Στο σπίτι των ονείρων και του εφιάλτη

«Επτά χρόνια αργότερα κι ακόμα το βλέπω στον ύπνο μου το Σπίτι των Ονείρων, κι ας έχω αλλάξει από τότε τέσσερα σπίτια / τρεις ερωτικούς συντρόφους / δύο πολιτείες / μία σύζυγο∙ και τα όνειρα δεν διαφέρουν πολύ απ’ αυτά που έβλεπα όταν ήμουν μικρή, αυτά στα οποία άκουγα τα μακρινά ποδοβολητά κάποιου αόρατου τέρατος να με πλησιάζει. Τα βήματά του δεν γίνονταν ποτέ ούτε πιο γρήγορα ούτε πιο αργά. Κρατούσαν πάντα τον ίδιο φρικτό, τρομακτικό ρυθμό…»

Ενα «παράξενο» βιβλίο, το «Στο σπίτι των ονείρων» από τις εκδόσεις Αντίποδες σε μετάφραση του Αγγελου Αγγελίδη και της Μαρίας Αγγελίδου, ήρθε στα χέρια μου πριν από τις γιορτές. Συγγραφέας του η πολυβραβευμένη Κάρμεν Μαρία Ματσάδο. Αν και στη χώρα μας μεταφράζεται για πρώτη φορά.

Μου έκανε μεγάλη εντύπωση το βιβλίο αυτό ώστε άρχισα να ψάχνω περισσότερα. Διαβάζω πως η πρώτη συλλογή διηγημάτων της, το Her Body and Other Parties, έφτασε στη μικρή λίστα για το National Book Award και απέσπασε πολλά και σημαντικά βραβεία. Το 2018 οι New York Times συμπεριέλαβαν το Her Body and Other Parties στα μέλη της «Νέας Πρωτοπορίας», ως ένα από τα «15 αξιοσημείωτα βιβλία γυναικών που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο διαβάζουμε και γράφουμε τη λογοτεχνία του 21ου αιώνα». Δοκίμια, διηγήματα και κριτικές της έχουν δημοσιευθεί στο New Yorker, τους New York Times, τo Granta, το Tin House, το VQR και αλλού.

Το δεύτερο βιβλίο της, «Το σπίτι των ονείρων», απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και κέρδισε το Folio prize το 2021. Εχει μια εντυπωσιακά εφευρετική μορφή. Κάθε σύντομο κεφάλαιο εξετάζει το περιεχόμενό του μέσω ενός μεγεθυντικού φακού που συνοψίζεται με μια επικεφαλίδα: «Το σπίτι των ονείρων ως προοίμιο», «Το σπίτι των ονείρων ως ερωτογράφημα», «Το σπίτι των ονείρων ως προειδοποίηση» και άλλα πολλά κεφάλαια που έχουν πάντα ως επικεφαλίδα ένα σπίτι ονείρων που κάνει κάτι, ζει, λειτουργεί, ανασαίνει.

Η σχέση μεταξύ ενότητας και τίτλου μορφοποιείται παντού. Αυτές οι μεταβαλλόμενες καταστάσεις του σπιτιού επιτυγχάνουν την πλήρη, παράξενη, αναπαράσταση του θέματος που θέλει να μας διηγηθεί η συγγραφέας: μια δύσκολη τοξική ερωτική ιστορία που έζησε η ίδια με μια άλλη γυναίκα.

Κεφάλαιο ανά κεφάλαιο, διαβάζουμε με τον εξαιρετικά ευφυή λογοτεχνικό τρόπο της Ματσάδο το πώς μια δυνατή ερωτική σχέση μεταλλάσσεται, γίνεται εφιάλτης και μαρτύριο. Η μεταστροφή της συντρόφου της σε ένα απειλητικό και κακοποιητικό πλάσμα είναι τρομακτική. Το θύμα ασφυκτιά, φοβάται, κακοποιείται με τη δικαιολογία ενός, υποτίθεται, μοναδικού και απαράμιλλου έρωτα.

Το σπίτι των ονείρων δεν είναι φυσικά μόνο ένα σπίτι στο Μπλούμινγκτον της Ιντιάνα όπου οι δυο γυναίκες έζησαν, χρησιμοποιείται ως μορφή για την ίδια τη σχέση τους. «Το σπίτι του καθενός δεν είναι κάστρο για όλους τους ενοίκους του, δεν είναι καταφύγιο για όλους όσοι κατοικούν εντός του. Είναι κάστρο για όποιον κάνει κουμάντο, είναι καταφύγιο ασφαλές για την “κολόνα” του σπιτιού∙ όλοι οι υπόλοιποι καλά θα κάνουν να φοβούνται». Πόσο μεγάλη αλήθεια για όλες τις γυναίκες που βιώνουν αβίωτες κακοποιητικές σχέσεις.

Η Ματσάδο προσπαθώντας να «αποδράσει» οδηγεί την πραγματικότητα στη λογική του ονείρου. Η γραφή της, αν και άκρως ωμή και ρεαλιστική, είναι γεμάτη μυστηριακά ρεύματα, κρυφές συναλλαγές μεταξύ ηδονής και τρόμου. Μας προσκαλεί στο σπίτι των ονείρων της αφήνοντας την πόρτα όλων των δωματίων ορθάνοιχτη. Την παρακολουθούμε να αφηγείται πώς ήταν να ζεις για αρκετά χρόνια με έναν καταχρηστικό σύντροφο μπλεγμένη στον λαβύρινθο μιας περίπλοκης κατάστασης.

Και ίσως έγραψε ένα από τα λίγα βιβλία που υπάρχουν και μιλούν για την ψυχική και σωματική βία σε ερωτική σχέση ανθρώπων του ίδιου φύλου φέρνοντας ιστορικά και πολιτιστικά παραδείγματα κακοποίησης. Το σπίτι των ονείρων είναι ένας τόπος εν τέλει στον οποίο ανεξαρτήτως φύλου και ερωτικής σχέσης, μπορεί να βρεθούμε όλοι. Αλλά, όπως σου δείχνει και το παράδειγμα των ρακούν που χρησιμοποιεί η Ματσάδο, μπορείς να βγεις από το δωμάτιο με τους εφιάλτες προχωρώντας μπροστά.