουθούμε βήμα προς βήμα σαστισμένοι, αγανακτισμένοι, αλλά οπωσδήποτε περίεργοι προς τη βέβαιη κάθοδό του στην κόλαση.

Η εποχή εκείνη -και το βιβλίο του Γκαρλίνι- έχει προδοσίες, λανθασμένες κατευθύνσεις και αποφάσεις, ίντριγκες, βία, σκοτεινά σχέδια, μυστικές υπηρεσίες, συνεργούς της αστυνομίας, παράνομους αστούς και κοινούς εγκληματίες. Ισως είναι από τα πιο ενδιαφέροντα, παράξενα γοητευτικά βιβλία που έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια. Μια τοιχογραφία της Ιταλίας που σε κάνει να σκέφτεσαι την «ανατομία» του Κακού που δεν μετανιώνει ποτέ. Ισως το μόνο συναίσθημα που «τολμά» να το διασπάσει είναι ο έρωτας. Η λογοτεχνική του δεινότητα και η υφολογική του μαεστρία το καθιστούν άκρως ενδιαφέρον προκαλώντας μας συνεχώς να δούμε με τα μάτια εκείνων που έχουν άδικο.

«Ο νόμος του μίσους» ανήκει σίγουρα στα βιβλία εκείνα που, όπως πολύ επιτυχημένα είχε πει ο Ελιοτ, μετατρέπουν το αίμα σε μελάνι.