Το στεγαστικό πρόβλημα και η θυσία του περιβάλλοντος

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αρνητικής επέμβασης στο περιβάλλον αποτελούν η καταστροφή ενός τμήματος δάσους γύρω από το ρέμα του Ποδονίφτη, στο ύψος της σημερινής Νέας Ιωνίας και η προσπάθεια… αποψίλωσης μέρους του Πεδίου του Αρεως!

Για την κάλυψη των δραματικών αναγκών στέγασης των προσφύγων διατέθηκαν πολλά χρήματα και δημιουργήθηκαν από το πουθενά ολόκληρες πόλεις, όπως η Νέα Σμύρνη, η Νίκαια, η Νέα Φιλαδέλφεια, η Καισαριανή κ.ά. αλλά και μεγάλοι συνοικισμοί όπως η Καλλίπολη στον Πειραιά.

Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, όπως στη Νέα Σμύρνη, μεγάλο κόστος των εξόδων όχι μόνο για την ανέγερση αλλά και για την κατασκευή δρόμων, ναών ακόμα και για το τοπικό άλσος, πλήρωσαν μόνοι τους οι πρόσφυγες. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι το 1933, όταν είχαν προχωρήσει τα έργα σε αυτή τη νέα πόλη, είχαν κατασκευαστεί 1.400 σπίτια επί συνόλου 4.000 οικοπέδων. Για να μπορέσουν να συνεχίσουν να κατασκευάζουν σπίτια και άλλοι άστεγοι πρόσφυγες, το κράτος θα έδινε εγγύηση σε ομάδες πολιτών για τη λήψη δανείου έως 40.000 δραχμών, το οποίο, βεβαίως, θα αποπλήρωναν οι ίδιοι.

Ομως, με αρκετά «πονηρό» τρόπο, νομοσχέδιο, που προώθησε η δεξιά κυβέρνηση Π. Τσαλδάρη, διευκόλυνε τους γηγενείς να αρπάζουν τα σπίτια των προσφύγων «εφόσον τα εν λόγω οικήματα είναι αδιάθετα» και οι πρόσφυγες της περιοχής δεν ήθελαν να τα αγοράσουν ή να τα ενοικιάσουν, πράγμα πολύ πιθανό καθώς οι περισσότεροι πρόσφυγες ήταν σε άθλια οικονομική κατάσταση.

Αλλωστε, τότε, 11 ολόκληρα χρόνια, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την έλευση των ξεριζωμένων Ελλήνων, φαίνεται ότι σε πολλές περιοχές της Αττικής οι συνθήκες διαβίωσής τους παρέμεναν άθλιες. Ο συντηρητικός βουλευτής Α. Αθηνογένης μιλώντας, την 1η Νοεμβρίου 1933, στη Βουλή, ασκώντας κριτική στην προηγούμενη κυβέρνηση του Βενιζέλου είχε καταγγείλει ότι «ο προσφυγικός πληθυσμός έζη εις τρώγλας» και πως «πέριξ των Αθηνών υπάρχουν εγκαταστάσεις φρικώδεις, εγκαταστάσεις ανθρώπων, οι οποίοι αποθνήσκουν εκ της στεγαστικής αυτής αθλιότητος».

Εκείνο το διάστημα ζούσαν στο Πεδίον του Αρεως περίπου 500 οικογένειες προσφύγων. Η τότε κυβέρνηση Π. Τσαλδάρη σχεδίαζε να τις στεγάσει σε πολυκατοικία, που θα χτιζόταν από την πλευρά της τότε Σχολής Ευέλπιδων (σημερινά Δικαστήρια), «τρώγοντας» μέρος του Πεδίου του Αρεως.

Αυτό αποκαλύφθηκε, τον Μάιο του 1934, κατά τη συζήτηση στη Βουλή, νομοσχεδίου για τη διαμόρφωση του Πεδίου του Αρεως σε κοινόχρηστο άλσος και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις ακόμα και από τους συντηρητικούς βουλευτές.

Αρχικά ο υπουργός Συγκοινωνιών Πέτρος Ράλλης προσπάθησε να… ξεφύγει από την πίεση των βουλευτών αλλά αναγκάστηκε, τελικά, να παραδεχτεί ότι «εις το βάθος του Πεδίου του Αρεως υπάρχει μια γραμμή κατοικιών, λέγομεν δε να συγκεντρώσωμεν τας οικίας αυτάς εις τρόπον ώστε να κάμωμεν μιαν πολυκατοικίαν διά την στέγασιν των προσφύγων και να κερδίσωμεν και χώρον».

«Βλάπτεται δι’ αυτού το Πεδίον του Αρεως;» ρώτησε ο υπουργός.

«Βλάπτεται», ήταν η κατηγορηματική απάντηση του πρώην δημάρχου Αθηναίων, βουλευτή του ίδιου κόμματος, Γεώργιου Τσόχα.

Λίγο αργότερα, παίρνοντας τον λόγο ο υπουργός Παιδείας Ι. Μακρόπουλος, που είχε κάνει τον σχεδιασμό από τη θέση του υπουργού Πρόνοιας, εξήγησε αναλυτικότερα το κυβερνητικό σχέδιο:

«[…] απεφασίσθη να συμπτυχθούν όλαι αι οικίαι αι οποίαι ευρίσκονται προς την ανατολικήν πλευράν του Πεδίου του Αρεως δηλαδή προς το Σχολείον Ευελπίδων και να γίνη μία πολυκατοικία προς το βάθος».

Μπροστά στις έντονες αντιδράσεις οι υπουργοί άλλαξαν… ρότα και δεσμεύτηκαν ότι δεν θα γίνει εκεί πολυκατοικία. Μάλιστα, έγινε αποδεκτή πρόταση του τότε βουλευτή και μετέπειτα δωσίλογου πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη για την ανέγερση των αναγκαίων πολυκατοικιών σε εκτάσεις ιδιοκτησίας του Δήμου Αθηναίων, προς την πλευρά των γυναικείων φυλακών, που υπήρχαν εκεί.

Ετσι δρομολογήθηκε η κατασκευή των προσφυγικών πολυκατοικιών, που υπάρχουν μέχρι σήμερα στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, και διασώθηκε το Πεδίον του Αρεως.

Αντίθετα, ένα άλλο δασάκι, κατά μήκος του ρέματος του Ποδονίφτη, στο ύψος των Ποδαράδων (η σημερινή Νέα Ιωνία), δεν είχε, νωρίτερα, την ίδια… τύχη. Οπως αποκαλύφθηκε, τον Φεβρουάριο του 1925, έπειτα από επερώτηση του βουλευτή Αθηνών Γεώργιου Φραγκούδη, ένα μέρος του δάσους καταστράφηκε «διά να κτισθή εξοχικός συνοικισμός υπό τύπον προσφυγικού»!

Ο υπουργός Γεωργίας Γ. Μαρής αρνήθηκε ότι θα χτιζόταν εξοχικός συνοικισμός. Είπε, μόνο, ότι εκεί χτιζόταν προσφυγικός συνοικισμός και γι’ αυτό πάρθηκαν εκτάσεις, με αμπελοκαλλιέργειες ορισμένων μικροϊδιοκτητών από το Μενίδι. Για αντιστάθμισμα τους δόθηκαν εκτάσεις από αυτό το δασάκι, το οποίο, όπως είπε, είχε κηρυχθεί αναδασωτέο.

Ομως, η κήρυξη σε αναδασωτέο δεν σήμαινε και πολλά! Οπως φάνηκε με άλλη ερώτηση του Φραγκούδη, γινόταν συστηματικά παράνομη λατόμευση «παρά οικοπεδοφάγων» στους ιστορικούς λόφους των Αθηνών από του Φιλοπάππου και πέρα, παρότι είχαν κηρυχθεί κι αυτοί αναδασωτέοι! Είναι φανερό ότι η Πολιτεία εκείνα τα χρόνια ελάχιστα ενδιαφερόταν για την προστασία του περιβάλλοντος….