Η παιδαγωγική δύναμη του θεάτρου

«Ο ουσιαστικότερος λόγος ύπαρξης του θεάτρου είναι να βοηθάει τον άνθρωπο να σκέφτεται και όχι να... χωνεύει, να γελάει και όχι να γαργαλιέται, να σαρκάζει και όχι να... χασμουριέται, να κινείται και όχι να υποτάσσεται, να γίνεται τολμηρότερος, σωστότερος, καλύτερος...»
Μπρεχτ

Κανένα βιβλίο δεν μπορεί να διδάξει τόσο σωστά, τόσο άμεσα, τόσο αποτελεσματικά όσο ένα θεατρικό έργο με μια σωστή θεατρική παράσταση. Μακάρι αυτές οι θέσεις μας να ακουστούν θετικά από ένα μεγάλο ποσοστό θεατρικών παραγόντων της εποχής μας που προτιμούν έργα κενά περιεχομένου.

Πριν από χρόνια, ένας φωτισμένος δάσκαλος έκανε ένα πείραμα με καταπληκτική επιτυχία. Θέλοντας να διδάξει Γεωγραφία, έβλεπε ότι τα παιδιά ή δεν πρόσεχαν ή δεν καταλάβαιναν. Λίγα μπορούσαν να συνειδητοποιήσουν τη Γη, τις χώρες, τα προϊόντα τους, τα χαρακτηριστικά τους. Και έκανε κάτι παράλογο, τολμηρό.

Εδωσε στο κάθε παιδί το όνομα μιας χώρας, τους είπε να μάθουν όσα μπορούσαν γι’ αυτήν τη χώρα και την άλλη μέρα τα έβαλε και... έπαιξαν το παιχνίδι της Γης, τοποθετώντας τα σφαιρικά, μέσα στην τάξη, με ανάλογες θέσεις, με καρτελάκια που έγραφαν το στίγμα και το σχήμα κάθε χώρας.

Κι άφησε τα παιδιά ελεύθερα να αυτοσχεδιάζουν, να ρωτάνε το ένα το άλλο, να... κοροϊδεύουν οι... μεγάλες χώρες τις μικρές, να πουλάνε προϊόντα, να κάνουν πόλεμο και να υπογράφουν σύμφωνα ειρήνης, να διηγείται το κάθε παιδί-χώρα τα βάσανα και την ιστορία του στο άλλο παιδί-χώρα. Η επιτυχία ήταν συγκλονιστική. Η Γεωγραφία έγινε το αγαπημένο μάθημα για τα παιδιά και οι γνώσεις τους τέλειες...

Σε μια θεατρική παράσταση ενός αντιπολεμικού έργου, μια μητέρα με δυο παιδιά, μόλις τέλειωσε το έργο, σηκώθηκε από τις πρώτες θέσεις και φώναξε δυνατά: «Αυτά που έμαθαν σήμερα τα παιδιά μου δεν θα τα μάθουν ποτέ σε 10 Πανεπιστήμια»...

Μια οικογενειακή εκπομπή της ΕΡΤ (τότε ΕΙΡ), πριν από περίπου 60 χρόνια, είχε για καθημερινό θέμα της τα προβλήματα, τις χαρές και τις λύπες, τα όνειρα και τις απογοητεύσεις μιας ελληνικής μεσοαστικής οικογένειας. Ο συγγραφέας αυτής της ραδιοφωνικής εκπομπής και οι παιδαγωγοί-συνεργάτες του προσπαθούσαν, μέσα από τα πρόσωπα αυτής της ραδιοφωνικής οικογένειας (πατέρας, μητέρα, παιδιά, κ.λπ...), να προσφέρουν... μαθήματα στα μέλη της οικογένειας, με σύνεση αλλά και ρεαλισμό, με χιούμορ και μέτρο, προβάλλοντας τα καλά και καταδικάζοντας τα στραβά του άμεσου περιβάλλοντος. Κι όλα αυτά με απλό, καθημερινό διάλογο, όπως θα μιλούσε, όπως θα φερόταν μια απλή, μεσοαστική ελληνική οικογένεια.

Αυτή λοιπόν η εκπομπή είχε τόσο επηρεάσει την καθημερινή ζωή πολλών μεσοαστικών σπιτιών, που πολλοί γονείς και πολλά παιδιά σκέφτονταν, ζούσαν, έπρατταν όπως και οι ήρωες αυτής της ραδιοφωνικής οικογένειας. Αμέτρητα γράμματα ρωτούσαν, ήθελαν περισσότερα στοιχεία, έδειχναν την αφομοίωση της εκπομπής και τη δίψα των ακροατών.

Και ραδιοφωνικά ακόμη, ο θεατρικός λόγος και η σωστή ερμηνεία έχουν τεράστια παιδαγωγική δύναμη. Οσα βιβλία κι αν τυπωθούν, όσες διαλέξεις κι αν γίνουν, τίποτα δεν έχει τη μεγάλη δύναμη να διαπαιδαγωγήσει και να κατευθύνει σε τόση έκταση, με τόση αμεσότητα και τόση αποτελεσματικότητα, όσο η θεατρική μορφή οποιουδήποτε θέματος.

«Πολλά μπορούν να προσφέρουν σήμερα και η τηλεόραση και ο κινηματογράφος. Ενα μόνο δεν μπορούν: τη ζωντανή, την άμεση επαφή του θεατή με τον ηθοποιό. Αυτή είναι η τεράστια δύναμη του θεάτρου που θα κρατήσει για πάντα δική του».
Γκροτόφσκι