Εφημερίδες, εκδότες και πολιτική

Ο Γεώργιος Παπανδρέου εκλέχτηκε οκτώ φορές βουλευτής Λέσβου, από το 1923 έως το 1950. Απέτυχε να εκλεγεί στην πρώτη του υποψηφιότητα το 1920. Προηγουμένως ήταν γενικός διοικητής στην περιοχή και νομάρχης Λέσβου, έτσι είχε εκλογική βάση. Γι’ αυτό οι άλλοι υποψήφιοι του Κόμματος των Φιλελευθέρων δεν ήθελαν την υποψηφιότητά του.

Στις εκλογές του 1920 υπήρξε έντονο παρασκήνιο για την υποψηφιότητά του. Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου οι άλλοι συνυποψήφιοι προσπαθούσαν να αποτρέψουν την υποψηφιότητά του και να αποσπάσουν γι’ αυτό αρνητική δήλωση του Βενιζέλου.

Η εφημερίδα «Σάλπιγξ», του Νικολάου Παρίτση και υποψηφίου, δημοσίευε καθημερινά τα ονόματα των υποψηφίων του αναγνωρισμένου κυβερνητικού Συνδυασμού Φιλελευθέρων, χωρίς να περιλαμβάνει αυτό του Παπανδρέου.

Στις 22 Οκτωβρίου η εφημερίδα δημοσιεύει τηλεγράφημα του Βενιζέλου αποτρεπτικό για την υποψηφιότητα του Παπανδρέου. Γράφει: «Υποψηφιότητα κ. Παπανδρέου ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΑΠΟΚΡΟΥΩ διότι ως ήδη τα πράγματα αριδήλως απέδειξαν ήτο βάσιμος η κατηγορία ότι ασκήσας ανώτατον δημόσιον λειτούργημα εν Μυτιλήνη και ύστερον εν Χίω ως Γ. Διοικητής, απέβλεψεν εις δημιουργίαν κόμματος χάριν εμφανίσεως αυτού ως Φιλελευθέρου.

Βεβαίως δικαίωμα του κ. Παπανδρέου είναι να πολιτευθή αλλά ΕΚΠΡΟΣΩΠΕΙ ΙΔΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑΣ ΑΡΧΑΣ και επομένως δεν δύναται να ζητή να ψηφισθή υπό των Φιλελευθέρων».

Στις επόμενες εκλογές, το 1923 και το 1926, εκλέγεται βουλευτής. Το καλοκαίρι του 1928 ο Παπανδρέου δεν είχε υποστήριξη από τις εφημερίδες της Λέσβου, και ειδικά τον «Ελεύθερο Λόγο», που τον υποστήριζε για χρόνια. Ακόμα και οι λεμβούχοι εξαγοράστηκαν, έτσι δεν μπορούσε ούτε να αποβιβαστεί στη Μυτιλήνη. Επιστρέφει στην Αθήνα και επανέρχεται στο νησί φέρνοντας τυπογραφικές μηχανές, όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό και τυπογράφους. Ερχεται σε συμφωνία με τον δημοσιογράφο Τέρπανδρο Αναστασιάδη, ο οποίος αναλαμβάνει διευθυντής της νέας εφημερίδας με την ονομασία «Δημοκράτης».

Να σημειωθεί ότι ο Αναστασιάδης τα προηγούμενα χρόνια ήταν αρχισυντάκτης στις εφημερίδες «Ελεύθερος Λόγος» και «Σάλπιγξ». Ετσι κατορθώνει να εκδοθεί η εφημερίδα στις 5 Αυγούστου, μόλις 14 μέρες πριν από τις εκλογές. Με δική του εφημερίδα και δημοσιογραφική υποστήριξη θριαμβεύει στις εκλογές, ερχόμενος πρώτος με τεράστια διαφορά ψήφων από τους υπόλοιπους βουλευτές.

Ανάμεσα στους δύο, Παπανδρέου και Αναστασιάδη, συμφωνήθηκε και υπογράφτηκε συμφωνητικό, στις 20 Αυγούστου 1920, για τη συνεργασία τους. Αποτελείται από τρεις σελίδες και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τους γενικούς και ειδικούς όρους οι οποίοι υπαγορεύτηκαν από τον Παπανδρέου. Στον Αναστασιάδη δεν αφέθηκε ούτε η παραμικρή δυνατότητα έκφρασης και δημοσίευσης διαφορετικής άποψης από αυτήν του βουλευτή.

Βάσει του συμφωνητικού ο Παπανδρέου έχει «εις την ιδιοκτησία του τον τίτλο καθώς και ολοκλήρους τας τεχνικάς εγκαταστάσεις (πιεστήριον, τυπογραφείον και πάντα τα συναφή) της ενταύθα εκδιδομένης εφημερίδος “Δημοκράτης”».

Ο Αναστασιάδης ουσιαστικά προσλαμβάνεται ως διευθυντής να «παρέχει τας υπηρεσίας του προς τακτικήν καθημερινήν έκδοσιν της εφημερίδος». Ο Παπανδρέου τού παραχωρεί για χρήση όλες τις εγκαταστάσεις της εφημερίδας και «πάντα τα εξ αυτής κέρδη», αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα όλες τις δαπάνες για την έκδοσή της. Σε περίπτωση που η εφημερίδα δεν πάει καλά, διευκρινίζεται ότι «αι ζημίαι τυχόν εκ της διαχειρίσεως αυτής θέλουσι βαρύνη αποκλειστικώς τον κ. Τέρ. Αναστασιάδην». Επίσης θα τον επιβαρύνει κάθε «ανανέωση του τυπογραφείου και εν γένει του υλικού και πάσαι αι ενδεχόμεναι επισκευαί». Εκτός αυτών είναι υποχρεωμένος να φροντίζει και να τα διατηρεί σε καλή κατάσταση για την «απρόσκοπτον έκδοσιν της εφημερίδος».

Οσο αφορά την ονομαζόμενη άποψη και πολιτική θέση της εφημερίδας: «Ο κ. Τ. Αναστασιάδης υποχρεούται εν τη διευθύνσει και τη συντάξει της εφημερίδος να συμμορφούται προς τας οδηγίας του κ. Γ. Παπανδέου, τόσον εις την γενικήν πολιτικήν καθώς και εις τα τοπικά και τα προσωπικά ζητήματα. Εις περίπτωσιν αθετήσεως της διατάξεως ταύτης, εάν δηλαδή κατόπιν εγγράφου προσκλήσεως του κ. Γ. Παπανδρέου δεν ήθελε συμμορφωθεί προς τας οδηγίας του η παρούσα σύμβασις επί τη αιτήσει του κ. Γ. Παπανδρέου λύεται αυτοδικαίως».

Και για τον πλήρη λειτουργικό έλεγχο ο Αναστασιάδης «υποχρεούται να διατηρεί εις την υπηρεσίαν της εφημερίδος αντί μισθού δύο χιλιάδων πεντακοσίων δραχμών (αρ. 2.500) μηνιαίως τον διευθυντήν τού εν Μυτιλήνη πολιτικού Γραφείου του κ. Γ. Παπανδρέου κ. Χρηστ. Χατζηχρήστον».

Στον αντίποδα τέτοιων πολιτικών και επιχειρηματικών πρακτικών, που συνεχίζονται μέχρι τις μέρες μας, κυκλοφορεί η συνεταιριστική «Εφημερίδα των Συντακτών», με μοναδικούς εργοδότες τους αναγνώστες της.

*Συγγραφέας, διδάκτορας Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας