Όταν ο Βαγγέλης Παπαθανασίου ξετύλιγε το νήμα απ’ την αρχή

Η ανάδειξη του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού αποτελούσε πάντα την κινητήρια δύναμη της Γεωργίας Ηλιοπούλου είτε επιχειρηματικά- ως ιδρύτρια της πολιτιστικής εταιρείας Λαβρύς- είτε από θέση δημόσιας ευθύνης- ως διευθύνουσα σύμβουλος του Οργανισμού Προώθησης Ελληνικού Πολιτισμού. Αυτή η ιδέα, η οποία άρχισε να υφαίνεται το 2016, την ώθησε να εξιστορήσει τη μεγάλη περιπέτεια του πολιτισμού μας σε μια γλώσσα που μπορεί να γίνει κατανοητή από όλους, τον χορό, παρουσιάζοντας τους παραδοσιακούς χορούς με πιο σύγχρονη ματιά και διεθνή απεύθυνση. Ανέθεσε το «The Thread - Το Νήμα», όπως λέγεται η παράσταση, σε κορυφαίους συνεργάτες που το έκαναν δική τους υπόθεση για να παρουσιάσει μια υπερπαραγωγή. Και πώς αλλιώς να είναι, αφού τη μουσική υπογράφει ο Βαγγέλης Παπαθανασίου σε μια σύνθεση που έμελλε να είναι η τελευταία του, τις χορογραφίες ο διάσημος Βρετανός Ράσελ Μάλιφαντ, τα κοστούμια η Μαίρη Κατράντζου, που εδώ εμπνέεται από μινωικά αγγεία, και τους φωτισμούς ο Μάικλ Χολς. Η παράσταση, που έκανε πρεμιέρα το 2019, παίχτηκε στην Επίδαυρο και ακολούθησε διεθνή πορεία, θα παρουσιαστεί στο Ηρώδειο στις 31 Αυγούστου σε μια βραδιά αφιερωμένη στη μνήμη του Βαγγέλη Παπαθανασίου, η μουσική του οποίου ταξίδεψε στα άστρα προτού ακολουθήσει και αυτός στις 17 Μαΐου.

«Τότε», λέει η Γεωργία Ηλιοπούλου πιάνοντας το... νήμα από την αρχή, «είχα πει την ιδέα μου στον Μάλιφαντ που ξεκίνησε να μελετά τους παραδοσιακούς χορούς. Χρειαζόμασταν όμως έναν συνθέτη να γράψει τη μουσική. Και σκέφτηκα τον Βαγγέλη που ήμασταν φίλοι χρόνια, αγαπούσε πολύ την παραδοσιακή μουσική και εκείνη την εποχή ζούσε στο Παρίσι. Ποια ήταν η αντίδρασή του; Μου είπε ότι είναι κάτι που το έχει σκεφτεί εδώ και 30 χρόνια! «Θα το κάνω με μεγάλη μου χαρά». Έτσι πήγα στο Παρίσι και το συζητήσαμε. Ήταν ενθουσιασμένος! Και για τρία χρόνια, από το 2016 έως το 2019, μέχρι να ολοκληρωθεί το έργο, βρισκόμασταν σχεδόν κάθε Παρασκευή στις 8 το βράδυ στο σπίτι του στο Παρίσι. Εγώ ταξίδευα από την Αθήνα, ο Μάλιφαντ και η Μαίρη Κατράντζου από το Λονδίνο. Ξεκινούσαμε το βράδυ και τελειώναμε το πρωί. Η αλήθεια είναι βέβαια ότι δεν άντεχα τα ξενύχτια. Περάσαμε τους πρώτους έξι μήνες συζητώντας το πώς και το γιατί, πώς θα είναι το έργο, πώς θα προβληθεί, ποια φιλοσοφία θα ακολουθεί. Ο μύθος έχει τη βάση του στον Μίτο της Αριάδνης, ώστε να ξετυλίγεται διαχρονικά ο ελληνικός πολιτισμός. Και πώς θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε κινησιολογικά όλο αυτό, να ρέει σε μια αντίληψη που θα περιλαμβάνει και τη φιλοσοφία του χορού μέχρι σήμερα... Αναλύσεις επί αναλύσεων και ατέλειωτες συζητήσεις. Δεν ήταν εύκολο πράγμα γιατί είχαν να συνεργαστούν τρεις σημαντικοί καλλιτέχνες με πολύ διαφορετικά «εγώ»... Και μας πήρε τρία χρόνια για να ξεκινήσει το νήμα από τον λαβύρινθο και να αρχίσει να ξετυλίγεται περνώντας από τους παραδοσιακούς χορούς, τον Πόντο, την Κρήτη, την Καππαδοκία, την Ανατολική Ρωμυλία, τον μπάλο, να έχει ατόφιους παραδοσιακούς χορούς, να υπάρχει αυτή η συνομιλία της παράδοσης στους βηματισμούς με τον σύγχρονο χορό και όπως ξετυλίγεται το νήμα να μας οδηγεί στο μέλλον... Έχει ενδιαφέρον η προσέγγιση του Μάλιφαντ. Το πώς παρακολουθεί το νήμα και ενώνει το διονυσιακό και το αρχαίο με το νεότερο και το σύγχρονο. Πώς συνδέει τόσες περιοχές του κόσμου. Και πώς όλο αυτό συμβαίνει σαν ένας κυματισμός που ενώνει και αντιπαρατίθεται, που έχει ένταση και αντιθέσεις... Για ενάμιση χρόνο μελετούσε ο Μάλιφαντ τους παραδοσιακούς χορούς, αλλά το πιο δύσκολο σημείο ήταν να συγχρονίσει χορευτές που προέρχονταν από διαφορετικά είδη χορού ώστε να λειτουργήσουν ως ομάδα, σαν να συναντιούνται δυο ξεχωριστοί κόσμοι, μέχρι να βρουν την κοινή τους γλώσσα, την κίνηση. Αλλά και τον Βαγγέλη δεν τον ενδιέφερε ο κόπος και ο χρόνος προκειμένου να φτάσει τη σύνθεση εκεί που εκείνος ήθελε».

Κι όταν είδε την παράσταση ολοκληρωμένη, «ήταν ευτυχής και μόνο που κατορθώσαμε να το τελειώσουμε. Το θεώρησε ένα πρώτο βήμα που αξίζει να το συνεχίσουμε, «γιατί το νήμα δεν σταματάει εδώ». Μας έδωσε μουσική και για το επόμενο πρότζεκτ...».

Ο ίδιος ο Βαγγέλης Παπαθανασίου είχε γράψει για το «The Thread - Το Νήμα» σε σχετικό σημείωμά του, εκθέτοντας τις σκέψεις του: «Αυτό το έργο είναι σαν μια ανασκαφή στο παρελθόν και συγχρόνως στο μέλλον». Κι ακόμα:

«Πάντα έδινα και δίνω την πρώτη θέση στη μνήμη. Όποιος κατορθώνει να εμβαθύνει όσο το δυνατόν περισσότερο στον χώρο που ονομάζουμε μνήμη, τόσο δύναται να εκτοξευτεί στο μέλλον με εντυπωσιακή συνέπεια και αποτελεσματικότητα.

Με άλλα λόγια, όσο ένας άνθρωπος ή ένας λαός γνωρίζει το παρελθόν του και την ιστορία του, τότε μπορεί να ενεργήσει πιο θετικά για το παρόν και το μέλλον. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που προέρχεται από έναν τόπο ο οποίος, μέσα από τα βάθη των αιώνων, δεν στερήθηκε ποτέ πολιτιστικού και πνευματικού πλούτου. Γνωρίζοντας όσο τίποτα άλλο τη δύναμη της μουσικής ως θείας δύναμης που προϋπήρχε του ανθρώπου και συνδυάζοντάς την με μια αρχέγονη ανθρώπινη έκφραση, που είναι ο χορός, ήταν το βασικό ερέθισμα που με έκανε να ασχοληθώ με αυτό το εγχείρημα. Τη συνύπαρξη αυτών των δύο στοιχείων του πολιτιστικού θησαυρού του τόπου μου σήμερα. Μια ολιστική προσέγγιση της εξέλιξης του ανθρώπου. Αυτό το έργο είναι σαν μια ανασκαφή στο παρελθόν και συγχρόνως στο μέλλον».

⌛«The Thread - Το Νήμα»

• Τετάρτη 31 Αυγούστου, 9 μ.μ., Ηρώδειο.
• Πρωτότυπη μουσική: Βαγγέλης Παπαθανασίου.
• Σκηνοθεσία - χορογραφία: Russell Maliphant.
• Κοστούμια: Μαίρη Κατράντζου.
• Φωτισμοί: Michael Halls - προσαρμογή: Γιώργος Τέλλος.
• Σύλληψη ιδέας: Γεωργία Ηλιοπούλου.
• Τη μουσική σύνθεση του έργου συνοδεύουν διακεκριμένοι σολίστ παραδοσιακών μουσικών οργάνων (γκάιντες, λύρες, νταούλια).
• Χορεύουν 18 χορευτές - 12 σύγχρονου και 6 παραδοσιακού χορού.
• Εισιτήρια 25-130€. Προπώληση: https://www.viva.gr/tickets/dance/the-thread/